Koronavirüs aşı pazarı 100 milyar dolara koşuyor

Hilal SARI

Pandemiye karşı geliştirilen aşılar, dünya genelinde yeni ve devasa bir pazar yaratma yolunda. Pazar araştırma şirketi Brandessence, aşı pazarının büyüklüğünün bu yılın sonunda 75,75 milyar dolara ulaşacağını tahmin etti. Fortune Business Insights ise 2026’da 93 milyar doların üzerinde bir pazar büyüklüğü öngördü. The Guardian gazetesi de kapsamlı analizinde, pazarın lideri Pfizer-BioNTech’in bu yılki aşı üretiminin 2 milyar doza, gelirlerinin de 30 milyar dolara ulaşabileceğini yazdı. Normal yaşama dönüş vaat eden aşılar, ilaç şirketlerinin ve ülkelerin önemli bir ihracat veya alıcı konumundaki Türkiye gibi ülkeler için ise ithalat kalemi haline geldi. Fiyatları ülkeden ülkeye ve anlaşmadan anlaşmaya değişebilen farklı birçok aşı, üretici şirketlere milyarlarca dolar kazandırıyor. Brandessence Market Research geçen yıl sadece 370 milyon dolar olan koronavirüs aşı pazarının pandemiyle bu yılın sonunda 75,75 milyar doları göreceğini söylüyor. Fortune Business Insights ise 2026 itibariyle aşı pazarının 93 milyar doları aşacağını öngörüyor ancak sadece bu yıl gerçekleşen satışlar, pazarın hızla 100 milyar dolara koşacağına işaret ediyor. The Guardian gazetesi şirket açıklamalarından ve kamuya açıklanmış anlaşmalardan derlediği analizde hangi şirketin ne kadar kazanacağını ve borsaya açıksa hisselerinin son bir yılda nasıl değiştiği şöyle aktarıyor:

XPfizer- BioNTech: Eksi 70 derece gibi ultra düşük ısılarda taşınması gereken (FDA geçtiğimiz hafta -25 ila -15 derece ancak sadece iki hafta taşınabileceğini de söyledi) Mrna aşısı, şirketlere 2021 yılında 15 ila 30 milyar dolar gelir sağlayacak. Barclays analistleri şirketin iki dozu 30 ila 40 dolar olan aşıdan bu yıl 21,5; 2022’de 8,6 ve 2023’te 1,95 milyar dolarlık satış yapılacağını öngörüyor. Pfizer hisseleri son 12 ayda yüzde 1,8 yükselirken, aşının geliştirildiği teknolojinin asıl sahibi BioNTech hisseleri ise yüzde 156 yükseldi. Guardian Uğur Şahin ve Özlem Türeci’nin Pfizer anlaşmasıyla birlikte milyarder olduğunu da ekliyor.

XModerna: -20 derecede taşınabilen Mrna aşısının ABD merkezli şirkete 2021’de 18,4 milyar dolar satış getirmesi bekleniyor. Barclays analistlerine göre bu yıl 19,6 milyar dolar; gelecek yıl 12,2 milyar dolar ve 2023’te 11,4 milyar dolarlık satış gerçekleşecek. Şirketin hisseleri son 12 ayda yüzde 372 yükseldi.

X Johnson & Johnson: Tek dozluk ilk aşı olan ve şirketin Belçika birimi tarafından geliştirilen aşının 2021’de 10 milyar dolarlık satışı olması bekleniyor. Şirketin hedefi doz başına 10 dolar fiyatı olan aşıdan bu yıl 1 milyar doz üretebilmek. Şirketin hissesinde son bir yılda yüzde 7,7’lik bir yükseliş oldu.

