Erteleme ve iptal furyası yerli alıcılara da sıçradı!

Yener KARADENİZ

Daha önce uluslararası alıcıların iptal ve ertelemeleri ile sık sık karşılaşan Türkiye hazır giyim sektörü, şimdi de yurtiçindeki alıcıların siparişlerini ertelemesi, ötelemesi ve hatta iptal etmesi nedeni ile zor günler geçiriyor. Nisan ayından bu yana tahsilatlarda sıkıntı yaşadıklarını dile getiren sektör temsilcileri, vadelerin 90 günlerden 180 güne çıktığını, hatta bu süreyi aşan vadelerin bile bulunduğunu belirtiyor. Bu durumun önemli bir stok maliyetine yol açtığını dile getiren üreticiler, orta ve uzun vadeli TL kredi talebinde bulunuyor.

Eski tabloya dönüş

Sektör, salgının etkilerinin ilk hissedildiği 2020 Mart ayında uluslararası alıcılar tarafında aynı sorunla karşılaşmış, sadece mart ayında 400 milyon dolarlık ürünün stok maliyetine katlanmak zorunda kalmıştı. Aynı dönem birçok yurtiçi büyük alıcı ise üreticileri desteklemek adına büyük alım rakamları açıklamıştı. 2020 Haziran ayında başlayan normalleşme adımları ile birlikte siparişler yeniden toparlanmış ve izleyen aylarda ihracat yeniden eski günlerine dönmüş hatta rekor bile kırmıştı. Peki ne oldu da yurtdışında siparişler normalleşirken yurtiçinde bir yıl sonra iptal ve ertelemeler başladı?

Cirolar hala yetersiz

Bunun en temel nedeni yurtiçinde perakende sektöründe satışların toparlanamaması. Üyeleri arasında onlarca hazır giyim devini bulunduran Birleşmiş Markalar Derneği’nin (BMD) son yayınladığı çalışmaya göre, cadde ve AVM mağazalarında cirolar hala pandemi öncesinin yüzde 50-60’ı arasında seyrediyor. Üstelik 17 Mayıs’a kadar da tam kapanma deneni ile perakende noktaları faaliyet gösteremiyor.

Müşterek Başkan da doğruladı

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Müşterek Başkanı Ramazan Kaya, geçen sene pandemiden dolayı yurtdışı alıcıların siparişleri ile ilgili yaşadıkları sıkıntıların aynısının yurtiçi alıcılar tarafında yaşandığını doğruladı. Kaya, “Nisanın başından bu yana yurtiçindeki büyük alıcılar siparişleri dondurmaya ve ötelemeye gitti. Burada tahsilat sorunları ile de karşılaşıyoruz. Yani vadeler uzuyor. Alıcılar malı alıp satamayacakları için üreticiye ‘ben bu malı bu ay alamayacağım’ diye dönüş yapıyorlar. Bu hem stok maliyeti hem de tahsilat olmadığında sermaye ile ilgili sıkıntılara yol açıyor. Hazır giyim imalatçılarının, sermaye kaybını önlemek, stok maliyetlerini karşılamak ve nefes alabilmelerini sağlayabilmek için kısa vadeden çok orta ve uzun vadeli TL bazlı kredilere ihtiyacı var. Aynı şey işin kar ve zarar analizi yapılamadığı için ihracatçılar bazında da geçerli. Orada da orta ve uzun vadeli döviz kredisine de ihtiyaç var” diye konuştu.

Yurtdışı alıcılarda sıkıntı yok

TGSD’nin sitesinde yer alan bilgilere göre tekstil, hazır giyim ve deri sanayiinde faaliyet gösteren girişim sayısı 91 bin adeti aşarken istihdam sayısı ise 1 milyon 137 bini geçti. Üretim değeri 361 milyar TL olan sektörün imalat sanayi içindeki payı ise 2019 rakamlarına göre yüzde 15,27. Söz konusu rakamlara bakıldığında tehlikenin boyutu daha iyi anlaşılıyor. Peki yurtdışı alıcılarda durum ne? Ramazan Kaya, bu yıl yurtdışı alıcı tarafında çok büyük bir erteleme ve tahsilat problemi yaşanmadığını söyledi. Rakamlar da bunu teyit ediyor. Sektör bu yılın ilk 4 ayında 6 milyar 336 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi.

