İş ve akademi dünyasından gençlere ufuk açan 12 öneri

EKONOMİ Gazetesi, üniversite adaylarına yönelik üniversitelerin en yetkili isimleri ile iş yaşamının uzman yöneticilerinin katıldığı, gazetemiz yazarı, akademisyen Fatoş Karahasan’ın yönettiği Kariyer Zirvesi’nde, 8 Ağustos’a kadar sürecek tercih döneminde gençlere ışık tutacak görüşler ve tavsiyeler ortaya kondu.

1- Geçmişten hatırlarız, ebehemşireler vardı, mimarmühendis ünvanlarına sıklıkla rastlardık. Artık farklı disiplinlerin birlikteliği sözkonusu. Disiplinlerararası çözümler tercihlere daha çok yansımaya başladı. Farklı disiplinlerin harmanlandığı bölümler, programlar ve uygulamalar öne çıkıyor. Ekonomi- yazılım birlikteliğinden söz ediyoruz; reklamcılığı okuyan bir öğrencinin mühendislik veya psikoloji müfredatıyla ilgilendiği şekliyle disiplinlerarası harmanlama anlayışı gittikçe gelişiyor.

2- Üniversitelerde öğrenci koltuklarını milenyum çağı gençleri doldurmaya başladı. İlk mezunlar da verildi muhtemelen. Çağın gerçeklerinden biri hiç kuşkusuz girişimcilik. Z kuşağı gençleri de bu gerçeğin tam orta yerinde Z kuşağına dair yapılan araştırmalardan öğreniyoruz ki girişimci olmak isteyenlerin oranı yüzde 40’ların üzerinde. Bu alanı keşfeden üniversitelerin sayısı hızlı artıyor. Girişimcilik dersleri, zamanla fakültelere dönüştü. Şimdi girişimci tasarlanıyor.

3- Pandemi tarımsal üretimin önemini bir kez daha hatırlattı. Yüzler tarıma döndü. Tam bu noktada, herkes başta devlet kurumları olmak üzere ‘tarım ama nasıl tarım?’ sorusunu sormaya başladı. Ziraat mühendislerinin iş bulamadığı zaman süreçlerini iliğine kadar yaşayan bir ülke, şimdi tarımda teknoloji, verimlilik, doğaya saygı kavramlarını daha da yükselecek bir ses tonuyla tartışmaya başladı. Bu yeni dönemde yeni nesil tarım derslerinin, üniversitelerin kürsülerinden ziyade, tarlalarında, bahçelerinde daha çok görüleceği anlamına geliyor.

4- İklim değişikliğinin iliklere kadar hissedildiği bir zaman sürecindeyiz. İstisnasız her işi, her mesleği kapsayan ‘sürdürülebilirlik’ kavramı, en temel gündem. Yakın geçmişe kadar bu alandaki sorumluluklar, çevreye duyarlı yöneticilere teslim edilirken, artık öyle değil. Sürdürülebilirlik ile ilgili her mesleğin bir ‘duruş’ sergilemesi, şirketlerin de bu alana ilişkin uzmanlığı tam olan, donanımlı ekipleri görevlendirmesi gelecekleri açısından zorunluluk kabul ediliyor. Yeşil enerji ve çevre odaklı işler, çevre danışmanlığı ve sürdürülebilirlik uzmanlığı gibi alanlara talepler hızlı artacak.

5- Veri bilimcilerin, yapay zeka mühendislerinin kazancı en yüksek meslekler arasına girdiği ifade ediliyor. Tek başına bu ifadenin motivasyon aracı olup olmadığı bilinmez ama yapay zekanın 2030 yılı itibarıyla küresel ekonomilere yaklaşık 16 trilyon dolar katkı yapması ve milyonlarca yeni iş oluşturacağı beklentisi, veri bilimciliğine olan ilgiyi açıklamakta yeterli görülmeli. Veri analistlerinin yanı sıra, yapay zeka mimarları, veri etik uzmanlarıyla da iş yaşamında daha sık karşılaşacağız.

6- ODTÜ, Mimarlık Fakültesi Endüstriyel Tasarım Bölümü Başkanı Prof. Dr. Gülay Hasdoğan’dan öğreniyoruz ki iklim krizi, küresel salgınlar, sürdürülebilir kalkınma, yapay zeka ve dijital dönüşüm gibi konular her mesleğin icrasında öncelikleri değiştirdi. Hocamıza göre küresel salgın, uzaktan çalışma ve dijital hizmet sunma pratikleri endüstriyel tasarımda yeniliklere yol açtı, dijital oyun tasarımı, hizmet tasarımı ve kullanıcı deneyimi tasarımı gibi alanlarda istihdamı artırdı.

