Tekstilde pamuk kıtlığı kapıda

Yener KARADENİZ

Tekstil ve hazır giyim sektörlerinde yıllık 2 milyon tona yakın hacme sahip olan pamukta fiyatlar, önceki gün libresi 1 dolar 41 centi aşarak son 11 yılın en yüksek seviyesine yükseldi. ABD’de ihracatın iyi gitmesi, Teksas Bölgesi’ndeki arz sıkıntısı ve Çin’in iki yıllık pamuk ihtiyacını karşılamak üzere alım yapacağını açıklamasının yanı sıra ABD Vadeli işlemlerdeki spekülatif hareketlerin de bu yükselişte etkili olduğunu söyleye sektör temsilcileri, bu yükselişin iplik fiyatlarına yansıması konusunda ise temkinli. Geçen yıl 1.2 milyon ton pamuk ithal edildiğini belirten iş insanları, söz konusu artışın halihazırda düşen talep nedeni ile iplik fiyatlarına yansımadığını, hatta iplik fiyatlarının pamukla ters orantılı hareket ettiğini belirtti. İş insanları, pamuk fiyatlarının bu şekilde seyretmesi halinde, mayıs ayı itibari ile iplik hammadde fiyatlarında yeni bir artış dalgasının yaşanacağını vurguladı.

Yükselişte en büyük etken Çin

Pamuk fiyatlarında artış dalgası son 2 haftada gerçekleşti. Yükseliş oranı yüzde 20’ye yaklaştı ancak dün itibari ile libre fiyatında hafif bir aşağı yönlü seyir gerçekleşti ve 137’ye kadar düştü. Ulusal Pamuk Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı Bertan Balçık, yükselişin nedenleri konusunda şu ifadeleri kullandı: “ABD vadeli piyasalarda pamuk fiyatları son iki haftadır yükseliyor. Burada en önemli etkenler haftalık ihracat rakamlarının iyi gitmesi, ABD pamuğuna talebin bu anlamda devam etmesi, Teksas Bölgesi’ndeki kuraklık nedeni ile arz sıkıntısı ve son olarak da Çin’in iki yıllık pamuk ihtiyacını tedarik edeceğiz açıklaması. Tüm bunlar pamuğun yükselmesine yol açtı.” Yükselişte spekülatif hareketlerin de az da olsa etkili olduğunu dile getiren Balçık, “ABD vadelide sığ bir piyasa var ve açığa satış çok fazla yapıldığı için fiyatları çok yukarı çekebiliyor. Yükselişte arz-talep dengesi kadar spekülatif hareketlerin de etkisi var” ifadelerini kullandı.

Pamuk ithalatı 1.2 milyon tona çıktı

Ulusal Pamuk Konseyi raporuna göre dünya pamuk üretiminin neredeyse tamamı (yüzde 99,5) Türkiye’nin 7. sırada yer aldığı 10 büyük pamuk üreticisi ülke tarafından gerçekleştiriliyor. Sıralama ise Hindistan, Çin, ABD, Brezilya, Özbekistan, Pakistan, Türkiye, Avustralya, Meksika ve Yunanistan olarak gidiyor. Dünya pamuk kullanımının da yine, yüzde 85 gibi önemli bir kısmı Türkiye’nin 5. sırada yer aldığı 8 büyük pamuk tüketicisi ülke tarafından gerçekleştiriliyor. Bunun sıralaması ise şöyle: Çin, Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Türkiye, Vietnam, Brezilya ve ABD. Türkiye geçen yıl yani 2021-2022 döneminde 833 bin ton pamuk üretimine karşılık 1.2 milyon ton da ithalat gerçekleştirdi. En büyük pamuk alıcılarının yeterli pamuk üretimine sahip olmadığını, bunun da pamuk fiyatlarında artışa yol açtığını dile getiren Balçık, “Bunlar için ithalat kaçınılmaz. Diğer taraftan iklim krizini ve salgın her sektörde olduğu gibi bizde de pamuğun gibi diğer hammadde tedarikinde ve lojistiğinde sıkıntılar yaşanmasına yol açtı. Öte yandan şimdi de savaş var. Pamuk bunların hepsinden etkileniyor. Petrolün yükselişinde de destek alıyor. Diğer taraftan tarım ürünlerinde özellikle mısır, buğday, soya gibi ürünlerdeki hareket de pamukta yukarı yönlü hareketi etkiliyor” diye konuştu. Bu durumun tüketiciye yansıması konusunda ise Balçık, “Tek başına pamuğun fiyatı maliyetler üzerinde yüzde 100 etkili değil. Pamuk tekstil ve hazır giyimde saf yüzde 100 olarak değil karışımlı şekilde kullanılıyor. Şu an enfl asyonist bir ortam var. Bu tüketimi ve buna bağlı olarak da arzı kısıyor. Bu durumda henüz tüketiciye olumsuz bir yansıması olmasını beklemiyoruz” değerlendirmesinde bulundu. Balçık’ın verdiği bilgilere göre Türkiye’de pamuk ekim alanı uzun yıllar ortalaması 500 bin hektar civarında seyrediyor. Son yıllarda bunun 350 bin hektara kadar gerilediğini ancak bu yıl ise 550 bin hektara çıkmasını beklediklerini anlatan Balçık, “Şu an pamuk para ediyor. Kilo fiyatı 20 TL civarında. Devletin verdiği destek ise 1,10 TL. Bunun en az 2,20 TL’ye, 70 TL olan gübre mazot desteğinin de 150 TL’ye çıkması lazım. Ama fiyatlar arttığı için çiftçi desteği göz ardı ediyor. Uzun süredir tekstil sektöründen çok büyük bir talep vardı” ifadelerini kullandı.

