2025'te seçimler Avrupa'da değişimi tetikler mi? 

2024, ABD'de Donald Trump'ın iktidara dönüşü, Avrupa Birliği (AB) seçimlerinde sağ partilerin güçlenmesi, Birleşik Krallık'ta Muhafazakarlardan İşçi Partisi'ne doğru bir siyasi kayma ve Hindistan'da Narendra Modi'nin yeniden seçilmesi gibi dünya çapında seçimlerin gündeme damgasını vurduğu bir yıl oldu.

2025 yılında da Avrupa'da yapılacak seçimlerde yeni sürprizler bekleniyor. Euronews’ten Romane Armangau ve Peggy Corlin’in derlediği seçimlerde ülkelerin ve liderlerin son durumu birçok soru işareti barındırıyor.

Almanya, Avrupa siyaset sahnesine geri mi dönüyor?

Almanya'da Federal Meclis, 16 Aralık 2024 tarihinde Şansölye Olaf Scholz için güvensizlik oyu verilince 23 Şubat 2025 tarihinde erken seçimler yapılacak.

Seçim kampanyasına 20 Aralık'ta Magdeburg'daki Noel pazarına Suudi Arabistanlı mülteci bir doktor tarafından düzenlenen saldırı damgasını vurdu. İçişleri Bakanı Nancy Faeser'e göre saldırgan İslamofobik görüşlere sahip ve aşırı sağcı Alternative für Deutschland (AFD) partisini destekliyor. Buna rağmen olay yine de Almanya'nın doğusunda AFD tarafından zaten önceki seçimde kazanılmış bölgede göçmen karşıtı duyguları yükseltti.

AfD şu anda yüzde 20'lik oy oranıyla iktidardaki koalisyonun reddedilmesinden faydalanan CDU/CSU'nun (yüzde 32) ardından ikinci sırada yer alıyor. CDU'nun başında, Angela Merkel dönemine kıyasla ekonomik açıdan daha liberal, sosyal açıdan ise, örneğin göç konusunda, daha muhafazakâr bir politika öneren geleceğin potansiyel başbakanı Friedrich Merz bulunuyor.

Helmut Khol döneminde yükselen Merz, Avrupa'nın ABD'ye olan aşırı bağımlılığını eleştiriyor ve Ukrayna'ya Taurus Cruise füzelerinin gönderilmesi çağrısında bulunuyor.

Romanya’da gergin cumhurbaşkanlığı yarışı

Anayasa Mahkemesi'nin ilk tur oylamayı iptal etmesinin ardından Romanya'da 2025 yılında yeni cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak. Mahkemenin kararı politik olarak merkezci, AB yanlısı aday Elena Lasconi ile aşırı sağcı ve Rusya yanlısı aday Călin Georgescu'nun ikinci tura kaldığı seçimlere yabancı müdahalesi olduğu yönündeki endişelerin ardından geldi.

Kararın Rusya'nın seçimlere müdahale ettiğine dair iddiaların, özellikle de Georgescu'nun TikTok başta olmak üzere sosyal medya platformlarında aldığı yapay destekle ilgili olduğu iddia edildi. O zamana kadar Georgescu halk tarafından nispeten tanınmıyordu, ancak çevrimiçi platformlardan gelen 'destek' yetkilileri alarma geçirdi.

Bu arada iptal edilmeyen parlamento seçimleri Sosyal Demokratların zaferiyle sonuçlandı.

Yeni bir cumhurbaşkanlığı oylamasının 2025 yılının ilk yarısında yapılması bekleniyor. Avrupa Komisyonu tarafından Dijital Hizmetler Yasası kapsamında TikTok'a karşı başlatılan resmi işlemler, platformun algoritmalarının seçimler sırasında nasıl işlediğine dair daha derin bir görüş sağlayacak.

Polonya’da Tusk'ın hükümeti için bir test

Polonya'da mayıs ayında yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri, Aralık 2023'ten bu yana iktidarda olan Donald Tusk liderliğindeki soldan merkez sağa kadar bazı partileri bir araya getiren hükümet için bir referandum niteliği taşıyor.

Başbakan Tusk yönetimde önemli bir etkiye sahip olsa da Cumhurbaşkanı hala çok önemli bir rol oynamakta. Tusk'un dönüşünden önce sekiz yıldır bu görevi yürüten muhalefet partisi Hukuk ve Adalet'ten (PiS) mevcut Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, hükümetin birçok politikasını engellemek için veto yetkisini kullandı.

