Otomotivde sorunlar arzdan talebe kayıyor

Hilal SARI

Küresel otomotiv sektörü, önce pandemi sonrasında da Ukrayna savaşı ile devam eden çip ve tedarik zinciri sorunları nedeniyle arzın talebe yetişemediği uzun bir sürenin ardından, 2023’te arzın yanı sıra talep tarafında da sorunlarla karşı karşıya. Çip krizi de 2020’deki kadar akut halde olmasa da 2023’ün sonuna kadar üretimleri etkilemeye devam edecek. Ayrıca EV’ye geçiş metallerindeki rekabet de maliyetleri artırarak karlılıkları olumsuz etkiliyor.

“Rekor fiyatlar ve faizlerde artış potansiyel alıcı havuzunu küçültüyor”

Cox Automotive tarafından yapılan bir analizde “2022 yılına bir arz problemiyle yaşayan sektör, yılı bir talep sorunuyla kapatıyor” değerlendirmesi yapıyor. Cox Automtoive kıdemli ekonomisti Charles Chesbrough konuya ilişkin değerlendirmesinde “stok düzeylerinde yazdan bu yana bir artış yaşandığını, bunun artan faiz oranlarının perakende otomotiv pazarındaki talebi kısıtlamaya başladığına işaret ettiğini” söylüyor. Chesbrough “Rekor yükseklikte fiyatların yanı sıra kredi faiz oranlarının da artmasıyla potansiyel yeni araç alıcı havuzunu küçültüyor” diye ekliyor.

“Talepteki bozulmadan envanter stoklama döngüsü de etkilenecek”

Otomotiv sektörü konusunda danışmanlık veren S&P Global Mobility de geçtiğimiz haftalarda yayınladığı raporda “2023’te sektörde temel unsur talepte görülen bozulma olması bekleniyor” uyarısı yaptı. Kuruluş talepteki bozulmanın iki yıldır birikmiş bir talep olmasına rağmen yıl içinde hem üretimi hem de envanter stoklama döngüsünü etkileyeceği görüşünde.

En büyük pazar Çin’de durum belirsiz: 2023’te %6 daralabilir

Dünyanın en büyük otomotiv pazarı Çin de uzmanlara göre 2023 için hala bir belirsizlik taşıyor. Çin’de kasım ayı araç satış rakamları açıklandığında sektörel dernek China Passenger Car Association (CPCA) başkanı “Kasım satışları beklentilerden çok daha kötüydü. Mevcut trend 2008 finansal krizinden bu yana görülmemişti” ifadelerini kullandı. Araç satışları kasımda yüzde 9,5 düşüşle 1,67 milyon adede gerilemiş, mayıstan bu yana ilk düşüş kaydedilmişti. Kuruluş 2023’te satışların 2022’ye göre değişmeyerek 20,6 milyon araç satışı gerçekleşmesini öngörüyor. Bazı analistler daha da karamsar. China Merchants Bank International bazı vergi indirimlerinin kaldırılmasıyla satışların Çin’de yüzde 6 düşüş kaydedeceği görüşünde. S&P Global Mobility’den hafif araç üretim tahminleri yönetici direktörü Mark Fulthorpe, “Bireylerin, merkezi ve yerel hükümetlerin gelişmelere tepkisinin ne olacağı dünyanın en büyük otomotiv pazarının seyri konusunda kritik önem taşıyacak” diyor. Kuruluşun Çin otomotiv pazarına ilişkin öngörüsü 25,9 milyon araç satışıyla 2022’ye göre yüzde 4,5’lik bir iyileşme görülmesi. Dünyanın en büyük 2. otomotiv pazarı ABD’de Kelley Blue Book araç sayım verilerline göre 2022 yılında toplam 13,9 milyon adet araç satılmış olduğu tahmin ediliyor. Bu 2021 yılına göre yüzde 8 düşüş anlamına geliyor. Ayrıca 2022 yılı toplam satışları küresel finansal krizden toparlanmaya çalışılan 2011 yılından bu yana en düşük düzeyde. Ayrıca 2022 yılını pazar 14,6 milyon araç satılmış olan 2020 pandemi yılının da gerisinde kapatacak.

