Mevduatta hesaplar karıştı: TL mevduatta faiz aşağı çekilirken, artış oranı da hız kesti

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası ve ekonomi yönetimi TL tasarrufların artırılması ve kur korumalı mevduattan çıkış stratejisi kapsamında politikalarını sürdürürken TL mevduat faizi ve mevduat hacmi istenilen seviyelerin altında bulunuyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre yeni yılla birlikte TL mevduat hacminde artış dalgalı bir seyir izlerken Merkez Bankası verilerine göre de 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi 19 Ocak haftasında 6 haftanın ardından ilk kez yüzde 50'nin altına geriledi. Ancak bankacılık sektörünün düşük miktarlı TL mevduata verdikleri faiz oranı yüzde 40'ın altında seyrederken Merkez Bankası ortalama verileri döviz dönüşlü kur korumalı mevduat hesaplarına verilen TL mevduat faizleri yükseltiyor.

TL kaynaklı KKM’nin sonlanması etkili

Bankacılık sektörü 2023 yılının son haftalarında bilançoları için de yaptıkları hamlelerle TL mevduata verdikleri faiz oranını oldukça yükseltmişlerdi. Öyle ki şu an 1 milyon lira ve üstüne uygulanan yüzde 43-48 arası TL mevduat faizi o dönem 50 bin lira altına bile verildi. Böylece TL mevduat faizleri de hızla yükseldi ve Merkez Bankası ortalama verilerinde de yüzde 52’nin üzeri görüldü. Yeni yılla birlikte ise TL mevduat faiz oranlarında ciddi gerileme yaşanıyor. Bunun ilk sebebi bilanço etkisi ki bu her yıl aynı şekilde gerçekleşiyor, aralık ayında TL mevduat faiz oranları yükseltiliyor ardından ise düşüş başlıyor. İkinci neden ise TL kaynaklı kur korumalı mevduat hesaplarının yeni yılla birlikte artık açılamıyor olması. Böyle bir seçenek artık bulunmadığı için bankacılık sektörü TL kaynaklı KKM dönüşlerini daha düşük faiz oranları ile TL mevduata geçiriyor. Bu nedenle tasarruf sahipleri banka değiştirse bile diğer bankadan da istedikleri faiz oranını alamıyorlar.

Likidite fazlası rekor seviyeye çıktı

Üçüncü neden ise piyasadaki TL likidite fazlası. Her ne kadar Merkez Bankası depo ihaleleri ve ters repo ile piyasadan likidite çekse de ekonomistler para politikasının sıkılığının etkili olabilmesi için likidite fazlası değil yüksek bir negatif olması gerektiğine işaret ediyor. Merkez Bankası verilerine göre PPK sonrası net fonlama eksi 731 milyar 878 milyon liraya geldi. Bu durum sistemdeki likidite fazlasına işaret ediyor. Daha önce 3 Ocak'ta 400.2 milyar lira ile en yüksek seviyeye çıkmıştı.

Merkez Bankası kasım başından itibaren KKM’de zorunlu karşılık oranlarını artırırken yabancı para mevduatta ilave karşılık uygulaması getirdi. Kasım sonundan itibaren ise net fonlama negatif bölgede artışını hızlandırdı. Aralık ayı Para Politikası Kurulu toplantısının ardından ise Merkez Bankası TL depo alım ihalelerine başladı. Bu ay PPK öncesinde 55 milyar liraya kadar gerileyen negatif net fonlama 26 Aralık itibariyle ile 731.9 milyar liraya kadar yükseldi. Fazla TL likiditesi de bankaların ellerinde TL fazlası olması nedeniyle mevduata ihtiyaç duymamasına ve faizleri de yükseltme eğiliminde bulunmamalarına yol açıyor.

PPK sonrası gelmeyen makroihtiyati önlemlerin likidite fazlasındaki rekor seviyenin ardından devreye alınması bekleniyor. Ekonomistler hem TL mevduat faizlerinin artması hem de likidite fazlasının çekilebilmesi için öncelikle Merkez Bankası’nın döviz karşılığı swap ihalelerinin miktarını azaltmasını ayrıca likidite senedi çıkarılması ile zorunlu karşılıklarda artış yapılabileceğini tahmin ediyor.

Bu üç nedenden dolayı da ne TL mevduat faiz oranı ne de TL mevduat hacmi artışı istenildiği düzeyde seyretmiyor. Mevduat faizleri en çok tercih edilen 3 aya kadar vadelide yüzde 40 seviyesinde hatta düşük hacimlerde yüzde 36-39 seviyelerinde seyrediyor. TL mevduat hacmi ise BDDK verilerine göre geçen hafta 3.7 milyar lira azaldı. KKM hariç toplam TL mevduat 6 trilyon 414,8 milyar lira seviyesinde. Toplam mevduat ise 19 Ocak haftasında 15 trilyonu aştı. KKM hariç TL mevduatın toplam mevduat içindeki oranı da yüzde 42,66 seviyesinde. Bir önceki hafta yüzde 42,69 idi. Oranda çok küçük bir düşüş görüldü. 2023 Aralık sonunda KKM hariç TL mevduatın toplam mevduat içindeki oranı yüzde 42,15 seviyesine yükseldi. Özellikle aralık ayında TL mevduat artışı sürekli pozitif seyredip haftalık artış yüzde 5'i bile aşarken yeni yılın ilk haftasında yüzde 2,5 geriledi. Aralık ayı boyunca KKM hariç TL mevduat artışı yüzde 11,5'e kadar hızlandı ancak ocak ayının ilk üç haftasında bu artış hızı yüzde 2,5'e sert düştü.

İhtiyaç ve TL ticari kredi faizinde hafif gerileme

Merkez Bankası verilerine göre bankaların TL bazlı ticari kredilerin faiz oranı ise 19 Ocak haftasında bir önceki haftaya göre 59 baz puan azalışla yüzde 53,25’e oldu. TL bazlı konut kredi faizleri 24 baz puan azalışla yüzde 41,38’e, taşıt kredi faizleri 317 baz puan azalışla yüzde 47,10’a ve ihtiyaç kredi faizleri 127 baz puan azalışla yüzde 61,90’a geriledi. Aynı hafta dolar bazlı ticari kredilerin faiz oranı aynı haftada bir önceki haftaya göre sabit kalarak yüzde 8,81 olurken, Euro bazlı ticari kredilerin faiz oranı 58 baz puan azalışla yüzde 7,64’e düştü. Bankacıların yaptığı hesaplara göre ticari kredilere uygulanan mevduat spreadi TL için yüzde 7,35, dolar ve Euro için sırasıyla yüzde 6,33 ve yüzde 6,45 oldu. TL ticari kredilerdeki mevduat spreadi dolar ve Euro kredilere uygulanan spreadin üstünde kalmaya devam etti.