Başkanlık yarışı şu anda iki ana partinin adayları arasında bir hesaplaşmaya dönüşmüş durumda. Sivil Platform (PO) adına Varşova Belediye Başkanı Rafał Trzaskowski ve PiS'i temsil edecek olan tarihçi Karol Nawrocki. Yarış başa baş geçse de kamuoyu yoklamaları Sivil Platform'un galip geleceğini gösteriyor.

İtalya’da yerel seçimler hükümetin istikrarını zorluyor

Giorgia Meloni'yi önümüzdeki Eylül ayında altı bölgede yapılacak seçimler nedeniyle önemli bir seçim sınavı bekliyor: Puglia, Campania, Le Marche, Tuscany, Valle d'Aosta ve Veneto. Bu seçimler, en azından İtalyan standartlarına göre nispeten istikrarlı Meloni hükümeti hakkında halkın görüşünü ortaya koyacak. Geçtiğimiz Kasım ayında koalisyon partileri, Emilia-Romagna ve Umbria'daki bölgesel seçimlerde merkez sol koalisyonun gerisinde kaldı.

Çekya’da “Trump” riski

Çekya'da parlamento seçimleri Ekim 2025'te yapılacak. Son anketler popülist Andrej Babiš liderliğindeki ANO'nun oyların yüzde 34.5'ini alacağını gösteriyor. Muhafazakâr Başbakan Petr Fiala liderliğindeki Sivil Demokrat Parti'nin (ODS) yüzde 13.7, merkez sağ STAN partisinin (EPP) ise yüzde 11 oy alması bekleniyor.

Babis'in zaferi Orta Avrupa'da Macaristan'dan Victor Orban ve Slovakya'dan Robert Fico'nun da dahil olduğu aşırı sağ ekseni güçlendirebilir. Milyarder eski başbakan 'Çek Trump' olarak adlandırılıyor. Pek çok kişi, iktidara dönmesi halinde Çekya'da demokrasiye yönelik saldırılardan korkuyor.

Hırvatistan’da 'milliyetçiliğin’ yükselişi

Hırvatlar, 12 Ocak'ta yapılacak ikinci tur seçimlerde devlet başkanlarını seçecek. Mevcut devlet başkanı Zoran Milanovic yeniden seçilmek için yarışıyor. Bağımsız olarak yarışıyor ancak Sosyal Demokrat Parti (SDP) liderliğindeki bir koalisyon tarafından destekleniyor.

Zoran Milanoviç geçtiğimiz Nisan ayında yapılan parlamento seçimleri sırasında Zagreb'de SDP listesinin başında aday olmaya karar verdiğinde herkesi şaşırtmıştı. Adaylığı Anayasa Mahkemesi tarafından reddedildi.

Başkan kendisini 'milliyetçi' olarak tanımlıyor. Hükümetin Ukrayna'ya verdiği desteğe ve Hırvat askerlerinin NATO öncülüğündeki Ukraynalı askerleri eğitme misyonuna katılmasına karşı çıkıyor. Anketlerde yüzde 37,4 ile Hırvat Demokratik Birliği (HDZ) tarafından desteklenen aday Andrej Plenkovic'in (yüzde 20,8) önünde yer alıyor.

Birleşik Krallık’ta İşçi Partisi kalıcı destek alacak mı?

1 Mayıs'ta Birleşik Krallık'ta, İşçi Partisi'nin yeniden iktidara geldiği ve Keir Starmer'ın Başbakan olduğu geçen temmuz ayındaki genel seçimlerden bu yana ilk seçimler yapılacak.

İngiltere'nin il meclisleri için yapılacak bu oylama İşçi Partisi için önemli bir sınav niteliği taşıyacak ve geçen yıl kazandıkları zaferin partiye kalıcı bir desteğin başlangıcı olup olmayacağını ortaya koyacak.

Sky News'e göre anketler İşçi Partisi ve Muhafazakârların şu anda yüzde 20'lerde oranlarıyla başa baş gittiğini gösteriyor. Bu her iki parti için de tarihsel olarak düşük bir destek seviyesi. Nigel Farage'ın popülist partisi 'Reform UK' ise sadece beş puan geride. Reform UK'nin şu anda yerel meclislerde sandalyesi yok.

