1.000 devin katma değerinin yarıdan fazlası 5 sektörden

Merve YİĞİTCAN

Türkiye’nin sanayi devleri, yarattığı katma değerle ekonominin itici gücü olmaya devam ediyor. İSO’nun açıkladığı “Türkiye’nin En Büyük 500 Kuruluşu” ve “Türkiye’nin En Büyük İkinci 500 Kuruluşu” araştırmalarının sonuçlarına göre en büyük 1000 şirketin yarattığı toplam brüt katma değer 2020 yılında 373,4 milyar TL oldu. 1000 şirketin yarattığı katma değerin yarısından fazlası 5 sektörden geldi.

Sigara ve akaryakıt önde

Sigara (tütün ürünleri) imalatı, akaryakıt (kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri) imalatı, motorlu kara taşıtları imalatı, ana metal sanayi ile gıda ürünleri imalatında yer alan 388 kuruluşun yarattığı toplam brüt katma değer 200,5 milyar TL olarak gerçekleşti. En yüksek katma değer, kaynakta yüksek oranlı vergilerin uygulandığı sigara ve akaryakıt ürünlerinden geldi. İlk 1000’de yer alan sigara imalatından 3 şirket tek başına 51,1 milyar TL katma değer yaratırken, akaryakıt ürünleri imalatında yer alan 4 şirket 46,4 milyar TL; 70 şirketin yer aldığı motorlu kara taşıtları sektörü de 39,1 milyar TL’lik brüt katma değer yarattı. Gıda ürünleri imalatının katma değeri 32 milyar TL; ana metal sanayisinin katma değeri 31,7 milyar TL oldu.

Tekstil liste başı oldu

Listelere ayrı ayrı bakıldığında, İSO 500’de tütün, akaryakıt ve motorlu kara taşıtları sektörleri başı çekerken, İkinci 500’de tekstil sektörünün listenin başına geçmesi dikkat çekti. İSO 500’ün yarattığı toplam katma değer 2020’de 322,1 milyar TL olarak hesaplandı. Bir önceki yıl bu tutar 255,3 milyar TL olarak hesaplanmıştı. Tütün ürünleri imalatı ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatının yarattığı katma değer ilk 1000’deki gibi olurken; İSO 500’deki en yüksek katma değer yaratan üçüncü sektör 33,7 milyar TL ile motorlu kara taşıtı imalatı oldu. Bu sektörü, 27,5 milyar TL’lik brüt katma değer yaratan ana metal sanayi ve 26,4 milyar TL’lik brüt katma değeriyle gıda ürünleri imalatı takip ett. İSO 500’de yaratılan katma değerin teknoloji yoğunluklarına göre dağılımına bakıldığında; 2020’de düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler yüzde 37,3’lük pay ile ilk sırada yer alsa da bir önceki yıla göre 2,7 puanlık bir düşüş sergiledi. Orta- düşük ve orta yüksek sanayi ise paylarını artırdı. Orta-düşük teknoloji payı 1,9 puan artarak yüzde 31,5’e; orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 1,3 puan artarak yüzde 24,8’e çıktı. Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayinin payı yüzde 6,4’e geriledi.

KÇÖ, tekstil imalatında performansı artırdı

İSO İkinci 500 araştırmasının çıktılarına bakıldığında, toplamda 51,3 milyar TL’lik katma değer yaratıldığı görülüyor. Bir önceki yıl bu rakam 38,9 milyar TL idi. İkinci 500’de en çok katma değer yine tekstil ürünlerinin imalatından geldi. Tekstil imalatındaki 86 KOBİ’nin yarattığı toplam brüt katma değer 10,2 milyar dolar olurken; payı yüzde 19,9 oldu. 2019 ile kıyaslandığında ise tekstil ürünleri imalatının aldığı pay 0,6 artarken; yarattığı katma değerin tutarında 2,7 milyar TL’lik ilave artış sağladığı dikkat çekti. Burada geçen yıl pandemi önlemleri kapsamında devreye alınan Kısa Çalışma Ödeneği gibi tedbirlerinin etkisinin olduğu söylenebilir. İSO İkinci 500’de yer alan gıda ürünleri imalatındaki 86 kuruluş 5,6 milyar TL’lik brüt katma değer yaratırken; motorlu kara taşıtları imalatındaki 41 şirket de 5,4 milyar TL’lik katma değer yarattı. Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatından 4,1 milyar TL’lik katma değer sağlanırken, bu tutar ana metal sanayisinde 4,2 milyar TL olarak gerçekleşti.

Yüksek teknoloji yoğunluklu dönüşüm ihtiyacı sürüyor

İkinci 500’de kuruluşların teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değere bakıldığında; düşük teknoloji yoğunluklu sanayinin payı bir önceki yıla göre 2,2 puan azalarak 46,4’e geriledi. Orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayileri payı da 2020’de 1 puan azalarak yüzde 24,1’e geriledi. Araştırmanın çıktılarındaki olumlu gelişme orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin yarattığı katma değerde yaşandı. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2,7 puan artışla yüzde 26,9’a çıktı. Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı ise sınırlı da olsa bir artışla da yüzde 2,2’den yüzde 2,6’ya yükseldi. Araştırmada, “Türkiye’de sanayinin yüksek katma değerli ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlere dönüşüm ihtiyacı sürmektedir. İSO İkinci 500 sonuçları halen ölçüm yapılan son sekiz yıldır halen sınırlı ilerleme gerçekleştiğini göstermektedir” ifadeleri yer aldı.