'Yüksek vergi, kaçak ve sahteciliği artırıyor'

Ferit PARLAK

JTI Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa, Türkiye'de tütünde aşırı vergilendirmenin sahteciliği artırdığını savundu. Nisbi vergiler arttıkça, tüm ürünlerde olduğu gibi tütün ürünlerinde de kaçakçılık ve sahteciliğin arttığına dikkat çeken Gaglioppa, “Yunanistan, Almanya ve Ürdün gibi örnekler var. Bu üç ülke de vergi artışı denedi.

Yunanistan son 7 yılda 5 milyar euro vergi geliri kaybı yaşadı. Ürdün’de kaçakçılık yüzde 44’e çıktı. Almanya sonradan anlayıp yanlıştan döndü ama 5 sigaradan biri halen kaçak” dedi. Gaglioppa, nispi vergilendirmede yüzde 67 ile Türkiye’nin ilk sırada yer aldığını kaydetti. Bütçe Kanunu’na göre, tütün mamullerinden 2019’da 51, 2020’de 65, 2021’de 69.5, 2022’de 74.7 milyar lira vergi geliri hedefleyen Türkiye’ye, JTI Tütün Vergisi Direktörü Francesco Gaglioppa’dan, Yunanistan, Almanya ve Ürdün örnekli uyarı geldi.

Vergiler, özellikle nisbi vergiler arttıkça, tüm ürünlerde olduğu gibi tütün ürünlerinde de kaçakçılık ve sahteciliğin arttığına dikkat çeken Gaglioppa, “Yunanistan, Almanya ve ürdün gibi örnekler var. Bu üç ülkede vergi artışı denedi. Yunanistan son 7 yılda 5 milyar euro vergi geliri kaybı yaşadı. Ürdün’de kaçakçılık yüzde

44’e çıktı. Almanya sonradan anlayıp yanlıştan döndü ama kaçakçılık kalıcı etki bıraktı ve 5 sigaradan biri halen kaçak” dedi.

“64 milyar liranın toplanamayacağını düşünüyoruz”

Hükümetlerin öngördüğü toplam vergiye ulaşmasındaki en önemli girdinin yasal pazar hacmi olduğunu dile getiren Francesco Gaglioppa, “Ocak-ekim döneminde sigara ÖTV gelirleri toplam bütçe vergi gelirlerinin %8.7’si, toplam ÖTV gelirlerinin %37’sidir. 2020 yılında 65 milyar liralık bir gelir toplanacağı öngörülüyor. %67’nin üzerindeki vergi bizim açımızdan operasyonu sürdürmemizi zorlaştırıyor. 65 milyar liralık verginin toplanamayacağını düşünüyoruz. Vergide büyük zıplamalarda kompanse edemiyoruz. Gelecek 5 yılda ne kadar artırılacağı değil nasıl artırılacağını bilmeliyiz. 5 yıllık plan olsun ona göre fiyat ve politika geliştirelim” diye konuştu.

Yunanistan’da vergi kaybı: 5 milyar euro

Gaglioppa, ekonomik kriz nedeniyle Yunanistan’da 2010 yılında vergi yükünün %37, 2017'de ise nispi vergi oranının 6 puan artırıldığına dikkat çekerek, “Ama, Yunanistan, tütün mamulleri toplam vergisinde 2011-2018 yılları arasında 5 milyar euroyu aşkın kayıp yaşadı” dedi. Ürdün’de vergi artışlarının perakende satış fiyatlarını yükselttiğini, daha ucuz sigaralara olan talep nedeniyle 2010’ların başında komşu ülkelerden yüksek miktarda yasa dışı sigara girişi olduğunu kaydeden Gaglioppa, “Bölgedeki istikrarsızlık nedeniyle 2013’ten itibaren sınır güvenliğinin artırılmasıyla yasa dışı ürün girişi ve daha ucuz ürünlere erişim sınırlandırıldı. 2012’de %44’e kadar çıkan yasa dışı ticaret 2013 yılında %9’a düştü. 2018'in ikinci yarısında komşu ülkelerle sınır kapıları yeniden insan ve ürün geçişine açıldı. Ve 2019'da yasadışı ticaret yeniden %30’ların üzerine çıktı” dedi.

Kaçak ve sahtecilik kalıcı oluyor

Almanya’da da 2002-2005 yılları arasında vergi artışları nedeniyle kaçak ve sahteciliğin hızla arttığını vurgulayan Gaglioppa, “O tarihten sonra vergilendirmeye yönelik uygulanmaya başlanan daha kademeli yaklaşım ise sadece kaçakçılığın ve sahteciliğin büyümesini durdurabildi. Hala yaklaşık beş sigaradan biri vergi ödemiyor” dedi.

Maktu vergi, vergi gelir hedefinin tutmasını sağlar…

Bu şartlarda kaçak ürünlerdeki artışın normal olduğunu dile getiren Francesco Gaglioppa, nisbi ve maktu vergi oranlarına dikkat çekerek, “Tütünün birçok ülkede yüksek vergilendirmeye tabi olduğunu ancak nispi vergilendirmede % 67 ile Türkiye’nin ilk sırada yer aldığını kaydetti. Türkiye’de tütünden alınan %70’lik verginin %67’si nispi kalan %3’lük kısmı da maktu vergiden oluşuyor. Gaglioppa’nın verdiği bilgiye göre Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama vergi %63 bunun % 27’si nispi, % 36’sı maktu, OECD ülke ortalamalarında yüzde 58’lik verginin yüzde 23’ü nispi, yüzde 35’i maktu, Rusya’da %44’lük verginin %15’i nispi %30’u maktu vergiden oluşuyor. Maktu vergiler, gelir hedefinin tutmasını sağlayan vergilerdir.”

Türkiye’de kaçak ve sahtecilik artıyor

Temmuz, ağustos, eylül aylarının içinde bulunduğu üçüncü çeyrek için Türkiye’de yapılan boş paket analiz çalışmasının sonuçlarını da paylaşan Gaglioppa, “Boş paket çalışması boş paketlerin toplanarak kaçak rakamının çıkarılmasına dayanıyor. Türkiye’de 118 milyar dal yasal sigara pazara bulunuyor. Çalışmaya göre bu yılın ikinci çeyreğinde kaçak sigara oranı %2.5’ti. Ancak kaçak sigara içinde sahte sigara bulunmuyordu. Yılın üçüncü çeyreğinde kaçak sigara oranı %1.6’ya düştü. Sahte sigara bu dönemde %0.08’di. Ekim ayı sonuç

larını da yeni aldık. Kaçak oranının ikiye katlanarak %3.9’a çıktığını gördük. Sahte sigara ise uzun bir aradan sonra %0.3’e yükselmiş.

Komşuda ucuzsa, kaçak artar

Gaglioppa, komşu ülkelerle fiyat farkının, tüm ürünlerde olduğu gibi tütün ürünlerinde de yasa dışı ticareti artırabileceğini belirterek, bu yılın mart ayında 1.9 dolar olan sigara fiyatının ağustos itibariyle 2.7 dolara çıktığını hatırlattı. Türkiye’nin komşu ülkelerindeki sigara fiyatlarını da sıralayan Gaglioppa, Gürcistan’da 1.9 dolar, Ermenistan’da 1 dolar, Irak’ta 1.3 dolar ve İran’da da 2 dolar olduğunu söyledi.