XAstraZeneca- Oxford: Öncü COVID-19 aşılarından olan AstraZeneca aşısı çok daha ucuz olması nedeniyle (doz başına 4 ila 10 dolar) öngörülen 2021 satış rakamı 2 ila 3 milyar dolar. Ancak 2021’de üç milyar doz üretim hedefi bu rakamı yukarı çekebilir. İngiltere (100 milyon doz), AB (400 milyon doz), ABD (300 milyon doz) ve Japonya (120 milyon doz) büyük sipariş veren ülkeler. Şirketin hisseleri özellikle de bazı varyantların etkinliğini azaltmasıyle birlikte geçen yıla göre yüzde 8,6 ekside. Sinovac: Türkiye, Endonezya, Brezilya, Şili, Singapur, Malezya ve Filipinler ile anlaşmalar yapan Çinli şirketin CoronoVac aşısı, tam rakam belirsizliğini korusa da milyarlarca dolarlık satış gerçekleştirecek. Çin’de iki dozu 60 dolar olan ve bu yıl 1 milyar doz üretilmesi beklenen aşının Endonezya’daki fiyatının ise iki doz için 27,20 dolar olması bekleniyor.

XGamaleya Enstitüsü: SputnikV aşısını geliştiren ve Rus devlet fonunun desteğini alan şirketin şimdiden 10 ülkede 15 tane üretici ile toplam 1,4 milyar doz üretim için anlaşmaları bulunuyor. Rusya’da bedava olarak sunulan aşı, iki doz için üreticilere 20 dolar ve altında bir fiyatla aşıyı sunacak. Yani SputnikV aşısı şirkete en az 15-20 milyar dolarlık satış getirecek.

XNovavax: Hisseleri son 12 ayda yüzde 1.128 yükselen ve yılın ilk yarısında İngiltere ve ABD’de onay almayı bekleyen ABD’li şirketin aşısı Sars-Cov-2 virüsünün spike proteininden geliştirildi. Otorite onayı almadan İngiltere, ABD, Kanada ve Avustralya’ya toplam 300 milyon doz ön satış gerçekleştiren şirket, Afrika’ya dozunu 3 dolardan satacak. 2021’in ortası itibariyle Hindistan Serum Enstitüsü ile üretim anlaşması sayesinde 2 milyar doz üretim hedefi olan şirketin milyarlarca dolar gelir elde etmesi bekleniyor.

CureVac: Hiseleri son bir yılda yüzde 45,5 yükselen Alman CureVac, haziran itibariyle AB’de aşısına onay almayı bekliyor. Buzdolabı ısısında taşınabilen CVnCov aşısının son aşama klinik deney sonuçları nisanda açıklanacak ancak AB şimdiden 225 milyon doz sipariş verdi. Şirket, yüzde 10’una da sahip olan İngiliz GlaxoSmithKline ile tüm yeni varyantlara karşı yeni nesil aşılar da geliştirmeyi hedefliyor. Bu yıl sadece 300 milyon doz üretim öngörülürken, fiyat henüz belli olmadığından satış için de öngörü yapılmamış durumda.

Avrupa’da Rus ve Çin aşısı ‘almayın’ çağrısı

Aşı ulusalcılığı ve ülkelerin bilimsel süreçlerinin homojen olmaması nedeniyle ‘Batılı’ aşılar, Çin aşıları ve Rus aşıları olarak siyasetçiler ve basın kuruluşları tarafından ayrıldığı görülen COVID-19 aşıları, son olarak Avrupa Birliği içinde de tartışma yaratıyor. Fransa’nın AB İlişkileri Bakanı Clement Beaune RTL Radio’ya yaptığı açıklamada, AB ülkelerine bloğun birliğini ve kamu sağlığını riske atmamak için Rus ve Çin aşılarını Avrupa’da onay verilmeden almamaları çağrısı yaptı.

SputnikV aşısı şu anda Macaristan’da onaylandı, Slovakya ve Çekya’ya’da değerlendirmede. Macaristan hem Sinopharm aşısı hem de SputnikV ile aşılamaya başladı bile. İlaç otoritesi EMA geçen hafta SputnikV incelemesine başladığını duyurdu, ancak EMA onay verse bile, Avrupa Komisyonu ortak alımlarında Sputnik veya herhangi bir Çin aşısını almamayı tercih edebilir. Öte yandan SputnikV’den çok daha sonra geliştirilen Johnon & Johnson aşısı 11 Mart’ta Avrupa’nın onayını alabilir.