“5G ile yeni imkanlar doğacak”

Mehmet KAYA

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Başkanı Ömer Abdullah Karagözoğlu, 5G teknolojisi ile iletişim sektörünün diğer endüstrilerle olan ilişkisinin çok daha farklı bir boyuta taşınacağını belirtti. Karagözoğlu, “Eğitimden sağlığa, yayıncılıktan reel sektöre ve ulaşıma kadar tüm alanlarda yenilikçi uygulamalarla karşılaşacağız. Bu teknoloji fabrika otomasyonları için de çok önemli” dedi.

BTK Başkanı Karagözoğlu, Ankara Temsilcimiz Ferit Parlak’ın sorularını yanıtladı.

Mobil iletişimde yeni dönemin eşiğindeyiz. Yerli üretimde ne aşamadayız?

4.5G ihalesi yüzde 45 yerlilik şartıyla yapılmıştı. Neredeyse sıfır oranlarından başladık ve şu anda yüzde 15’lerdeyiz. Hem 130’dan fazla üyesi olan Haberleşme Teknolojileri Kümenlenmesi, hem de yerli baz istasyonu ULAK ile yerlilik oranı artacak. Geçtiğimiz pazartesi günü Vodafone Rize bölgesini tamamen ULAK ile kapsıyor hale geldi. Turkcell de ciddi anlamda 45 ilde ULAK ile çalışıyor. Bizim için ve sektör açısından sevindirici.

Yerli baz istasyonlarının kullanımında neden daha hızlı hareket edilemiyor?

Neticede operatörler özel işletmeler. Her ne kadar operatörler yerli-milli bilince sahip olsa da maliyetleri de değerlendiriyorlar. Bu noktada rekabetçi fiyatlarla üretebilmek için de belli sipariş seviyesine ulaşmak gerek. Bu iki taraflı olarak birbirini besleyen bir yapı. Bakanlığımız ve kurum olarak operatörlerimizi bu yönde teşvik ediyoruz. Kamu tarafından finanse edilen projelerde de 4.5G sahalarda ULAK kullanım oranını yüzde 50’nin üzerine çıkardık. İyi gelişmeler var, siparişler arttıkça ULAK daha da rekabetçi fiyatlarla ürünleri sunabilecek.

Maliyet deyince, fiber altyapının ortak kullanımı yönünde girişim hangi aşamada?

Mobil hizmetleri sunarken operatörler belirli altyapıları ortak kullanıyorlar. Memnuniyetlerini de ifade ediyorlar. Benzer çalışmayı sabit altyapıda fiber için de yapıyoruz. Bu noktada belirli bölgelerde pilot çalışmalar sürdürülüyor.

Fiber altyapının ortak kullanımı çok büyük bir mali avantaj sağlıyor mu?

Sabit altyapıda en önemli yatırım kalemleri kazı ve inşaat faaliyetleri ile ilgili. İhtiyaç olan yerlere altyapı kurulumunun ortak olarak yapılması mükerrer yatırımlardan ortaya çıkabilecek verimsizlikleri ortadan kaldırıyor. Hem son kullanıcıya giden fiber internet erişimi açısından hem de 5G hizmetleri açısından fiber altyapının önemi giderek artıyor.

Operatörlerimiz 5G deneme izinleriyle birlikte, 5G’nin getirmiş olduğu, ‘Sabit Kablosuz Erişim’ imkanını da gözetiyor. Nedir bu teknoloji, 5G sinyaliyle belirli bir noktadan çevresine yayın yaparak, birkaç yüz metre çapında çevredeki apartmanlara herhangi bir kablo döşemeden internet hizmeti verilebilmesi.

Şu anda bunun denemelerini yapıyorlar. Diyorlar ki, bu konuda biz yatırım yapalım, önünü birlikte açalım. Böylelikle de fiberin kazma zorluğunu aşalım. Ama denge önemli, öyle yerler var ki, fiberden vazgeçemezsiniz. Bunun üzerinde de çalışmak gerekiyor.

Fixed Wireless Access’in maliyeti ne kadar, herhangi bir deneme yapıldı mı?

Maliyet denilince donanım öne çıkıyor, değişiklikler olabilir. Denemeler var ve belirli ürünler test edildi bir operatörümüz aracılığıyla. Diğer operatörlerin de test ettiğini biliyoruz. Önemli olan şu: Bir şeyin önünü açtığınız zaman, onu yerlilik açısından da değerlendirip gerektiğinde regüle ederek açmak lazım. Mesela şu anda radyolinklerle alakalı regülasyonumuz var. Burada 7, 13 ve 80 GHz radyolinklerin yerli üretim olması koşulu getirildi. Yeni ürünler yerli olacak, mevcutların yer değişiminde yerlilik zorunluluğu yok.

ULAK yaygınlaşırsa bütün bu teknolojilerin de yerlileşmesi hızlanacak gibi görünüyor...