Ramazan ile birlikte artabilir

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya ise pamuğun son 11 yılın zirvesine çıkmasının hemen hammadde fiyatlarına yansımayacağını anlattı. Bunun gecikmeli olarak arkadan geldiğine dikkat çeken Kaya, “İşlerin yoğunluğu ve çoğunluğuna bağlı olarak akşamdan sabaha yansırdı eskiden. Geçen yıl bunu çok yaşadık. Ama şu an arz-talep dengesi örtüşmüyor. Tekstil ve hazır giyimde talepte bir düşüş söz konusu. Bu da iplik fiyatlarının artışını engelliyor. Şu an pamuk fiyatı 3,10 dolar civarında ama geçmişte 2.5 dolar iken iplik 6 dolardı şimdi pamuk 3.10 dolar iken iplik 5 dolar. Şu an arz talep dengesi bozuk olduğu için artan fiyatlar ipliğe yansımıyor ama ramazan ile birlikte bu fiyatlar artacak. İç piyasada bir durağanlık var yılbaşından bu yana. Savaş nedeni ile de belirsizlik vara diye konuştu. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz de şu an en önemli gündem maddelerinden birinin de pamuk fiyatları olduğunu dile getirerek, “Sektörde biraz durgunluk başlamıştı. Şu an bu pamuk fiyatlarını kaldıracak bir piyasa yok. Çin’de ilave talebi oldu ancak bu yükselişin uzun süreceğini sanmıyoruz. Çünkü bunu kabul eden bir piyasa yok" dedi.

2021’DEKİ KÂR MARJLARI GÖRÜLMEYECEK

Pamuk ve iplik piyasası konusunda uzman bir başka isim ise Yağmur Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Kaya. Fiyatların son 11 yılın en yüksek seviyesine yükselmesini değerlendiren Yavuz Kaya, “Artık pamuğun yeni yeri 100-150 arası ve 130’larda dengelenmesini bekliyorum. Spekülatif hareketler ile arada bir atak yapabilir ama kalıcı olmasını beklemiyorum. Son 2 haftada 118’den 141’e geldi. Ekim ayından buyana öngördüğümüz şekilde gidiyor fi yatlar. Fakat bunun konfeksiyon ve ihracata etkisine bakıldığında kasım-aralıkta hammadde iplik fi yatları dünya fi yatlarının çok üzerindeydi sebebi de çok yüksek talep vardı. Son 25 senenin en yüksek talebi ve karının olduğu yıldı 2021. TL’nin değer kaybettiği dönemde insanlar önünü de göremedi. Tüm girdilerde iniş çıkışlar oldu. Bugün pamukta artış son 2 haftada yüzde 20. Ama fabrikalar fi yatı yükseltemiyorlar. Fabrikalar korkarak yükseltiyor herkesin elinde stok var ama talep tarafı çok yetersiz. Ancak öte yandan hammadde fi yatları belli. Bunlar oturunca herkes yeni maliyetlerini yapmak zorunda kalacak elinde stok da olsa. Ama 2021 yılındaki kâr marjları da olmayacak. Yüzde 40’a çıkmıştı kâr marjı tekstil tarafında. Bu oran yüzde 10-15’lere inecek” diye konuştu.