İyileşen turizm sektöründe işgücü darboğazı büyüyor

Hilal SARI

Küresel turizm sektörü, pandemi sonrası tüm dünyada benzeri görülmemiş bir hızda iyileşiyor ancak sektörün işgücü darboğazı da aynı hızda derinleşiyor. DÜNYA’ya konuşan İsviçre merkezli turizm şirketi Hapimag CEO’su Hassan Kadbi’nin de aralarında olduğu birçok sektör temsilcisi, turizm sektöründe şu anda en büyük sorunun sektörde çalışacak kalifiye insan bulmak olduğunu aktarıyor. ABD’den Avrupa’ya, Türkiye’den Malezya’ya sektörde çalışma koşullarının kötüleşmesi nedeniyle ciddi bir işgücü açığı olduğu aktarılıyor. Avrupa Birliği’nin sektörel dernekleri sektör paydaşlarına bu işgücü darboğazının üstesinden gelecek 18 önemli öneri sunarken, ücret artışları ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi, sorunun çözümü için öne çıkan ana iki öneri olarak yer alıyor.

Sadece Avrupa Birliği’nde COVID-19 pandemisinin turizm istihdamını yüzde 9,3 azalttığı tahmin ediliyor. Bu, 3,6 milyon iş demek. Almanya’da 4 turizm işinden 1’i kayboldu. Avusturya ve Belçika’da sektör istihdamının yarısını kaybetti. İspanya’da düşüş yüzde 20. Ancak Oxford Exonomics’in de aralarında olduğu birçok kuruluş ve havalimanı verileri 2022 yılında hızlı bir iyileşme yaşanacağına işaret ediyor.

Turist sayısında 2021’e göre yüzde 800’e varan artışlar var

Ancak bu hızlı iyileşme birçok ülkede sektörün faaliyetlerinde otel kuyrukları, havalimanı kaosu ve hizmetin kalitesinde düşüş gibi işgücü darboğazına bağlı sorunları da beraberinde getiriyor. Birçok tur operatörü ve turizm tesisi ise ücret artışlarıyla pandemide kaybedilen işgücünü tekrar cezbetmeye çalışıyor.

ABD’de 2023 itibariyle pandemi öncesinin yüzde 82’sine ulaşılması bekleniyor. Tam iyileşme 2025’te öngörülüyor. Şu anda ülkenin eğlence ve konaklama sektörüne yönelik 1,5 milyon iş ilanı var. Ancak her 100 ilana karşılık sadece 65 ABD’li iş arıyor.

MALTA, 2019 rekoru 2,7 milyon turistin yüzde 80’ine ulaşmayı hedefl iyor. Ancak Malta Oteller ve Restoranlar Birliği Başkanı Tony Zahra, Xinhua’ya yaptığı açıklamada “Şimdiye kadar sadece gerekli personel tutuluyordu. Ama şu an tam kapasiteye giden bir sektör var ve talebe yetişmek için personel sayısı artırılacak. Bu herkes için zorlu olacak” diyor. Malta’da bir restoran sahibi geçen yıl 7 Euro olan saatlik ücretini bu yıl 12 Euro’ya çıkardığını söylüyor.

YUNANİSTAN’da yerel yetkililer ve sektör uzmanları “2019’u yakalayacağız” ifadelerini kullanıyor.

TÜRKİYE’de de Antalya gibi destinasyonlarda turist sayısındaki yıllık artış yüzde 176. Pamukkale’de hedef 2 milyon turist ve geçen yıla göre ziyaretçi üç kat artmış durumda. Ülke genelinde turizm gelirleri ilk çeyrekte yüzde 120 artmış durumda.

HIRVATİSTAN’da Ulusal Turist Kurulu ilk beş ayda 2,9 milyon turistle yıllık yüzde 175’lik bir artış olduğunu aktarıyor. Şirketler çalışanları cezbedecek fırsatlar sunuyor. Sezonluk işçilere bedava konaklama ve diğer yan haklar sağlanıyor. Konaklama maliyetlerinin yüzde 80 arttığı, ücretlerin ise yüzde 30 yükseltildiği aktarılıyor. Hırvatistan Turizm Enstitüsü Başkanı Damir Kresic “Bunun hala yeterli gelmediği çok açık. Turizm sektöründe ücretler hala çok düşük” diyor.

SLOVENYA’da ulusal istatistik ofisi verilerine göre 2022’nin ilk 4 ayında turist sayısı geçen yıla göre 8 kat arttı.

G. KIBRIS’da sektör toplam işgücü ihtiyacının yüzde 20’sine denk gelen 5 bin turizm çalışanını bulamıyor.

YUNANİSTAN’da yapılan bir araştırma geçen yıl yayınlanan turizm iş ilanlarının yüzde 22 ila 24’ünün doldurulamadığını ortaya koyuyor.

