İsrail ekonomisi savaştan nasıl etkileniyor?
İsrail, 7 Ekim 2023’ten bu yana Gazze’den başlayarak Lübnan’a ve İran’a yönelttiği saldırılarıyla savaş ekonomisi içinde yer alıyor. Binlerce asker, binlerce hava saldırısı için milyonlarca dolar harcayan İsrail’in ekonomisi nasıl şekilleniyor?
BBC’den Jeremy Howell’ın haberine göre, İsrail hükümetinin savaş için 1 yılda 60 milyar dolar harcamış olabileceği hesaplanıyor.
Ülke ekonomisine zarar veren saldırılar için, İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, İsrail parlamentosu Knesset’e, “İsrail tarihindeki en uzun ve en pahalı savaşın içindeyiz” dedi. Savaşın maliyetini 54 ila 68 milyar dolar arasında açıkladı.
İsrail, Gazze sonrasında Lübnan ve İran’a yönelttiği saldırılarda, maliyeti daha da yükseltiyor.
İngiltere Sheffield Hallam Üniversitesi’nden Dr. Amr Algarhi, savaşın gelecek yıl da devam etmesi halinde maliyetin 93 milyar dolara kadar çıkabileceğini hesapladı. Bu, İsrail’in GSYH’sinin 6’ds birine denk geliyor.
İsrail’in savaş finansmanı nasıl organize ediliyor?
İsrail Merkez Bankası, hazine bonosu ve hükümet tahvillerini satarak savaşı finanse etmeye çalışırken, mart ayında satışlardan 8 milyar dolar değerinde rekor gelir elde edildi.
Tahviller yurt dışından alıcı bulurken, bunların İsrail’in yurt dışında yaşayan Yahudilerin satın aldığı “diaspora tahvilleri” olduğu tahmin ediliyor. Ancak yabancıların devlet tahvili alımları azalıyor.
İsrail Merkez Bankası verilerine göre, devlet tahvillerinin yüzde 8,4’ü yabancıların elinde bulunurken, savaş öncesi Eylül 2023’te bu oran yüzde 14,4 seviyelerindeydi.
Tel Aviv Üniversitesi’nden Prof. Manuel Trajlenberg, azalan alımları artırmak için hükümet tahvilleri faizinin yükseldiğini açıklarken, bu oran yüzde 1,5 artış oldu.
Kredi notu düşüyor
Dünyanın en büyük üç uluslararası derecelendirme kuruluşu Moody’s, Fitch ve Standard and Poor’s (S&P) İsrail hükümet tahvillerinin notunu düşürdü.
Ekonomist Dr. Tomer Fadlon’a göre, bu kurumların notu düşürmesinin sebebi hükümetin tahvilleri geri ödeyemeyeceğinden endişe edilmesi değil, İsrail kamu maliyesi iyi durumda ancak İsrail hükümetinin gelecek yıl için kamu maliyesi ve harcamalarına yönelik endişeler var.
Vergi artırımları gelebilir
İsrail Merkez Bankası eski başkanı Prof. Karnit Flug, hükümetin yaklaşık 10 milyar dolar bütçe kesintisi ve vergi artırımlarına giderek bütçe açığını kontrol etmeye çalışacağını tahmin ediyor. Ancak buna sendikalar ve koalisyon üyeleri itiraz edebilir.
Kudüs’teki İbrani Üniversitesi’nden Prof. Esteban Klor, askeri stratejiye eşlik eden bir ekonomik stratejinin olmadığını belirtiyor.
Dünya Bankası verilerine göre, İsrail ekonomisi geçen yıl yüzde 0,1 daraldı. İsrail Merkez Bankası ise temmuz ayına göre tahminini düşürerek bu yıl ekonomik büyümenin sadece yüzde 0,5’te kalacağını öngördü.
Şirketler eleman bulmakta zorlanıyor
2023’te İsrail’de şirketler eleman bulmakta zorlanırken, bunun sebeplerinden biri ordunun 350 binden fazla kişiyi askere çağırması oldu. Bu kişilerin çoğu terhis edilirken, diğer yandan Lübnan’daki çatışmalar için 15 bin kişi daha çağrıldı. Gazze’den de 220 bin kişinin iş için ülkeye girmesi yasaklandı. Bu da yaklaşık 80 bin Filistinli’nin çalıştığı inşaat sektörünü zora soktu.
Bu çalışanlar, Hindistan, Sri Lanka ve Özbekistan’dan gelen işçilerle telafi edilmeye çalışılıyor.
Prof. Karnit Flug, savaş bitince İsrail’in yüksek teknoloji sektörü sayesinde ekonomik büyüme ivmesinin hızlanacağını vurgulasa da “Ancak bu savaş öncekilerden daha uzun sürdüğü ve daha büyük bir nüfusu etkilediği için toparlama daha zayıf ve yavaş olabilir” uyarısında da bulunuyor.
