1700 ihracatçıya döviz cezası şoku
TL reeskont kredisi kullanan 1700 ihracatçıya, taahhüt vermesine rağmen finansman vadesi süresinde döviz aldığı gerekçesiyle ceza kesildi. Ancak cezaların çoğunun suiistimal amacı taşımayan döviz alımlarından kaynaklanması TİM’i harekete geçirdi. TİM Başkanı Mustafa Gültepe ile TCMB Başkanı Fatih Karahan’ın görüşmesinin ardından uygulama talimatına yeni istisnalar getirildi.
MERVE YİĞİTCAN
Merkez Bankası, TL reeskont kredisi kullandıktan sonra döviz aldığı tespit edilen 1700 civarında ihracatçıya taahhüdü çiğnediği gerekçesiyle ceza kesti. Ancak kesilen cezalar birçok ihracatçının tepkisiyle karşılaştı. Zira birçok ihracatçı suiistimal iddiasını reddederken, gelen şikayetler üzerine harekete geçen Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), konuyu Ankara’ya taşıdı.
TİM Başkanı Mustafa Gültepe’nin TCMB Başkanı Fatih Karahan ile görüşmesinin ardından İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Taahhüdüne ilişkin istisnalar genişletildi. Ceza ödemesi yapan ihracatçılar da kapsam dahiline alındı.
Hatırlanacağı üzere, İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama talimatında döviz almama taahhüdüne ilişkin istisnalar 9 Eylül 2024 tarihli talimatla genişletildi. Buna göre, DDM/KKM vadesinde döviz mevduata geçiş için yapılan döviz alımları, alındıktan sonra 5 iş günü içinde satışı yapılan döviz alımları ile kredi vadesi boyunca 50 bin ABD doları tutarına kadar döviz alımları istisna kapsamına alındı.
Tepkiler sonrası istisnalar getirildi
EKONOMİ Gazetesi, kararın perde arkasındaki bilgilere ulaştı. Buna göre, Merkez Bankası TL reeskont kullanan ve buna karşılık döviz almama taahhüdü veren ihracatçılardan yaklaşık 1700’üne döviz aldığı gerekçesiyle yaptırım uyguladı. Beklemedikleri bir ceza ile karşı karşıya kalan ihracatçılar ise yaptırıma tepki gösterdiler.
EKONOMİ’ye konuşan otomotiv yan sanayi sektöründen bir ihracatçı, Eximbank’tan döviz kredisi kullandığını, bu kredinin taksitini ödemek amacıyla dolar aldığını ve aldığı dolar miktarının tamamını kredi taksitini ödemek için kullandığını söyledi. Ceza karşısında şaşkınlık yaşadığını söyleyen iş insanı, mağduriyetinin giderilmesi için ilgili birimlere ivedilikle itirazlarını gerçekleştirdiğini belirtti. Görüştüğümüz bir başka ihracatçı ise fuar için yurtdışına giden şirket yetkililerinin şirket hesabından dolar olarak harcama yaptıklarını, ardından ülkeye dönüldüğünde harcama yapılan alışveriş tutarı kadar yeniden dolar alındığını, bunun reeskont kredisinin kötüye kullanımı şeklinde yorumlanmasına ise karşı çıktıklarını ifade etti.
Döviz alma cezası sonrası gelen tepkiler üzerine harekete geçen TİM, konuyu Hazine ve Maliye Bakanlığı’na taşıdı. Ardından TCMB Başkanı Fatih Karahan ile görüşen TİM Başkanı Mustafa Gültepe, toplantıda söz konusu cezalar sonrası yaşanan mağduriyeti ve itirazları Karahan’a iletti. Böylece açıklanan 9 Eylül tarihli talimat ile İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama talimatında döviz almama taahhüdüne ilişkin istisnalar genişletildi. İlgili istisnalardan yaptırım ödemesi yapmış olan ihracatçıların da yararlanabilmesine olanak sağlandı.
Döviz alma taahhüdü 2022’de getirilmişti
İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Finansmanı Uygulama Talimatı, TCMB tarafından ilk olarak 29 Aralık 2019 tarihinde yayımlanmıştı. Ardından 2022 yılında talimatta değişiklik yapılarak ihracatçılara birtakım avantajlar getirilmişti. O dönemki düzenlemede avantajlardan yararlanmak için gerekli olan koşullardan biri de kredi vadesine kadar gelen mal veya hizmet döviz gelirlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye, yüzde 30’unu da bir bankaya satmak ve döviz satışı sonrası 1 ay süreyle döviz almamayı taahhüt etmek gerekiyordu.
TCMB tarafından 24 Temmuz 2023 tarihinde uygulama talimatında bir değişiklik daha yapılmış, buna göre reeskont kredisi kullanımında yüzde 30 ilave ihracat bedeli satış koşulu kaldırılmış, reeskont kredi vadesi boyunca verilen döviz almama taahhüdünden, ithalat ödemeleri kapsamındaki döviz alımları istisna tutulmuştu.
