Aşı ve kısıtlamalara rağmen vakalarda rekor

Hilal SARI

2020’nin ilk çeyreğinde başlayan pandeminin 3. dalgasında aşılama ve kısıtlamalara rağmen yeni varyantların daha bulaşıcı olması ve aşılamada yaşanan aksaklıklar sonucu haftalık yeni vaka sayılarında yeni pandemi rekoru görüldü. Johns Hopkins verilerine göre 19 Nisan’la biten haftada dünya genelinde yeni COVID-19 vakaları 5,2 milyonu aştı. Dünya Sağlık Örgütü’nün pandemiyi izlediği veri tabanında ise 100 bin nüfusa oranla 7 günde 497,47 vaka ile Türkiye’nin son bir haftada nüfusuna oranla en fazla yeni vaka açıklayan ülkeler arasında olduğu görülüyor. Son bir haftada en fazla açıklayan ülkeler listesinin 4. sırasında olmaya devam ediyoruz. İlk üç değişmedi: Hindistan, ABD ve Brezilya’da son bir haftada sırasıyla 1,5 milyon, 471 bin ve 455 binden fazla yeni vaka görüldü.

Brezilya ve Hindistan’dan daha kötü durumdayız

Aşılamada hızlı giden ABD ve İngiltere’de yeni vakalar düşüş trendine girdi. Hindistan ve Brezilya’da nüfusun yüzde 4,5 ve yüzde 8,3’ü aşılanmışken, ABD ve İngiltere’de bu oranlar sırasıyla yüzde 33 ve yüzde 32. Türkiye ise aşılamada Brezilya ve Hindistan’dan daha iyi durumda, Bloomberg Vaccine Tracker verilerine göre 20 milyon doz yapılan Türkiye’de nüfusun yüzde 12,1’i aşılandı. Ancak yeni vakalarda 4. sırada gelen Türkiye’de ise vakaların nüfusa oranına bakıldığında pandeminin Brezilya ve Hindistan gibi ülkelerden daha kötü durumda olduğu anlaşılıyor. (Sağlık Bakanı Koca’nın açıklamalarına göre Çanakkale için bu veri 1000’e yaklaşmış durumda, İstanbul’da hala 900’ün üzerinde bir seyir var. Kırklareli 900’lere yaklaştı ve Yalova’da da 800’ün üzeri görüldü.) Haftalık veya iki haftalık 100 bin nüfusa düşen vaka sayısı dünya genelinde seyahat kısıtlamalarının en önemli kriteri olarak görülüyor. Avrupa Birliği genelinde uygulanan trafik ışığı sisteminde 14 günde 100 bin nüfusa 50 vakanın üzerine çıkıldığında o bölge “kırmızı” olarak etiketleniyor ve AB tavsiyesi birlik içinde bile o bölgeye seyahat edilmemesi. 500’ün üzeri ise trafik ışığı sisteminde “koyu kırmızı”ya denk geliyor.

Rusya’dan sonra İsviçre de “riskli ülke” listesine aldı

Pandemide kısmi kısıtlamalara ve aşılamadaki artışa rağmen yayılmasının henüz engellenememesi, turizm gibi sektörlere ağır darbe vurmaya devam ediyor. Rusya’nın ardından son olarak İsviçre de Türkiye’yi vaka artışları nedeniyle seyahatte “riskli ülke” listesine aldı. İsviçre sadece Türkiye’yi değil, Kanada’yı Fransa’nın, Almanya’nın ve İtalya’nın bazı bölgelerini de karantina koşulu olan riskli ülke listesine aldı. Kanada’nın listeye alınmasının nedeni bu ülkede daha ölümcül olduğu tahmin edilen Brezilya (P1) varyantının görülmüş olması.

Fransa’da “uluslararası seyahatin vakti gelmedi” uyarısı

Fransa da Türkiye’den sonra pandemi verilerinin kötü bir gidişata işaret ettiği büyük ekonomilerin başında geliyor. Gece ve haftasonu sokağa çıkma yasaklarının devam ettiği ancak seyahat kısıtlamalarının mayıs ayında kalkması planlanan Fransa’da kamuya ait bilim ve teknoloji enstitüsü INSERM’den epidemiyolog Dominique Costalgia France Inter’e yaptığı açıklamada “Mevcut durum mayıs ayının sonlarından önce bir iyileşme veya vakalarda azalma dahi olmayacağını gösteriyor” uyarısı yaptı.

