Ukrayna krizi enerji fiyatlarını yükseltecek

Hilal SARI

Ukrayna üzerinden Batı-Rusya ekseninde yaşanan jeopolitik gerilimin, halihazırda darboğazlar yaşanan küresel enerji sektöründe doğalgaz ve sıvı doğalgaz (LNG) fiyatlarını daha da yukarı çekmesi bekleniyor. Jeopolitik gerilimin yanı sıra, ortalamanın altında sıcaklıklarda geçen kış nedeniyle doğalgaz fiyatlarının 2025’e kadar normalleşmeyebileceği, Avrupa’da elektrik kesintilerine yol açabileceği ve enerji darboğazının bitmediği uyarıları da yapılıyor. Goldman Sachs ve Capital Economics gibi kuruluşlar Avrupa doğalgaz fiyatlarında geçen yıl görülen rekorların da üzerine çıkılabileceğini öngörüyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı önceki gün ABD’nin Ukrayna’daki diplomatları ve ailelerine Ukrayna’yı terk etmeleri çağrısı yaparken, İngiltere de bazı elçilik çalışanlarını ve ailelerini Kiev’den geri çekmeye başladı. NATO üyesi Almanya ve Fransa gibi ülkeler Rusya’dan gelecek doğalgaza daha bağımlı olduğu için, diplomatik yollara bağlı kalacaklarına işaret etse de, gerilim Hollanda ve İngiltere’deki gösterge doğalgaz fiyatlarını artırmaya devam ediyor.

Şubat vadeli TTF sadece pazartesi günü yüzde 17’nin üzerinde artışla TSİ 16:40 itibariyle 93,60 Euro/Megawatt saat (MWh) düzeyine sıçrarken, spot piyasada İngiltere gösterge doğalgaz fiyatı 12,50 pence artışla 202,50 pence/ therm düzeyine yükseldi. Refinitiv analistleri sıvılaştırılmış doğalgaz sevkiyatlarındaki yavaşlama ve doğalgaza olan güçlü talep fiyatları daha da destekleyecek.

"Yaptırım gelirse, Avrupa doğalgazı rekor tazeler”

ABD’li yatırım bankası Goldman Sachs dün yayınladığı notta Rusya-Ukrayna gerilimi tırmanırsa “Aralık ayında görülen rekor gaz fiyatlarının da aşılabileceğini” söylüyor. Goldman Sachs’a göre üç yıl boyunca Kuzeybatı Avrupa’da arz-talep dengesi çok sıkı seyredecek. Bankaya göre “şubat-mart dönemi geçmiş dönemlerden daha soğuk geçerse stoklar 2018’deki rekor düşük düzeylerin de altına iner ve Avrupa’da elektrik kesintileri yaşanabilir”. Capital Economics de geçtiğimiz hafta bölgedeki gerilimin artması durumunda veya ABD’nin Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini engellemek amacıyla yönelik yaptırım uygulaması durumunda Avrupa doğalgaz fiyatları geçen yıl görülen tarihi rekorları da aşabilir. Capital Economics gelişen piyasalar başekonomisti William Jackson geçen hafta yaptığı açıklamada doğalgaz stoklarının da normal düzeylerin altında olduğuna çekerek şöyle dedi: “Eğer Rusya’nın enerji ithalatına yaptırımlar uygulanırsa veya Rusya doğalgaz ihracatını bir pazarlık kartı olarak kullanırsa Avrupa’da doğalgaz fiyatları muhtemelen daha da yükselir.”

