Pakistan ekonomisi çöküşün eşiğinde

Hilal SARI

Uluslararası Para Fonu ile bir kurtarma fonu için görüşmeleri askıda kalan ülkenin döviz rezervleri sekiz yılın en düşük düzeyi olan 4,5 milyar doların da altına indi. Dış borç ödemeleri rezervlerdeki düşüşün en önemli nedeni. Başbakan Shehbaz Sharif hükümetinin IMF ile 7 milyar dolarlık bir yardım paketine ilişkin görüşmeleri 2022 yılında çıkmaza girmişti.

Siyasi karışıklıklar, doğal afetler, enfl asyon ve yüksek enerji fiyatları Pakistan ekonomisinin Sri Lanka’nın ardından temerrüte düşecek ülkeler arasında olma ihtimalini güçlendiriyor. Cenevre’de ocak ayında gerçekleşen Pakistan’a yardım konferansında 10 milyar dolara yakın yardım taahhütü yapılmıştı ancak bu finansmanın nasıl ve ne koşullarda ülkeye gönderileceğine ilişkin müzakereler sürüyor. Milyonlarca insanın etkilendiği ve binlerce kişinin hayatını kaybettiği sel felaketinin bilançosunun ise 30 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor.

Financial Times’da yer alan habere göre analistler Pakistan’daki ekonomik durumun yönetilemez hale geldiğini, döviz rezervlerindeki düşüşün temel bazı ürünlerde darboğazlara yol açtığını ve ülkenin Sri Lanka’nın ardından mayıs ayında temerrüte düşebileceğini söylüyor. Dünya Bankası’nın eski danışmanlarından Abid Hasan, FT’ye yaptığı açıklamada her bir günün kritik önem taşıdığını, bu durumdan çıkışın nasıl olacağının ise hala belirsiz olduğunu aktarıyor ve şöyle diyor: “Eğer 1 veya 2 milyar dolar alsalar bile, durum o kadar kötü ki, bu finansman ancak yara bandı olur”.

İthalat yapacak dolar bulamıyor

Ülkenin merkez bankası ithalatçıların mallarının Pakistan limanlarındaki konteynerlerde beklediğini, alıcıların ithal malları çekebilmek için gerekli dolara ulaşamadığını aktarıyor. Pakistan Gemi Acenteleri Birliği PSSA konuya ilişkin hükümetin maliye bakanlığına yaptığı uyarıda “Kargoların limanlarda biriktiğini” söyledi. Pakistan gümrük verilerine göre 8 binden fazla ithalat konteyneri limanlardan ayrılma izni bekliyor. Acenteler bazı konteyner hatlarının birikmeden dolayı Pakistan limanlarına hizmetlerini azaltmayı değerlendirdiğini aktarıyor. Pakistan Planlama Bakanı Ahsan Iqbal de FT’ye ülkenin döviz rezervlerini korumak amacıyla ithalatı çok önemli oranlarda azalttıklarını söyledi. Bankaların ithalat için akreditif vermesinin de kısıtlanması alınan önlemler arasında. Bu durum ülkedeki büyük bir çelik üreticisinin de üretimi durdurma riskiyle karşı karşıya bıraktı. Financial Times’da yer alan habere göre pazartesi günü ülke genelinde 12 saatten uzun süren elektrik kesintisi de ekonomi için sorunları daha da derinleştirdi. Elektrik kesintileri zaten sermaye kontrolleriyle üretimin aksadığı ülkede hem üretimi hem tüketimi olumsuz etkiliyor. Başbakan Shehbaz Sharif salı günü yaptığı açıklamada elektrik kesintileri için derin pişmanlık duyduklarını ve kesintinin nedenleri hakkında bir soruşturma açıldığını belirtti.

Merkez Bankası IMF’den yardım için döviz kuru kontrollerini bıraktı

Pakistan cuma günü döviz kuru üzerinde uygulanan kontrolleri bırakarak IMF ile askıda kalan yardım paketi görüşmelerini yeniden canlandırmaya çalışıyor. Pakistan Merkez Bankası geçtiğimiz aylarda döviz büroları için gayriresmi bir kur düzeyi belirlemiş ve rupiyi yapay şekilde yüksek tutmaya başlamıştı. Ancak geçen perşembe günü merkez bankası bu kontrollerin tamamını sonlandırdı ve rupi dolar karşısında yüzde 10 değer kaybederken dolar/Pakistan rupisi 255 düzeyine yükseldi. IMF geçtiğimiz yıl Pakistanlı yetkililere rupi kurunda serbestleşmeye gitmemeleri halinde ödemeleri durduracağını söylemişti.

Petrol en büyük ithalat faturası, Rusya desteğe koşabilir

Petrol rafinerileri ve yakıt dağıtıcıları da benzer döviz kıtlığı sorunları yaşıyor. Pakistan’ın en büyük ithalat faturası petrol ithalatı. Ancak dolara erişim olmadığında petrol ve rafine ürünler için akreditif alınamıyor. Fakat bazı uzmanlara göre ucuz Rus petrolü Pakistan’a nefes aldırabilir. Pakistan Petrol Bakanı Musadik Malik, ülkenin ham petrol ihtiyacının üçte birine kadarını Rus tedarikçilerden sağlayabileceğini söyledi. Rus Enerji Bakanı Nikolay Shulginov da geçen hafta sonu İslamabad’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında “görüşmelerin neredeyse tamamlandığını ve Rusya’nın ülkeye petrol ihracatına yakında başlayacağını” söyledi.