Brezilya’daki P1 varyantının daha ölümcül olmasının etkisiyle dünya genelinde COVID-19 ölümleri de tekrar artışa geçti. Son bir aydır yükseliş trendinde olan günlük can kaybı 18 Nisan’la biten haftada ortalama 12 bine yükseldi. Bu ölümlerin 5 binden fazlası Latin Amerika’da görülüyor.

Aşı kapasitesinde talebe bu yıl yetişilemiyor

Dünya Bankası Başkanı Kristalina Georgieva’nın da dediği gibi artık aşı politikaları en önemli ekonomi politikası oldu. Ancak Dünya Sağlık Örgütü ve STK’ların çağrılarına rağmen, şu anda üretim kapasitelerinde istenen artış sağlanamıyor. Küresel aşı üretim kapasitelerini takip eden Airfinity’nin 3 Mart tarihli raporuna göre bu yıl en az 11,5 milyar doz aşı gerekiyor ancak kuruluş dünya genelinde 9,5 milyar doz üretim yapılabileceğini öngörüyor. Duke Global Health Innovation Center öngörüsü daha iyimser, 12 milyar doz. Dünyanın en büyük aşı üreticisi Hindistan’da ise yıllık toplam kapasitenin 8,2 milyar doz olduğunu da hatırlatalım. Öte yandan diğer ülkelerde de üretim hızla artıyor. Çin, ABD, Almanya ve Belçika şimdiye kadar Hindistan’dan da fazla aşı üretti. Çin’de 141 milyondan fazla aşı üretimi oldu. ABD 103 milyon, Almanya ve Belçika toplamda 70 milyon ve Hindistan 43 milyona yakın (doz) aşı üretimi gerçekleştirdi. İngiltere, Hollanda, Rusya, İsviçre, Güney Kore, Brezilya ve Güney Afrika da aşı üretiminde önde giden ülkeler. ABD, Almanya ve Beşçika’da BionTech/Pfizer aşıları, ABD’de Moderna aşısı, Çin’de Sinovac ve Cansino aşıları, Hindistan, İngiltere, Hollanda ve Güney Kore’de ise AstraZeneca aşıları başlıca üretilen aşılar.

Hindistan: Aşı üretimimiz ABD’nin ihracat kontrolleri nedeniyle aksıyor

Dünya Sağlık Örgütü, önceki gün tüm üye ülkelere aşı eşitliğinin sağlanması için küresel dayanışma yapmaları çağrılarını yineledi. DSÖ “COVAX alımlarını destekleyin, fazla dozları paylaşın ve “fizibil” olan yerde yerel üretimler için teknoloji transferini değerlendirin” diyor - özellikle de büyük üretim kapasiteleri olmayan düşük ve orta gelirli ülkeler için DSÖ bu çağrılarını yinelemeye devam edecek. Öte yandan üretimin önündeki en büyük risklerden biri aşının üretimine ilişkin hammaddelere ihracat kontrolleri getirilmesi fakat dünyanın en büyük ekonomisi ABD’nin Hindistan’ın aşı üretimini zora soka sokacak ihracat kotrolleri uygulamakta olduğu öne sürülüyor. Hindistan Serum Enstitüsü’nün (SII) CEO’su geçen ay Dünya Bankası’nın bir panelinde “ABD’nin kritik bazı hammaddelere getirdiği ihracat kontrolünün SII gibi üreticilerin kapasitelerini sınırlayabileceğini” söylemişti. İşin ilginç yanı SII CEO’su diyor ki “ABD aşısı Novavax’ı üretmek için plastik poşet, filtre ve kritik bazı bileşenlerin ABD’den gelmesi gerekiyor”. Yani ABD, ABD’li ilaç şirketinin aşısını Hindistan’a üretirken, aşı bileşenlerinin ihracatına da kontrol uyguluyor.