ING: Sadece gaz değil tüm emtia fiyatları yükselebilir

Hollanda merkezli banka ING de Rusya ve Ukrayna arasında gerilimin artması durumunda büyük bir emtia ihracatçısı olan Rusya’nın emtia piyasalarını sıkılaştırabileceği ve fiyatların yükselmesine yol açabileceği konusunda uyaran kurumlar arasında. Banka notunda “Olası her türlü agresyona verilecek tepkilerin emtia piyasaları üzerinde çok geniş bir etkisi olabilir” diyor ve “enerji, metal ve tarım emtialarında” sıkılaşmaya yol açabileceğini söylüyor. Olası yaptırımların en çok Avrupa’yu vuracağı öngörülen notta Rusya’nın birçok emtiada en önemli oyuncular arasında olduğuna da dikkat çekiliyor: Yaptırımların Rusya dünyanın en büyük ikinci petrol üreticisi, en büyük buğday ihracatçısı, küresel paladyum üretiminin yüzde 40’tan fazlasını gerçekleştiriyor, zaten arz açığı bulunan küresel alüminyum piyasasında da küresel üretimin yaklaşık yüzde 6’sını gerçekleştiriyor - ve Rus alüminyumunun en büyük alıcılarından biri de yine Avrupa. Commerzbank ve JPMorgan’ın da aralarında olduğu birçok kuruluş petrol fiyatlarında da jeopolitik risklere bağlı yükselişler görülebileceğini belirtiyor. Barclays ise dün Brent ve WTI için ortalama fiyat öngörülerini 5 dolar yükselterek sırasıyla 85 ve 82 dolar/varil düzeylerine çekti. İki gösterge ham petrol fiyatı da 7 yılın zirvelerinde.

‘İşgal’ ihtimaline karşı ilave LNG için Katar’la görüştüler

Rus yetkililer Ukrayna’nın işgal edilmeyeceğini belirtse de, Moskova’nın NATO’nun tüm eski Sovyet ülkelerinden çekilmesi gibi önemli talepleri, jeopolitik gerilimin hemen bitmeyeceğine işaret ediyor. Bu da Avrupa ve İngiltere gibi ülkeleri olası bir kesinti durumunda alternatif doğalgaz tedariği aramaya itti. ABD, Katar’la gerektiği durumda Avrupa’ya daha fazla LNG tedarik edilebilmesi için görüşmeler yaptı. Rus gazına bağımlı müttefikleri için Katar’la görüşen ABD’li yetkililer uzun vadeli LNG kontratları yapılabileceği bilgisini verdi. Fakat sektör uzmanları önümüzdeki yıllarda LNG üretimini artırmayı planlayan Katar’ın kısa vadede Avrupa’ya tedariki artırabilmek için Asya’daki müşterilerin payından yönlendirmesi gerekeceğini söylüyor. Financial Times’a konuşan bir sektör yöneticisi LNG piyasasının pandemi başındaki koruyucu ekipman pazarına benzeyeceğini öngörmüş “Hükümetler müdahale etme ihtiyacı duyacak” demişti.

Avrupa’nın gaz stoğu ve ithalatı ortalamaların altında

Avrupa Gas Altyapısı verilerine göre Avrupa genelindeki doğalgaz depolama tesisleri 22 Ocak itibariyle yüzde 43 doluydu. Geçen yılın aynı dönemlerinde ise doluluğun yüzde 56 düzeyinde olduğu aktarılıyor. ABD merkezli yatırım bankası Jeff eries ise pazar günü yayınladığı notunda Rusya’nın Avrupa’ya gaz tedariğinin de ortalamaların altında olduğuna dikkat çekiyor. Banka notunda Kuzeybatı Avrupa’nın ağustosaralık döneminde Rusya’dan gaz ithalatının 2018 yılı düzeylerine göre yüzde 38 aşağıda olduğunu aktarıyor. Jeff eries notunda Avrupa stoklarının da 12 Ocak itibariyle son beş yıl ortalamasının yüzde 21 altında olduğunu söylüyor.

Doğalgaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 40 ila 50’sini Rusya’dan tedarik eden Avrupa’da 2021 yılında enerji fiyatları kat kat artmış ve tarihi rekorlara yükselmişti. Bugünlerde Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışları normal düzeylerin çok altında. Rus gazını Belarus ve Polonya’dan geçerek Almanya’ya taşıyan Yamal boru hattında akışın bir aydan fazla bir süredir batıdan doğuya aklması Batı nezdinde Rusya’nın ‘doğalgazı siyasete alet etmesi’. Almanya ise Kuzey Akım 2 projesini hala onaylamadı.