7- Bilgiye ulaşım kolaylaştı. Etrafımızda sayısız bilgiye ulaşım kaynağı var. Bu çoğalma, doğru bilgiye ulaşımı zorlaştırsa da yeni dönemde adaylardan beklenenin; eğitim, deneyim, öğrendiğinin test edilmesinden ziyade, öğrenme çevikliklerinin ve değişime adapte olma yeteneklerinin olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Gelişim ve değişim motivasyonu, iletişim becerisi, ifade gücü, mentörlük yeteneği, kültürel uyum diploma kadar değerli hale geldi.

8- Pandemiye fazla vurgu yaptık, neticede çağın olayı olmaya aday, daha şimdiden. İş yaşamında yılların alışkanlıklarına radikal değişimler getirdi. Bireysel çalışma öne çıktı, ‘freelance’, yarı zamanlı biçim daha da gelişecek. Bu mesai türüne ilişkin henüz manalı bir içtihat oluşmuş değil. Yeni mesai türüne değinen MEF Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Erhan Erkut, ‘freelance çalışma’ üzerine bir ders açacağını söylüyor. Yine chatGPT dersi açtığını, bildiğinden değil, öğrenci ile beraber öğrendiklerini aktarıp, yapay zeka ve freelance çalışma üzerinde durulması gerektiğine işaret ediyor.

9- ChatGPT sonrasındaki yaşama baktığımızda, soru sorabilenin öne çıktığı bir dünya var karşımızda. Ekonomide dönüşüm yaşanıyor, fintek gibi alanlar büyüyor. Bu alanda bilgisayar mühendisleri ile çıkılan yolda kabarık ihtiyaç listesine istenilen çare bulunamıyor. Bilişimde çalışanların yaklaşık yüzde 40’ı iktisat ve işletme mezunları. Kariyer.net Strateji ve İş Geliştirme Genel Müdür Yardımcısı Barış Karadenizli, "Matematik mühendisi öğrencileri daha okuldayken kendi işleri ile ilgili işe girebiliyor" diyor.

10- Aslında, "trendler" derken yakın geçmişten beslenen, bu yıla ve çok uzak olmayan geleceğe hitap eden gelişmelere baktığımızdan, hızlı ortaya çıkan bir ihtiyacı da ifade etmek gerekiyor. Takip edenler bilir, Türk dizileri Ortadoğu kadar tüm dünyada özellikle Güney Amerika'da da hayli ilgi görüyor. Kariyer.net Strateji ve İş Geliştirme Genel Müdür Yardımcısı Barış Karadenizli'den öğreniyoruz ki dizi ihracatının yarattığı bir İspanyolca ihtiyacı duruyor karşımızda. Karadenizli, 3 yıldır 450 bin bilişim pozisyonunun dolmadığını da aktarıyor.

11- Hep merak edilirdi ya ‘işe alımlarda yapay zeka ne kadar devrede olacak’ diye. Bu yönde adımlar atan şirketler var. Vodafone onlardan biri. Vodafone Türkiye İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Nazlı Tlabar Güler, yapay zeka ile yürümelerinin daha adil ortam oluşturma çabalarının bir sonucu olduğuna işaret ediyor. Vodafone ülkelerinde uygulanan yeni sistemlerinde, başvurularda adayların ad ve soyadlarının yalnızca baş harflerinin yer aldığı özgeçmişler kullanılıyor. Amaç, önyargıya neden olabilecek yaş, cinsiyet, üniversite gibi bilgilerden ari değerlendirme ortamı oluşturmak.

12- Trendler konu başlığımıza ilişkin son sözü TED Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İhsan Sabuncuoğlu’na bırakalım. Gelecekte gençleri işsizliğin beklemediğini dile getirirken, gençlerin kendilerini 4 yılda bir değil, 2,5 yılda bir yenilemesi gerektiğini ifade ediyor. Belirsizlikler karşısında adaptasyon yeteneği olan, takım oyununa dahil olabilen ekip insanının öne çıktığına işaret ediyor.

Stajın önemi gün geçtikçe artıyor

Okullarda verilen eğitim bir yere kadardır. Herhangi bir meslek edinecek olan kimsenin geçirdiği uygulamalı öğrenme süreci ve bu kimsenin, meslek bilgisini artırmak için bir kurumun içinde çalışarak geçirdiği dönem olarak tanımlanan staj da bunun için vardır. Türkiye’de her yıl 1 milyon kişinin staj yaptığı tahmin ediliyor. Stajın önemi son dönemde daha da arttı. İGA İstanbul Havalimanı, staj sonusunda yeni nesil uygulamalarıyla öne çıkan şirketlerden. 2022 yılında 1000’in üzerinde stajyer alımı yaptı ve bu kapsamda, Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi tarafından en çok stajyer istihdam eden firma ödülünü kazandı. İGA, bu yıl da geçen yılın üzerinde bir stajyer sayısı ile dönemi yüksek performansla geçirmeyi planlıyor.