20 yılda toplanan 2,32 trilyon dolar verginin 590,5 milyarı faize gitti

Metin TÜRKYILMAZ

ANKARA - Devletin en önemli gelir kaynağı vergiler. Öyle ki 2017 yılında gelirlerin yüzde 92’sini vergiler, yüzde 8’ini vergi dışı normal gelirler oluşturdu. Verginin daha adaletli olması için tabana yayılması, büyük bölümünün gelir vergisi, kurumlar vergisi gibi vasıtasız vergilerden oluşması, servet vergilerinin ağırlığının artması gerekiyor. Buna karşın Türkiye’de verginin yüzde 66,8’i KDV, ÖTV gibi vasıtalı vergilerden, yüzde 29,9’u vasıtasız vergilerden oluşuyor. Servet vergilerinin toplam vergi gelirleri içindeki oranı ise yok denecek düzeyde, sadece yüzde 3,3’de kalıyor.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın 2000-2017 dönemi verilerine, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2018-2019 bütçe gerçekleşmelerine göre, 2000 yılı dahil 2000-2019 dönemindeki 20 yılda, devlet cari fiyatlarla 5 trilyon 283,8 milyar lira vergi toplandı. Buna karşın faiz ödemelerinin toplamı 1 trilyon 72,4 milyar lirayı buldu.

20 yıllık sürede vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı yüzde 17,7 oldu. Bu dönemde vergi gelirlerinin yüzde 20,3’ü, bir diğer ifadeyle 5’te 1’i faize gitti.

Her yıl gerçekleşen vergi gelirleri ve faiz ödemelerini Merkez Bankası ortalama döviz alış kurundan dolara çevirdiğimizde vatandaşların devlete 20 yılda 2 trilyon 320,4 milyar dolar vergi ödediği ortaya çıktı.

Bu dönemde devletin ödediği faiz gideri ise 590,5 milyar doları buldu.

2019 yılı verilerine baktığımızda vergi gelirlerinin 673,3 milyar lirada kaldığını, faiz ödemelerinin ise 100 milyar lirayı bulduğunu görüyoruz. Buna göre, faizlerdeki düşüşe rağmen vergi gelirlerinin yüzde 14,9’e faiz ödemelerine gitti.

Tarihsel sürece baktığımızda, 2000 yılında 48,6 milyar dolar olan vergi gelirleri, 2001 kriziyle 37,3 milyar dolara indi. 2002’de 40,9 milyar dolara çıkan vergi gelirleri, TL’nin dolar karşısında değer kazanmasıyla 2007’de 120,2 milyar dolara ulaştı. 2013’de 175,9 milyar dolara kadar yükselen vergi gelirleri, 2016’de bir miktar artsa da bu tarihten sonra düşmeye başladı. 2017 yılında 150,7 milyar dolar olan vergi gelirleri, Nisan 2018’den sonra dolarda aşırı yükselme, ekonominin küçülmeye başlamasıyla 2018’de 129,1 milyar dolara, 2019 yılında ise 118,7 milyar dolara indi. Bu rakam, 2009’daki 113,9 milyar dolardan bu yana ki en düşük dolar bazında vergi geliri oldu.

Faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranı kriz yılı 2001’de yüzde 92,3’e kadar ulaştı. 2002 yılında yüzde 86,8 olan faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranı, 2017’de yüzde 11’e kadar indi. 2018’de yüzde 11,9’a yükselen bu oran, geçen yıl yüzde 14,9 ile 2013 yılından bu yana ki en yüksek rakama çıktı. 2013 yılında faiz giderlerinin vergi gelirlerine oranı yüzde 15,4 olmuştu.