Katma değerli ihracat çağrısı

TGSD olarak satışların yüzde 65’inin AB’ye yönelik olduğunu kaydeden Ramazan kaya şunları söyledi:

“Artan emtia fiyatları ve iç piyasada düşen satışlar nedeni ile fiyat tutturamıyoruz. Şu an en büyük sorun bu. Eskiden seyahat ediliyordu. Şimdi seyahat edemediğimiz için daha çok teknoloji ve dijital altyapı kullanıyoruz. Burada böyle bir altyapı çok yeterli olmadığı için verimsizlikler oluşuyor. Bu nedenle dijital değişim ve dönüşümde devlet mutlaka firmaları desteklemeli, desteklemeli ki sektör bu ticaret hızını kaybetmesin. Hali hazırda bütün teşvikler bina ve insan üzerine kurulu. Artık bizim katma değerli ihracat yapmamız lazım. Kapasite oranlarımız zaten yüksek. Katma değerli ihracat yerinde değişim ve dönüşüme gidilmesi ile oluşur. Mutlaka dijital ve teknoloji için yerinde değişim ve dönüşüm desteğine ihtiyaç var. Ancak bu şekilde hazır giyim sektöründe coğrafi konumumuzu fırsata çevirebiliriz” şeklinde konuştu.

Gelinlikler 1 yıldır depoda

Ege Giyim Sanayicileri Derneği (EGSD) Başkanı Hayati Ertuğrul ise ilk dönemde uluslararası tarafında sipariş iptalleri olduğunu ve fiyatlar ile ilgili çok büyük baskılarla karşılaştıklarını hatırlattı. O dönem haziran ayı ile birlikte siparişlerin de normale döndüğünü ve işlerin ihracat tarafında düzeldiğini aktaran Ertuğrul, “Yurtiçi siparişlerde durum çok kötü. Örneğin İzmir, gelinliğin merkezi. Şu an gelinlikçiler, abiyeciler ve damatlık dikenler çok zor durumda. Düğünler yok, mezuniyet törenleri yok. Bu nedenle kimse bu ürünlere talep göstermiyor. 13-14 aydan beri gelinlikçiler çok zor durumda. 1 yıl önce alıcılara satılan siparişler hala depolarda bekliyor. Bunu toparlamak artık çok zor” diye konuştu.

Kredi taleplerimizi hükümete ilettik

Erteleme ve iptallerin üreticiler için büyük handikap yarattığını bildiren Hayati Ertuğrul, destek için hükümete başvurduklarını aktardı. Ertuğrul şunları söyledi: “Her şeyini ona bağlamış üreticilerin siparişleri iptal edilince ve üstelik ödeme de alınamayınca çok zor durumda kaldılar. Eskiden 90, 120 gün olan vadeler 180 güne çıktı. Bunu geçen vadeler bile var. Buna dayanmak, öz kaynaklar ile işi çevirmek artık çok zor. Çok az firma çıkar bu şekilde. Önemli olan hakkaniyetli bir şekilde kredi dağıtılması. TL faizleri çok yüksek. 3 ay, 6 ay ödemesiz kredi gibi taleplerimiz var. Bununla ilgili hükümete de talepler gitti. Çözüm bekliyoruz.”

Aşıya bağlı olarak hazirandan sonra düzelme beklentisi var

Siparişlerdeki gerileme İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından hazırlanan PMI endeksinde de açıkça anlaşılıyor. Mart ayında 52.6 olan endeks Nisan ayında 11 ayın en düşük değerini almış, imalat sanayinin aldığı yeni siparişleri gösteren alt endeks de 50.2’den 47.4’e gerilemişti. TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, siparişlerdeki daralmanın sebebinin iç piyasada yaşanan düşük talepten kaynaklandığını belirterek haziran ayından önce düzelme beklemediğini anlattı. Fayat, “Markalar tarafında işler çok daha kötü. Mağazacılık, kiralar, giderler sıkıntılı. Bu nedenle siparişlerde erteleme ve iptaller söz konusu oluyor. Ben bu sıkıntının iki ay daha sürmesini, hazirandan sonra aşıya bağlı olarak düzelmesini bekliyorum” diye konuştu.