İSPANYA, FRANSA, İNGİLTERE, ALMANYA gibi ülkelerde büyük havalimanlarında yeterli işgücü bulunmaması nedeniyle gecikmeler ve iptallerin ardı arkası kesilmiyor.

İNGİLTERE’de 12 Mayıs’ta parlamentonun alt kanadı tarafından yayınlanan bir araştırma Aralık 2021’den Şubat 2022’ye sektördeki toplam istihdamın yüzde 7,8’ine denk gelen 166 bin iş ilanı olduğunu ortaya koyuyor.

DANİMARKA’da Villa Copenhagen’in direktörü “Her gün alım yapıyoruz, yeni işe giriş görüşmesi veya sözleşmesi yapmadığımız gün yok” diyor.

YENİ ZELANDA’da sektörün işgücü darboğazı o kadar akutlaştı ki, Göç Bakanı “vize süreçlerinin hızlandırıldığını” duyurdu.

MALEZYA 1 Nisan’da sınırlarını açtıktan sonra turizmdeki iş ilanlarını doldurmakta zorlanıyor. Pandemide işten ayrılanların daha iyi ücretler ve daha esnek çalışma koşulları bulunan yeni işlerinden turizme geri dönmediği aktarılıyor.

"Türkiye gerçek potansiyeli için daha fazlasını yapabilir"

Paylaşım ekonomisinin ilk girişimlerinden biri olan ve 1963 yılında kurulan turizm şirketi Hapimag’ın CEO’su Hassan Kadbi, hem şirketin işletme modeliyle hem de sektörün genel görünümü ve sorunlarıyla ilgili DÜNYA’ya konuştu. Şu anda 16 ülkede 58 tesisin sahibi olan şirket, paylaşma ilkesiyle kurulmuş ve şirketten hisse alan seyahat severler, belirli bir yıllık üyelik bedeli ve değişken su, elektrik gibi maliyetleri ödeyerek aralarında Hapimag Sea Garden Resort Bodrum’un da olduğu Devre Tatil Sistemi’nde tatilin tadını çıkarıyor. CEO Kadbi, Türkiye’de de dünyada da hızlı bir iyileşme yaşanan bu döndemde derinleşen işgücü darboğazına dikkat çekerek “Şu anda en büyük sorun sektörde çalışacak insan bulmak. En iyi ödemeyi yapan sektör değil. Bireyler zenginleştikçe turizm tercih edilen bir sektör olmaktan çıkıyor. Biz kültürel olarak değişim üzerinde çalışıyoruz. Takım elbise ve kravatları attık örneğin. İş kültürünü demokratikleştirdik, hiyerarşiyi azalttık. Haftalık call’lara oteldeki garsonumuz bile katılıyor isterse. İşgücünün yetkinliklerini de geliştiriyoruz, Bodrum tesisimizden 3-4 çalışanı İngilizcelerinin gelişmesi için farklı ülkelere gönderdik” diyor. Ucuz turizm ne müşteri için, ne ülke için iyi değil Türkiye’nin turizmde gerçek potansiyeline ulaşması için çok daha fazlasını yapabileceğini belirten Kadbi şöyle diyor: “Ucuz ve düşük kalite turizmi unutun gitsin. Ülke için iyi değil, müşteri için iyi değil, kimse için iyi değil. Sorumlu ve sürdürülebilir turizme odaklanmak kritik. Bu iş sadece plastikten kaçınmakla olmaz. Çalışanların iş koşullarının düzeltilmesi, çevreye ve müşterilerin taleplerine özen gösterilmesi, ziyaretçilerin yerel kültürü tanıması görmesi önemli. Turizmin hakettiği yere gelmesi için olması gereken bu.”

EFFAT’tan sektördeki şirketlere 18 öneri

Avrupa Gıda, Tarım ve Turizm Ticaret Sendikaları Federasyonu (EFFAT) konaklama sektöründeki iş ilanlarını daha cazip hale getirmeleri ve işgücü darboğazının aşılması için şu çağrıları yapıyor: Çalışanları ilk sıraya koyun, ücret ve çalışma koşullarını iyileştirin, toplu ücret görüşmelerini güçlendirin, çalışanların sesine kulak verin, iş-özel hayat dengesini sağlayın, düzenli ve öngörülebilir çalışma süreleri verin, taşeron çalışmayı azaltın, oda temizliğine önem verin, mesleği eğitimler verin, staj eğitimini teşvik edin, iş güvenliğini sağlayın, iş ortamında cinsel taciz ve şiddet olmasını engelleyin, cinsiyet eşitliği ve çeşitliliği teşvik edin, sezonluk ve göçmen işçileri koruyun, dijitale ve yeşile geçiş adımları atın, sosyal etiketleri (yıldızlar, çevre dostu, hayvan dostu vs.) teşvik edin, yıl boyu turizm hedefleyin, turizmi daha sürdürülebilir ve toplumsal anlamda sorumluluk sahibi bir vizyonla yeniden inşa edin.