Batı’nın olası Türkiye yaptırımları sıraya dizildi

Bugün başlayacak ve iki gün sürecek Avrupa Birliği liderler zirvesinden Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon arama faaliyetleri nedeniyle Türkiye’ye yönelik yaptırım çıkmasından endişe edilirken, Atlantik’in öteki yakasında da S-400 yaptırımlarına ABD Temsilciler Meclisi onayı geldi. Ayrıca AB’nin önceki gün onayladığı “insan hakları yaptırım rejimi” de, AB yetkililerine göre Türkiye’ye yaptırım uygulamasının önünü açan başka bir düzenleme.

Senato'nun üçte ikisi onaylarsa Trump veto edemeyecek

Temsilciler Meclisi’nde ezici bir çoğunlukla onaylanan ve Türkiye’ye Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini satın almasından dolayı yaptırım uygulanmasını da içeren 740 milyar dolarlık Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa Tasarısı’nın (NDAA), bu hafta içinde Senato’da oylanması bekleniyor. Temsilciler Meclisinde 78 ret oyuna karşı 335 oyla kabul edilen yasa tasarısının Senato’da da üçte iki çoğunlukla geçmesi halinde, daha önce yasayı veto edeceğini söyleyen ABD Başkanı Donald Trump’ın veto hakkı ortadan kalkacak. BBC’de yer alan habere göre, Trump, ABD İç Savaşı sırasında köleliğin kaldırılmasına karşı çıkan Konfederasyon güçlerine bağlı generallerin adını taşıyan askeri üslerin isimlerinin değiştirilmesine yönelik maddeden dolayı yasa tasarısını veto edeceğini açıklamıştı.

Onayın ardından 30 gün içinde uygulanmak zorunda

Tasarı, 20 Ocak’ta başkanlığı Joe Biden’a devredecek Trump’tan Türkiye’ye ABD’nin Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası’nda (CAATSA) yer alan 12 yaptırımdan en az beşini 30 gün içinde uygulanmasını zorunlu kılıyor. Trump, Türkiye’nin ABD’den Patriot sistemi alamaması nedeniyle Rusya’dan alım yaptığını söylemiş, 2017’de kendi imzasıyla yürürlüğe giren CAATSA yaptırımlarının Türkiye’ye karşı uygulanmasını kendisine tanınan muafiyet yetkisini kullanarak engellemişti. Ancak Senato’nun tasarıyı onaylaması halinde Trump, görevi Biden’a devretmeden önce tasarıda öngörülen CAATSA yaptırımlarını Türkiye’ye karşı uygulamak zorunda.

CAATSA'da hangi yaptırımlar vardı?

CAATSA kapsamında, yaptırım uygulanan kişi ve kurumlara ihracat-ithalat bankası desteğinin kesilmesi, ABD ve uluslararası mali kuruluşlarından kredi verilmemesi, mali kurumlara ABD Merkez Bankası ile doğrudan alışveriş yapma izni verilmemesi, döviz üzerinden işlem yapılmasının yasaklanması gibi yaptırımlar yer alıyor. NDAA tasarısında bir önemli madde de F-35 savaş uçaklarıyla ilgili. Tasarı Türkiye’nin parasını ödediği ancak S-400 nedeniyle programdan çıkartıldığı için teslim edilmeyen altı adet F-35 uçağının, ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmasına da onay veriyor.

İnsan hakları yaptırımı da gelebilir

Atlantik’in doğusunda ise Doğu Akdeniz ve Kıbrıs uzlaşmazlıklarına ilişkin yaptırımlardan endişe edilirken, AB’nin hafta başında onayladığı yeni insan hakları yaptırım rejiminin de Türkiye’ye yeni yaptırımlar uygulanmasının önünü açabileceği belirtiliyor. Yeni rejimin Türkiye’ye bir uyarı niteliği taşıdığını söyleyen Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn, “Türk hukuk sisteminde insan hakları savunucularının terörist olarak görülmesinin kabul edilemez olduğunu ve bunun artık son bulması gerektiğini” söyledi. Asselborn, Deutsche Welle haberine göre yeni yaptırım mekanizmasının kabulünün Türkiye için uyarı niteliği taşıdığını belirtti.

İlk akla gelen Osman Kavala

Deutsche Welle’ye konuşan AB uzmanı İlke Toygür, ilk akla gelen dosyanın Osman Kavala olduğunu belirterek, Kavala’nın serbest bırakılması için AİHM kararları olduğunu ve Avrupa Konseyi’nden de çağrı yapıldığını hatırlatıyor.

Merkel: Diyalog önerimiz arzu ettiğim ölçüde kabul görmedi

Kritik zirve öncesinde, Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına en sert karşı çıkan Almanya’dan da olumsuz bir açıklama geldi. Federal Meclis Genel Kurulu’nda konuşan Almanya Başbakanı Angela Merkel, “Ne yazık ki dönem başkanlığımızın başında çok yoğun olarak yaptığımız Türkiye ile yoğun bir diyalog sürecine girme önerimiz benim arzu ettiğim ölçüde kabul görmedi” dedi. Doğu Akdeniz’deki aktivitelerin sürdüğünü, özellikle AB üyesi Kıbrıs’ın bu nedenle büyük sıkıntılarla karşı karşıya olduğunu belirten Merkel sözlerine şöyle devam etti: “İşte bu bağlamda nasıl ilerleyeceğimize dair karar almak durumunda kalacağız.”