Belarus’ta susturulmuş muhalefetle seçime

2020 Belarus cumhurbaşkanlığı seçimleri, yaygın seçim hileleri, muhalefete yönelik şiddetli baskılar ve sonuçlara itiraz eden protestoculara yönelik acımasız baskılarla gölgelendi. Diktatör Alexander Lukashenko'nun oyların yüzde 80'ini alarak tartışmalı bir zafer kazandığı seçim, Avrupa Birliği ve diğer ülkelerin sonucu tanımayı reddetmesiyle geniş çapta kınandı. Alexander Lukashenko 1994 yılından bu yana iktidarda.

O tarihten bu yana Belarus insan hakları grubu Viasna 50.000'den fazla kişinin siyasi gerekçelerle tutuklandığını bildirdi.

Bir sonraki seçim 26 Ocak'ta yapılacağı için çok az şeyin değişmesi bekleniyor. Kasım ayında devlete bağlı haber kuruluşu Belta'ya göre Lukashenko, 2020'dekine benzer protestoların patlak vermesi halinde 2025 başkanlık yarışı sırasında internet erişimini tamamen kesebileceği uyarısında bulundu.

Rusya’da 'kaçınılmaz' bir sonuç

Önümüzdeki eylül ayında Rusya'da yapılacak seçimlerde seçmenler, parlamentonun alt kanadı Duma'daki boş koltukların doldurulacağı ara seçimlerin yanı sıra 18 bölgede valiler, 11 bölgede bölgesel parlamentolar ve çeşitli bölgelerde yerel yönetim temsilcileri için oy kullanacak.

Ancak bu seçimlerin adilliğine ilişkin endişeler giderek artmaktadır. Medya özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlanmaya devam etmekte ve siyasi muhalifler, muhalefet lideri Alexei Navalny'nin ölümüyle simgeleşen sert baskılarla karşılaşmaya devam etmekte. Bu sorunlar seçim sürecinin bütünlüğüne gölge düşürmektedir.

Norveç’te AB'nin sağa kayışı netleşecek mi?

8 Eylül'de Norveç'te 169 sandalyeli Storting'in (ulusal meclis) yapısını belirleyecek ve bir sonraki başbakanın kim olacağını gösterecek parlamento seçimleri yapılacak. Şu anda merkez sol İşçi Partisi lideri Jonas Gahr Støre bu görevi yürütüyor.

Avrupa genelinde görüldüğü gibi, son anketler sağ partilere doğru bir kayma olduğunu gösteriyor. Burada da aşırı sağcı İlerleme Partisi'nin zirveye çıkması bekleniyor. Bu partinin 2021'de yüzde 10 olan oy oranının 2025'e kadar ikiye katlanacağı tahmin ediliyor. Hemen arkalarında ise eski Başbakan Erna Solberg liderliğindeki merkez sağ Muhafazakâr Parti var.

İrlanda’da Higgins'ten sonra yeni bir sayfa

Henüz resmi bir tarih belirlenmedi, ancak İrlandalılar Kasım 2025'te yeni cumhurbaşkanını seçmek üzere sandık başına gidecek ve Michael D. Higgins'in 14 yıllık görev süresine son verecek. Her ne kadar büyük ölçüde törensel olsa da Cumhurbaşkanı'nın rolü, kanun tasarılarını imzalamak ve İrlanda'yı küresel sahnede temsil etmek gibi önemli anayasal sorumluluklar taşıyor.

Cumhurbaşkanlığı yarışına resmi olarak hiçbir aday katılmamış olsa da İrlandalı medya kuruluşu The Journal potansiyel adaylar hakkında tahminler yapıyor. Sözü edilen isimler arasında Brüksel'den tanıdık simalar var: eski Avrupa Komisyonu Üyesi Mairead McGuinness ve eski AP üyesi Frances Fitzgerald. Her ikisi de merkez sağ parti Fine Gael'den.

İrlanda Parlamentosu'nun üst kanadı Seanad da dolaylı bir süreçle de olsa yenilenecek. Kırk dokuz senatör üniversite mezunları tarafından seçilecek 11'i ise Başbakan ve meslek örgütleri tarafından atanacak. Nihai sonuçların 30 Ocak'tan itibaren kesinleşmesi bekleniyor. Bu seçimler alt meclis olan Dáil'in 8 Kasım'da feshedilmesini takip etmiş olacak.