S&P Global Mobility öngörülerine göre Avrupa otomotiv pazarında ise 2023’te toplam talebin 13,9 milyon adede gerilemesi bekleniyor. Euro Bölgesi’nde resesyonun derinleşmesi ve 2023’te enerji krizinin daha da derinleşmesi olasılığı ise bu pazara ilişkin önemli belirsizliklerden biri.

Çip sorunları da 2023 boyunca devam edecek

Otomotiv sektörünün çip krizi de sonra ermiş değil. Sektördeki birçok yönetici 2021 ve 2022’ye göre darboğazlar hafiflemiş olsa bile, otomotiv çipleri hala ihtiyacı karşılayacak bollukta üretilemiyor. Sektörün elektrikli araçlara (EV) geçişiyle yeni modellerde çip ihtiyacı da artıyor. Dünyanın en büyük otomotiv üreticisi Toyota’nın Başkan Yardımcısı Kenta Kon “Otomotiv sektöründe aynı anda bir çok değişiklik oluyor ve bunlar otomotiv sektörünün geleceğini geniş şekilde etkileyecek değişiklikler. Bu nedenle 6 ay sonrasını görebilmek bile zor” ifadeleriyle sektörde yaşanan dönüşümün beraberinde bir belirsizlik de getirdiğine işaret ediyor. AutoForcast Solutions analistleri çipte devam eden arz sorununun 2023’te toplam otomotiv üretimini 3 milyon adet olumsuz etkileyeceğini tahmin ediyor. 2022’de çipteki sorunlar 4,5 milyon aracın üretimine engel olmuş, 2021’de ise üretim tarafında çip darboğazı nedeniyle 10,5 milyon adet araç kaybı yaşanmıştı.

Üretim pandemi öncesine 2025’te dönebilecek

S&P Global Mobility’nin kritik öngörülerinden biri de küresel otomotiv arzında pandemi öncesi düzeylere 2023’te ulaşma hedefinin “en erken 2025’e ertelenmiş olması”. Kuruluşun yaptığı analizde toplam hafif motorlu araç üretiminin 2023’te yüzde 4 artışla 85 milyon adede yükseleceğini öngörüyor.

EV’lere geçiş metallerinde rekabet maliyetleri yükseltiyor

Sektörün 2023’te karşılaşacağı sorunlardan biri de, sektörün karbon emisyonlarının azaltılması için konulan hedefler doğrultusunda yaşadığı hızlı dönüşümün getirdiği rekabet ve bu rekabetin bazı EV metallerinde fiyatları daha da artırması olasılığı. Tesla’nın geçtiğimiz günlerde Piedmont Lithium’la bir tedarik anlaşması yapması veya emtia devi Glencore’dan hisse almayı planlaması bu rekabetin önemli işaretleri. Enerji maliyetlerinin son aylarda gerilemeler olsa da, son 5 yıl ortalamalarına göre hala çok yüksek seyretmesinin yanı sıra, nikel ve kobalt gibi nadir metallerde yaşanan rekabet de bu kritik girdilerin fiyatlarını yükseltiyor. 2023’te küresel otomotiv talebinin yüzde 13,3’ünü oluşturması beklenen EV satışlarının 10 milyon adede yaklaşacağı öngörülüyor. Aralık 2022 itibariyle lityum fiyatları 2021 yılının başına göre 10 katına yükselmiş durumda. Nikelde ise yüzde 75’lik bir artış var. Kobalt ise 2020 düzeylerinin iki katının da üzerinde. BloombergNEF tahminlerine göre bu nedenle kilowat saat başına 100 dolar maliyet düzeyleri tahmin edilenden iki yıl daha geç - 2026’da ulaşılacak. Bu da tahminlere göre üreticilerin teşvikler olmadan EV’lerin seri üretimini ve satışlarını artırmalarını zorlaştıracak.