Alman gazetesi Frankfurter Allgemeine Zeitung da önceki gün konuya ilişkin analizinde “Almanya’nın yaptırımları engellemesi giderek zorlaşıyor” değerlendirmesini yapmış ve analizde şu ifadelere yer vermişti: “Tüm güvencelere rağmen Doğu Akdeniz’deki gerilimi yatıştırmak veya ülkede yargıya güveni yeniden tesis edecek reformları yürürlüğe sokmak için Türkiye hiçbir şey yapmadı. Cumhurbaşkanı Erdoğan tutmadığı o kadar söz verdi ki, sonunda testi kırılma noktasına geldi. AB inandırıcılığını koruyabilmek için yaptırımlardan kaçınmayacaktır.”

İtalya ve Macaristan’dan diyaloğa destek sinyalleri

Bugün başlayan Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi zirvesi öncesinde Temsilciler Meclisi’nde konuşan İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, pozitif gündemi teşvik etmek için fırsat penceresinin açık tutulması gerektiğini vurgulayarak “Gerilimi körüklemek Avrupa’nın çıkarına değil, üstelik NATO müttefiki bir ülkeye karşı” dedi.

Zirvede AB’nin tek bir sesle, birlik içinde inandırıcı bir mesaj vermesi gerektiğini söyleyen Conte, “Ankara’ya vereceğimiz sinyaller net olmalı, tansiyonu yükseltecek dinamikleri tetiklememeli, bunu istemiyoruz” diye konuştu. Önceki gün Türkiye’de resmi görüşmeler yapan Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto da Türkiye’yi AB’nin stratejik ortağı olarak gördüklerini belirterek, “İşte bu yüzden, Türkiye’ye yönelik düşmanlık, iki yüzlülük, çifte standart, yargılama ve ders verme yerine bu ilkeye dayalı bir politikayı savunuyoruz.” dedi. Yaptırıma karşı çıktığı bilinen ülkelerden biri olan Macaristan, Polonya’yla birlikte 1,8 trilyon Euro’luk AB bütçesini veto ettiği gibi, Türkiye yaptırımlarını da veto edebilir. Basına yansıyan açıklamalardan Almanya’nın yanı sıra İtalya, İspanya, Malta, Polonya ve Macaristan’ın da sert yaptırımlara sıcak bakmadığı biliniyor.

“Yaptırım çok fazla ırgalamaz”

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Avrupa Konseyi’nden çıkacak bir yaptırım kararının “Türkiye’yi çok fazla ırgalamayacağını” söyledi. Azerbaycan seyahati öncesinde Ankara’da yaptığı açıklamalarda Erdoğan yaptırım olasılığına ilişkin bir soruya bazı AB liderlerinin Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına sıcak bakmadığına dikkat çekerek “Şu anda alınacak bir yaptırım kararı Türkiye’yi çok fazla ırgalamaz” yanıtını verdi. ABD ile ilişkilerin Biden döneminde “farklı şekilde” ilerleyebileceğini belirten Erdoğan, şu aşamada ikili ilişkiler üzerine yapılan açıklamaları erken bulduğunu ve Biden’a yabancı olmadığını, kendisiyle Obama döneminden tanışıklıkları olduğunu söyledi. Erdoğan “Biden görevi üstlendikten sonra herhalde oturup bazı şeyleri konuşacağız” dediği açıklamasında Türkiye’nin silah alımları konusunda atılan adımları ve kullanılan ifadeleri şık bulmadığını belirtti. Dün ABD Temsilciler Meclisi’nde kabul edilen tasarı, Senato’dan çoğunlukla geçerse Biden değil Trump döneminde yaptırımların başlamasının önünü açıyor. Ancak Biden döneminde de CAATSA yaptırımlarının konuşulmaya devam etmesi bekleniyor.

Taslak metin basına sızdı

AB liderlerinin kritik zirve sonrasında yayınlaması beklenen taslak metni görüntüleyen Reuters, Birliğin 2019’dan bu yana yaptırım uyguladığı “hidrokarbon faaliyetlerinden sorumlu bireyler ve şirketler” listesini genişleteceğini yazdı. Reuters haberinde liderlerin uzlaşması halinde mevcut yaptırımların ölçeğinin genişletilebilmesi için AB’nin ilave liste hazırlayacağı belirtiliyor. İki sayfalık taslak metne ilişkin müzakerelerin hala devam ettiği belirtilen haberde Yunanistan ve G. Kıbrıs’ın yaptırımların istedikleri ölçekte olmadığına inandığı ifade ediliyor. Şimdiye kadar sadece iki Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı kıdemli yetkilisi yaptırım listesinde ancak G. Kıbrıs geçtiğimiz aylarda listeye yeni isimler eklenmesini önermişti.