Gürcistan’da Avrupa ile Rusya arasında geçecek seçim

Gürcistan, Rusya yanlısı olmakla suçlanan Gürcü Rüyası partisinin kazandığı tartışmalı parlamento seçimlerinden bir yıl sonra, Ekim 2025'te seçimlere gidecek. 2008'den bu yana Rus birlikleri Gürcistan topraklarının yüzde 20'sini işgal ederken, ülke Rusya ve Batı arasında nüfuz mücadelesine sahne oluyor.

Yeni hükümetin 28 Kasım'da ülkenin AB'ye katılım sürecini 2028'e kadar erteleme kararı, Tiflis'te ve ülkenin diğer şehirlerinde bir gösteri dalgasına neden oldu. Gürcistan Aralık 2023'te AB'ye aday ülke statüsü kazanmış, ancak süreç AB tarafından ülkenin demokratik açıdan istikrarsız koşulları gerekçe gösterilerek durdurulmuştu.

29 Aralık'ta Avrupa yanlısı Cumhurbaşkanı Salome Zurabishvili'nin görev süresi sona erdi ve yerine Rusya yanlısı eski futbolcu Mikheil Kavelashvili geçti. Kavelashvili 14 Aralık'ta Gürcü Rüyası'nın çoğunlukta olduğu parlamento tarafından, muhalefetin boykot ettiği bir oylamayla seçildi. Avrupa yanlısı güçler üzerindeki baskı artarken, göstericiler yetkililerin sert tepkisiyle karşılaştı. Bu arada Salome Zurabişvili yeni cumhurbaşkanını tanımayı ve görevinden çekilmeyi reddediyor.

Moldova’da AB için 'savaş'

Ukrayna'yla 'tampon' bir devlet olan Moldavya, dezenformasyon kampanyasıyla Rusya'nın müdahale girişimleriyle karşı karşıya. 2024'te Avrupa Birliği'ne katılım konusunda yapılan referandum "Evet" kampı lehine sonuçlandı. Bu arada Avrupa yanlısı Cumhurbaşkanı Maia Sandu ikinci tur oylamada yeniden seçildi.

2025 yasama seçimleri için Cumhurbaşkanı'nın partisi (Eylem ve Dayanışma Partisi - PAS) işi sıkı tutuyor. Eğer çoğunluğu kazanamazsa, hepsi referandumda "Evet" oylarını desteklemeyen diğer siyasi güçlerle mücadele etmek zorunda kalacak. Maia Sandu'ya göre bu seçimler, Rusya yanlısı siyasi muhalefetin güçlü olduğu Moldova'nın AB üyeliği yolunda "son bir savaş" olacak.

Arnavutluk’ta aynı iki siyasi parti iktidar için savaşıyor

Arnavutluk'ta Cumhurbaşkanı Bajram Begaj, parlamento seçimlerini 11 Mayıs 2025 olarak belirledi.

Başbakan Edi Rama'nın Sosyalist Partisi ve Demokrat Parti bu seçimde büyük bahisler oynuyor: DP, Sosyalist Parti'nin üst üste üç dönem görevde kalmasına son vermeye çalışacak. Ülke birkaç yıldır ciddi bir siyasi krizin pençesinde; siyasi tartışmalar DP ile komünist rejimin mirasçısı sosyalistler ve Enver Hoca'nın İşçi Partisi arasında oldukça kutuplaşmış durumda.

Muhalefet, hükümeti muhalif isimleri siyasi nedenlerle hapse göndermekle suçlamakta. Siyasi çoğulculuğun olmaması ve yolsuzlukla mücadeleye karşı ülke içinde gösterilen direnç, 2022 yılında resmen başlayan AB üyelik müzakerelerini zorlaştırıyor

Mayıs 2025'te ilk kez yurtdışında yaşayan Arnavutlar oy kullanma fırsatına sahip olacak.

Kosova’da bağımsızlık yanlısı parti çoğunluğunu koruyacak mı?

Kosova'da Başbakan Albin Kurti'nin partisi olan Kendi Kaderini Tayin Hareketi (Vetëvendosje) Şubat 2025'te yapılacak parlamento seçimlerinde yeniden kazanmaya hazırlanıyor. Kurti'nin 2021'deki ezici çoğunluk zaferinden bu yana muhalefet, Kurti'ye meydan okuyabilecek liderlerden yoksundu.

Şubat ayındaki seçimden sonra, Kurti'nin partisinin çoğunluğu sağlayıp sağlayamayacağı ya da muhalefet partilerini veya Sırp toplumunun temsilcilerini hükümete dahil etmek zorunda kalıp kalmayacağı merak konusu olacak.