Mobil haberleşme kritik. Bu nedenle operatörlerimiz ULAK geçişi öncesinde Rize, Trabzon gibi yerlerde test ettiler. Sonuçta operatörler müşterisinden şikayet almak istemez. Fiili canlıya geçişlerini yine bu illerden başlayarak yaygınlaştırıyorlar. Bakanlığımızın evrensel hizmet projelerinde de nüfusu az olan kırsal bölgelerde en zorlu koşullarda ULAK ekipmanları kullanılıyor. Operatörler ULAK konusunda bize memnun olduklarını belirtiyor.

5G’de uçtan uca yerlilik hedefi konulmuştu, izlenimleriniz nasıl?

5G’de erişim şebekesinden çekirdek şebekeye kadar tüm altyapıda yerlilik hedefimiz var. 5G aslında tamamen yazılım temelli bir haberleşme teknolojisine doğru gidiyor. Donanım önemsiz demiyorum, sıralamaya koyduğunuz zaman yazılıma hakim olmak, donanıma sahip olmaktan öne geçmiş durumda.

5G yazılımı konusunda operatörlerle konuştuğumuz bir konu, Open Radio Access Network/O-RAN’dır. 5G’nin açık kaynaklı yazılım temelli oluşturulması yönünde bir çalışma bu. Bunu bütün operatörler önemsiyor. Çünkü açık kaynak olduğu için her türlü farkı yapabilecek hatta donanım üreticisine bağımlılığını bile ortadan kaldırabilecek.

5G’yi vatandaş ne zaman deneyebilecek? Yakın zamanda Dünya Radyo Kongresi-World Radio Congress (WRC) gerçekleşti. Bugüne kadar 5G frekanslar belirlenemediği için sahada ticari uygulaması yoktu. Şimdi belirlendi, 3.5 GHz, 26 GHz gibi. Sabit Kablosuz Erişim teknolojisinde 100 metre gibi bir mesafeyi kapsayabiliyorsunuz. Bu tabii ki fabrika otomasyonları için çok önemli. Fabrikalar artık 5G ile birlikte her bir robotun içinde bir bilgisayar değil, merkezi bir bilgisayardan kontrol edilen, sensörlerle donatılmış robotlar ve motorların bütünü haline gelebilecek. Bu teknoloji bunun önünü açacak. Operatörlerle belirli alanlarda test izni veriyoruz. 2020 yılı içinde İstanbul Havaalanı gibi vatandaşlarımızın da uğrak yeri olan belirli bölgelerde test uygulamalarını deneyimleme imkanı olacağına inanıyoruz.

Siber güvenlik için neler yapılıyor?

Kurumumuz bünyesindeki Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi’ne (USOM) bağlı 1300’e yakın kurum ve kuruluşta Sektörel Olaylara Müdahale Ekipleri (SOME) var. USOM, anlık olarak zaafiyetleri ve saldırıları monitör etme, tespit etme imkanlarına sahip. Tüm SOME ekipleri ile irtibatlı olarak hizmet sürekliliği ve saldırılara karşı faaliyetleri koordine ediyor, gerektiğinde sistemler üzerinde yerinde müdahaleyi de sağlıyor.

Türkiye kendini siber saldırıdan korumak için donanım aşamasında bir çözüme hazırlanıyor mu?

Bütün ülkeler şu anda, 5G teknolojisine geçerken dikkat ediyor. Avrupa’da Avrupa Birliği Siber Güvenlik Ajansı (ENISA), 5G ağ güvenliği üzerinde çalışıyor. Nesnelerin interneti kavramı gün geçtikçe hayatımızda daha fazla yer ediniyor. Artık herşey internete bağlı hale geliyor. Bunun yanında bilişim ürünlerinin siber güvenlik açısından test ve sertifikasyon süreçleri üzerinde hazırlıklar yapılıyor. Ülkelerin ithal edeceği herhangi bir üründe güvenlik açığı var mı, güvenli midir, hangi kriterleri hangi seviyede sağlıyor, bunun testini yaparak içeri alacak. Benzer çalışmaları biz de yapacağız.

Bilgiyi 'faydalı' mala ve hizmete dönüştürebilmek...
Ferit PARLAK ferit.parlak@ekonomim.com

BTK’nın ilk başkanı Tayfun Acarer ile 2011 yılında yaptığım sohbette, “GSM şirketleri reklam yerine ‘evlere kadar fiber kablo’ gibi yatırımlara ağırlık vermeli. Yoksa fırsatları kaçırırız”, “Yerli katkıya ağırlık vermeliyiz. Yoksa kullanıcı olmaktan öteye gidemeyiz” demişti… Yani, ortak fiber altyapısı, baz istasyonlarında yerli üretim, 4.5G ve 5G’de yerli katkısını yıllardır konuşuyoruz. BTK yönetimlerinin bu yöndeki samimi çabasına da şahitlik ediyoruz… Dünyada uygulanan modeller, o modellerin anlatıldığı binlerce toplantı, o modelleri geliştirmek için kurduğumuz 206 üniversitemiz bilgiye ulaşabilirliğimizi kolaylaştırıyor…

O bilgiyi işleme, insanlar için faydalı mal veya hizmete dönüştürme kabiliyetindeki sıkıntılarımız ise devam ediyor. O kabiliyeti ve kültürü de kazanmamız gerekiyor..