Çin’den Batı’nın Uygur yaptırımlarına misilleme
Çin’in Sincan bölgesindeki Uygur Türklerine yönelik uygulamalarına yönelik yapılan uluslararası çağrılar sonuç bulmayınca Batılı ülkeler harekete geçti. Pekin’den gecikmeyen ilk misillemenin hedefi ise Avrupalı yetkililer oldu.
Deniz KILINÇ
Batılı ülkelerin Çin’in Sincan bölgesindeki Uygur Türklerine yönelik tutumunun insan haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle uyguladığı yaptırımlara Pekin’den yanıt geldi. Uygur Türklerine yönelik politikaları “insani kriz” olarak tanımlayan ABD, Avrupa Birliği (AB) İngiltere ve Kanada, Çin’in önde gelen yetkililerinin mal varlıklarını dondurma ve seyahat yasağı uygulama gibi birçok yaptırım uygulamıştı. Söz konusu iddiaların yersiz olduğunu savunan Pekin yönetimi de buna karşılık göze göz dişe diş bir tavırla Batılı ülke ve yetkililere yeni yaptırımlar açıkladı. Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminden bu yana Çin ve Batı arasındaki tansiyonu artırma niteliği taşıyan bu hamleler, uzmanlara göre söz konusu ülkelerin çeşitli alanlardaki işbirliğine de zarar verecek gibi görünüyor.
“AB yaptırımları yalanlara dayanıyor”
Sincan bölgesindeki soykırım iddialarını daha önce defalarca yalanlayan Pekin yönetimi, AB yaptırımlarının “yalanlara dayandığını” belirtti. AB hamlesinin Çin’in Avrupa ila olan ilişkilerine “ciddi şekilde zarar verdiği” uyarısını yapan Çin’den gelen misilleme de Batı’da eleştirilere yol açtı. Çin
Dışişleri Bakanlığı 10 AB yetkilisi ve dört kuruluşa seyahat yasağı açıkladı. Yaptırım uygulanan yetkililer arasında Fransa Avrupa Parlamentosu Milletvekili Raphael Glucksmann, Sincan'daki toplama kampları ve Uygur soykırımı konusundaki çalışmaları ile tanınan bir Alman antropolog Adrian Zenz ve İsveçli analist Björn Jerden yer alıyor.
AB’nin yaptırımlarının başka bir hedefi de Sincan Uygur Özerk Bölgesi Siyasi ve Hukuki İşleri Komitesinin eski Sekreteri Zhu Hailun oldu. Hailun’un imzaladığı bazı parti belgeleri Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumuna sızdırılmış ve bu belgeler bölgedeki “mesleki eğitim merkezlerinin” hapishane gibi tasarlandığını ortaya koymuştu.
5 Batılı ülkeden AB ile koordine yaptırım geldi
AB’nin ardından ABD Hazine Bakanlığı da hafta başında “ciddi insan hakları ihlalleri ve yolsuzluk” sebebiyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi Parti Komitesi Genel Sekreter Yardımcısı Wang Junzheng ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi Hükümeti Başkan Yardımcısı ve Kamu Güvenliği Bölümü Direktörü Chen Mingguo’yu hedef alan yaptırımlar açıkladı. AB’nin kendi yaptırımlarını açıklamasının ardından ABD, İngiltere, Kanada ve Yeni Zelanda’dan oluşan Five Eyes istihbarat ittifakı, yayınladığı bir duyuruyla Çin’e Uygur politikaları konusunda cephe aldı. Söz konusu ittifaktan yapılan ortak açıklamada “Çin hükümetinin kendi belgeleri, uydu görüntüleri ve görgü tanıklarının ifadeleri korkunç. Çin’in bu baskı uygulaması dini özgürlükler, zorla çalıştırma, toplama kamplarında gözaltılar, zorla kısırlaştırma ve Uygur mirasını yok etmeye kadar dayanıyor” denildi ve her bir ülkenin ayrı olarak yaptırım uyguladığı belirtildi. İttifaktaki İngiltere de önceki gün 4 Çinli yetkili ve bir kuruluşa yaptırım kararı alındığını duyurdu. İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab, Avam Kamarasında yaptığı açıklamada Çin’in Uygurlara karşı uyguladığı baskı ve ihlalleri İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen "en büyük insan hakları krizlerden biri" olarak tanımladı. İngiltere’nin yaptırım açıkladığı Çinli isimler arasında Wang Junzheng, Zhu Hailun ve Chen Mingguo’nun yanında Sincan Uygur Özerk Bölgesi Siyasi ve Hukuki İşler Komitesi Sekreteri ve Kamu Güvenliği Bölümünün eski Müdürü Wang Mingshan yer aldı.
ABD’nin ardından Kanada ve Hollanda da ‘soykırım’ dedi
Çin’in Sincan bölgesindeki Uygur Türklerine yönelik uygulamaları yapılan açıklamalara ve yaptırımlara rağmen geçen haftaya kadar sadece ABD nezdinde ‘ soykırım’ olarak görülüyordu. Kanada ve Hollanda da listeye katıldı. Hollanda Parlamentosu perşembe günü Çin’in Uygur Türklerine yönelik politikalarını ‘ soykırım’ olarak gören yasayı kabul etti. Çin’in Hollanda Büyükelçiliği ise kararı şiddetle kınadı. Kanada parlamentosunda da hafta başında benzer bir karar kabul edilirken, Kanada hükümeti 2022 Kış Olimpiyat Oyunları’nın Pekin’den geri alınmasını istiyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın geçen hafta Alaska’da Çinli meslektaşlarıyla bir araya gelmesinin ardından da ilişkilerde tansiyon yükselmişti. ABD yaptırımlarının açıklanmasının ardından Blinken, bölgedeki uygulamalara gelen artan kınamalara rağmen, Çin’in “Sincan’da insanlığa karşı ‘soykırım’ yapmaya devam ettiğini” söylemişti.
