Artıştan en çok İran orta sınıfı etkilenecek

Hüsniye GÜNGÖR

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, daha önce söz verilen sübvanselerin tamamının en alt gelir seviyesinden başlamak üzere hafta sonuna kadar hesaplara yatırılacağını açıkladı. Protesto gösterileri yer yer devam ederken hükümet tarafından atılan bu adımın sokağın nabzını dindirmeye yetip yetmeyeceği ise henüz bilinmiyor.

Barışçıl başlayan gösterilerde cumartesi ve pazar günü gerilim artınca, güvenlik güçlerinden sert müdahaleler geldi. Pazar günü İran ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney’in hükümetin fiyat artışını destekleyen ancak diğer emtialarda zam yapılmamasını içeren açıklaması sokaklara dökülen İranlıları daha da kızdırdı. Iran İçişleri Bakanı Abdolreza Rahmani Fazil, devlet yanlısı Press TV’de “vandalizm”in artması durumunda güvenlik güçlerinin müdahale edeceği yönünde uyardı.

Resmi açıklamalar bir protestocu ve bir polis memurunun öldüğü bilgisini geçerken Hamaney pazar günkü konuşmasında bir kaç kişinin öldüğünü dile getirmişti. Farklı kaynaklara göre ölü sayısı 36 olarak tahmin ediliyor. Resmi Fars haber ajansına göre 87 bin kişinin katıldığı gösteriler 100’ün üzerinde şehirde yankı buldu.

Binin üzerinde protestocunun tutuklandığı olaylarda 100 kadar banka şubesi ve dükkanın zarar gördüğü belirtiliyor. Sadece İsfahan’da ateşe verilen benzin istasyonu sayısı 15. Haftasonunda #300% hashtag’inin hızlıca yayılması üzerine hükümet internet erişimini kısıtladı. İran daha önce de internet erişimini engellemişti. Ancak 24 saatten uzun süren bu ölçekte bir engellemenin ilk kez olduğu söyleniyor.

Hamaney olaylardan rejim düşmanlarını ve dış güçleri sorumlu tutarken Pompei’den sonra Beyaz Saray’dan da İran halkına destek mesajları geldi. Her ne kadar İran hükümeti fiyat artışının kendilerini ilgilendirdiğini ve kaçakçıların komşu ülkelere petrol satışını engelleyeceğini söylese de uzmanlar asıl problemin ülkenin zayıf ekonomisi olduğunu belirtiyor. İran ekonomisinin yüzde 40’ın üzerine çıkan enflasyon, artan işsizlik ve yolsuzluk ile ABD yaptırımlarının etkisiyle zorlandığı belirtiliyor. Analistler, İran’ın her yönden gelen bu baskıyı sürdüremeyeceğini ve yeni müzakereler için halkına ya da ABD’ye bazı tavizler vermek zorunda kalacağını söylüyor. New York merkezli bağımsız bir analist olan Roozbeh Mirebrahimi, “Rejim ciddi bir krizle karşı karşıya ve baskıları hafifletmek için taviz vermediği sürece öfke ve şiddet devam edecek” diyor.

IMF İran ekonomisinde %9.5 küçülme bekliyor

İran ekonomisi ABD Başkanı Donald Trump’ın 2015’te nükleer anlaşmayı geri çekmesi üzerine geçen yıl ülkeye uygulanmaya başlayan yaptırımlarla zorlanmaya başlamıştı. IMF İran ekonomisinin yıl sonunda yüzde 9.5 küçüleceğini tahmin ederken İran Riyali dolar karşısında tarihinin en düşük seviyelerinde (42.105.) Zamla benzin fiyatı galon başına 40 bin riyalden (1.20 $) 57 bin riyale (1.71 $) yükselirken her bir özel otomobil için aylık sübvanse edilen oran 70 galondan 16 galona düşürüldü. Ardından petrol fiyatı galon başına 114 bin riyale (3.42 $) yükseldi.

ABD’de benzinin galon fiyatının 2.60 dolar olduğu düşünülürse İran hala dünyanın en ucuz benzinini kullanıyor. Ancak bu artış, Birleşmiş Milletler’e göre ortalama yıllık maaşın 3 bin 300 dolar olduğu İran’da, orta sınıf için araba kullanmayı oldukça maliyetli hale getirecek.