ASSET GLI, dış ticarette mevzuata tam uyumun önemini vurguluyor

Son yıllarda dış ticaret yapan işletmeler açısından oldukça önemli bir gündem söz konusu. Gümrük mevzuatında “Sonradan Kontrol” olarak ifade edilen süreç, şirketlerin tüm dış ticaret işlemleri için gümrük idaresine vermiş oldukları beyanlarda yer alan hususların firma muhasebe, stok ve finans kayıtlarıyla uyumlu olup olmadığının denetlenmesi anlamına geliyor. “Sonradan Kontrol”ün ne anlama geldiğini, kimler tarafından ne şekilde icra edildiğini ve “Sonradan Kontrol”lerde en çok eleştiri konusu olan hususları ASSET Gümrük Müşavirliği Limited Şirketi Risk ve Yasal Uyum Koordinatörü, Gümrük Müşaviri Barış Çakır ile konuştuk.

■ Sonradan Kontrol nedir? Yasal dayanağı, amacı, kapsamı ve kimler tarafından yapıldığı noktasında neler söylersiniz?

Sonradan Kontrol, firmaların gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirlemek için yapılıyor. Sonradan Kontrol sürecini aslında bir nevi gümrük incelemesi olarak tanımlayabiliriz. Bu kontrol Ticaret Bakanlığı bünyesinde görevli Ticaret Başmüfettişi, Müfettişi ve Müfettiş Yardımcıları tarafından yapılmakta. Sonradan Kontrol’ün yasal dayanağını Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği oluşturuyor. Sonradan Kontrol’ün kapsamına, gümrük işlemleriyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler ile söz konusu işlemlere ilişkin bilgi, belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişiler giriyor. Bu durumda öncelikle ithalat ve ihracat yapan firmalar, gümrük müşavirliği hizmeti veren şirketler, antrepo ve liman işletmecileri ile uluslararası taşımacılık işi yapan firmaların sonradan kontrol kapsamına girdiklerini söyleyebiliriz.

■ Peki, firmalarda gerçekleştirilen gümrük denetimlerinde en çok eleştiri konusu olan tespitler nelerdir?

Özellikle çok uluslu firmalar için royalti ve lisans ödemeleri ve transfer fiyatlandırması uyarlama faturalarının gümrük idaresine beyan edilmemesi, eşyanın menşe ve gümrük tarife istatistik pozisyonunun hatalı beyan edilmesi, gümrük kıymetinin eksik beyanı, ithalatta KDV oranı konusundaki yanlış beyanlar, ithalat sürecindeki gözetim gibi tarife dışı önlemlerin hatalı uygulanması ile kaynak kullanımı destekleme fonu gibi konular gümrük denetimlerinde en çok eleştiri yapılan konuların başında geliyor. Yine e-ticaret işlemlerinin günümüzde oldukça artmasına paralel olarak ticari amaçlı olmasına rağmen hızlı kargo firmaları ile doğrudan herhangi bir gümrük beyanı yapılmaksızın ve gümrük vergileri ödenmeksizin yurt dışından eşya sipariş edilip teslim alınması, ithal veya ihraç edilen eşya için gümrük mevzuatının öngördüğü belge ve dokümantasyon zorunluluğu süreçlerindeki eksiklikler veya hatalı beyanlar ile bedelsiz olarak ithal edilen ancak daha sonra yurt dışındaki göndericiye ithalat bedeli transferinin yapılması gibi durumlar gümrük denetimlerinde ayrıca öne çıkan hususlar arasında görülmekte.

■ Firmalar hangi sıklıkla Sonradan Kontrol’e alınıyor?

Aslında bu noktada net bir şey söylemek mümkün değil. Sonradan Kontrol yoluyla gümrük denetimine alınacak firmalar her yıl Ticaret Bakanlığı tarafından belirleniyor. Bunların bir kısmı rastgele bir kısmı ise Bakanlık bünyesindeki farklı risk kriterleri gözetilerek tespit edilmekte. Zaman zaman belirli bir sektöre yönelik gümrük denetimleri de yapılabiliyor. Örneğin geçtiğimiz dönemde araba ithalatlarına yönelik böyle bir süreç olmuştu. Ancak dış ticaret işlemleri belirli bir ortalamanın üzerinde olan firmaların 3 ila 5 yılda bir gümrük denetimine tabi olabileceklerini hatırlarında tutmaları gerekiyor.

■ Sonradan Kontrol süreçlerinin hem kamu otoritesi hem de denetime tabi olan firmalar için iyileştirilmesi gereken noktaları var mıdır?

Öncelikle gümrük idarelerinin topladığı gümrük vergilerinin toplam merkezi bütçe gelirlerinin yaklaşık 1/4’ünü oluşturduğunu vurgulamamız gerekiyor. Dolayısıyla gümrük bürokrasisi, ülkemiz açısından fevkalade önemli ve geleneği olan bir teşkilat. O yüzden yürüttüğü herhangi bir süreç iş dünyasında oldukça büyük etkiler yaratıyor. Ülkemizin dış ticaret hacminin son 10 yılda neredeyse 1,5 kat arttığını ve her geçen gün daha fazla firmanın ithalat ve ihracat faaliyetlerine başladığını dikkate aldığımızda artık detaylı bir sonradan kontrol mevzuatı oluşturma vaktinin geldiğini düşünmekteyim. Maalesef Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Yönetmeliği oldukça genel bir mevzuat ve sonradan kontrol sürecine ilişkin detayları içermiyor. Bu noktada öncelikle firmalar nezdindeki sonradan kontrole dair en büyük geliştirilmesi gereken nokta denetim sürecine dair belirsizlik. Yani sonradan kontrol sürecinin detaylı bir takvime bağlı yürütülmemesi. Sonradan kontrol sürecini ifa edecek denetim elemanının hangi tarihlerde firmayı ziyaret edeceği, denetimin ne kadar sürede bitmesi gerektiği, denetim sürecinin her bir aşamasının hangi takvim çerçevesinde ilerleyeceği, denetim sürecinde firmaların haklarının neler olduğunun belli olmaması gibi konular netleştirilmesi gereken hususlar arasında yer alıyor. Dolayısıyla işte bu noktada sonradan kontrol sürecinin her bir aşamasının daha net ve önceden belirlenen aşamalar dahilinde yürütüleceğini ortaya koyan kapsamlı ve günümüz denetim teknikleri dikkate alınmak suretiyle dizayn edilecek yenilikçi bir yönetmeliğe ihtiyaç duyulduğunu söylemeliyim.

Tüm süreçler senkronize edilmeli

■ Son olarak ASSET GLI’ın Firmaların gümrük işlemlerini doğru yönetmeleri ve Sonradan Kontrol süreçlerinden hatasız çıkmaları için önerileri nelerdir?

ASSET GLI olarak müşterilerimize hem gümrük müşavirliği hem de uluslararası taşımacılık alanlarında hizmet veriyoruz. Her iki süreç de tedarik zincirinin önemli aşamalarından. Ancak bunların içinden gümrükleme tarafı hem uygulanan mevzuatın yoğun ve teknik olması hem de sıklıkla değişkenlik göstermesi nedeniyle dış ticaret erbabı açısından “compliance” kaygısı en çok duyulan alan olma niteliğini koruyor. ASSET GLI olarak gümrükleme hizmeti verdiğimiz müşterilerimize öncelikle firmalarının dış ticaret departmanları ile muhasebe ve finans departmanlarını ithalat ve ihracat süreçleri bakımından senkronize ve birbirinin işlemlerinden haberdar şekilde yapılandırmalarını tavsiye ediyoruz. Yine gümrük işlemleri için firmalarının kendi bünyelerinde tamamlanan ithalat ve ihracat işlemlerinin denetimi için bir iç kontrol mekanizması kurmaları tavsiye ediyoruz. Yine ülkemizdeki dış ticaret işlemlerinin yaklaşık yüzde 90’ının gümrük müşavirliği firmaları aracılığıyla yapıldığını dikkate aldığımızda, firmaların birlikte çalıştığı gümrük müşavirliği firmaları ile ithal veya ihraç edilecek eşya için gerekli bilgi ve belge akışını doğru ve eksiksiz yönetmeleri de yapılan gümrük beyanının hatalı olmaması için oldukça önemli diye değerlendiriyorum.