Türkiye, Nijer'de 1 milyon hektarda tarım yapacak

Ali Ekber YILDIRIM

Türkiye, Sudan'dan sonra, bir başka Afrika ülkesi Nijer'de de tarımsal üretim yapmak üzere harekete geçti. Nijer'de 1 milyon hektar alanda tarımsal üretim yapılması ve özellikle yem bitkileri üretilerek Türkiye'ye getirilmesi planlanıyor.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Nijer Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou ile 2018'de yaptığı görüşme doğrultusunda, bu ülkede 1 milyon hektar alanda tarımsal üretim yapılması için anlaşmaya varıldı. Bu görüşmeden sonra Cumhurbaşkanı Yardımcılığı bünyesinde özel bir ekip kuruldu ve Nijer'de çalışmalara başlandı.

Hayvancılıkta yem açığını kapatmak ve fiyat artışlarını durdurmak için Nijer'deki 1 milyon hektar alanda yem bitkileri üretimi yapılarak Türkiye'ye getirilebileceğini belirten Oktay, bu konuda özel bir ekip oluşturulduğunu ve sürecin koordine edildiğini söyledi.

Sudan'da 780 bin 500 hektar 99 yıllığına kiralanmıştı

Türkiye, daha önce de Sudan'da 99 yıllığına 780 bin 500 hektar tarım arazisi kiraladı. Bu arazide hem devlet hem özel sektörün tarımsal üretim yapması planlandı. Bakanlar Kurulu'nun 9.11.2015 tarih ve 2015/8234 sayılı kararı ile onaylanan " Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sudan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma"ya dayanarak "Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi kuruldu. Şirket sermayesinin yüzde 80'i Tarım Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne, yüzde 20'si Sudan'a ait.

Sudan'da çalışmalar devam ederken bu kez dünyanın acil gıda yardımına muhtaç ülkesi Nijer'de 1 milyon hektarlık alanda tarımsal üretim öncelikle de hayvan yemi üretmek üzere proje geliştirildi. Proje kapsamında özel sektörün de yatırım yapması isteniyor.

Nijer Tarım Projesi, TOBB'a resmi yazı ile bildirildi

Cumhurbaşkanlığından, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ne 2 Aralık 2020 tarihli ve E-44146668-730.06.01-46838 sayılı yazı ile Nijer'de yem üretimi ile ilgili yapılması planlanan proje hakkında bilgi verildi.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Genel Sekreteri Mustafa Saraçöz imzasıyla 9 Aralık 2020 tarihli ve "Nijer'de Tarım Alanında Yapılması Öngörülen Proje Hakında" başlığıyla Oda ve Borsaların Genel Sekreterliklerine gönderilen yazıda şöyle deniliyor:

" İlgide kayıtlı yazıda, 12 Ekim 2018 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız Fuat Oktay ve Nijer Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou’nun bir görüşme gerçekleştirdiği, söz konusu görüşmede ülkemiz ile Nijer arasında çeşitli alanlarda işbirliği olanaklarının ele alındığı bildirilmektedir.

Yazıda devamla, daha önce “İstanbulewa Yolu Projesi”ne ilişkin görüşmeye atıfta bulunularak, Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız tarafından ilgili projenin finansmanının gündeme getirildiği, Nijer tarafının ise maden yatakları ile ilgili çalışmalarda bulunduğu ve Irhazer bölgesinde 1 milyon hektar tarım yapılabilecek arazi olduğunu bildirdiği belirtilmektedir. Bu kapsamda, 2019 yılı Ocak ayında Cumhurbaşkanı Yardımcılığı bünyesinde bir ekip oluşturulduğu ve sürecin koordine edildiği bilgisi paylaşılmaktadır.

İlgi yazıda ayrıca, 19.11.2020 tarihinde Birliğimizde gerçekleşen TOBB Şurasında iş insanlarımız tarafından ülkemizdeki yem fiyatlarının yüksekliğinin gündeme getirildiği ve Sayın Cumhurbaşkanımızın söz konusu sorunun bir an önce çözülmesi talimatına cevaben Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımızın, Nijer’de tarım alanında yapılması öngörülen proje ve 1 milyon hektarlık alanın bu kapsamda kullanılabileceğini belirttiği ifade edilmektedir.

Üyelerimize duyurulur."

Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan "Yem sorununu çözün" talimatı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 18 Kasım 2020 günü Ankara'da "Türkiye Ekonomisi Şurası" düzenledi.( Oda ve Borsalara gönderilen yazıda yanlışlıkla 18 yerine 19.11.2020 yazılmış.) Bu şuraya Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu katıldı. Oda ve borsa yöneticileri bu toplantıda tarım ve hayvancılıkta yaşanan sorunları da dile getirdi. Bunu daha önce ayrıntılı olarak yazmıştık.
Ekonomi Şurası'nda en çok gündeme getirilen konulardan birisi yem hammaddelerinde dışa bağımlılık nedeniyle yem fiyatının çok yükseldiği, çiğ süt üreticilerinin bu zamlar nedeniyle hayvancılığı bırakmak ve süt ineklerini kesmek zorunda kaldıkları ifade edildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, süt ineklerinin kesiminden haberi olduğunu ve yem sorununun çözülmesi için talimat verdiği ifade edilmişti. O toplantıda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın Nijer Cumhurbaşkanı ile olan görüşmesini aktardıktan sonra oda ve borsa yöneticilerini Nijer'de 1 milyon hektar alanda uygulanacak tarım projesinde yer almalarını istedi. Toplantıdan sonra da Cumhurbaşkanlığından Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ne yukarıdaki yazı gönderildi.

Özel ekip Nijer'de çalışmalar yaptı

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın da belirttiği gibi Nijer'de 1 milyon hektarlık alanda tarımsal üretim yapılması için özel bir ekip çalışıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarımsal İşletmeler Genel Müdürlüğü(TİGEM), Devlet Su İşleri(DSİ), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü(MTA) ve diğer bazı kurumlar bu ülkede incelemelerde bulundu ve bir dizi çalışma yaptı. Bu çalışmalardan sonra bir rapor hazırlandı. Ankara'da düzenlenen bir toplantı ile 30-35 kişilik bir ekibe konuyla ilgili sunum yapıldı.

Bakan Pakdemirli, Nijer Büyükelçisi Gazibo ile görüştü

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin Ekonomi Şurası'nda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatı ile Nijer Tarım Projesi çalışmaları hızlandırıldı. Birkaç gün önce Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Tarım İşletmeleri Genel Müdürü Ayşe Ayşin Işıkgece ile birlikte Nijer'in Ankara Büyükelçisi Salou Adama Gazibo ile görüştü. Bakanlık, iki ülke arasındaki tarım ve orman alanlarındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik iş birliği imkanlarının konuşulduğunu duyurdu.
Edindiğimiz bilgilere göre, görüşmede Nijer'de 1 milyon hektar alanda yapılacak tarım projesi ele alındı. Bakan Pakdemirli, başlangıç olarak 1000 dönüm alanda bir pilot çalışma yapılmasını önerdi. Nijer' in Ankara Büyükelçisi Salou Adama Gazibo ise, en az 2 bin 500 dönüm alanda çalışma yapılmasını ve tahmini olarak 80 milyon dolarlık yatırım yapılmasını ifade ettikten sonra: "Bu çalışmalar tamamlandıktan sonra bizim çiftçilerimiz üretimi öğrenir ve devam eder" görüşünü dile getiriyor.

Üretim yapılabilir, Türkiye'ye getirmek çok zor

Nijer'deki yatırım olanaklarını, ülkenin altyapısını, çalışmalarını en iyi bilen isimlerden biri olan Türkiye-Nijer İş Konseyi Başkanı Murat Efendi Ataer, bu ülkede üretim yapılabileceğini ancak ürünleri özellikle gıda ürünlerini Türkiye'ye getirmenin çok zor olduğunu söyledi. Yaklaşık 10 yıldır bu ülkede önemli çalışmalar yaptıklarını belirten Ataer şunları söyledi: "Türkiye Cumhuriyeti, özellikle Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) aracılığı ile Nijer'de çok önemli çalışmalar yaptı. Afrika'nın en büyük hastanesi, 1200 kişilik bir okul inşa edildi. Özel sektör tarafından hava limanı, 15 katlı otel 9 ay gibi kısa bir sürede tamamlandı. Ülkedeki en yüksek katlı binanın 4 katlı olduğu dikkate alınınca çok önemli. Gıda yardımı, hibe destekleri ve daha bir çok çalışma var. Ayrıca ülkenin ilk alış veriş merkezini (AVM) kuruyoruz. Sağlık alanında yatırımlar var. Türkiye, Nijer'de önemli işlere imza atıyor. Orada tarımsal üretim de yapılabilir. Fakat ben orada 'ürettiğimi Türkiye'ye getireceğim' derseniz bu çok maliyetli ve çok zor. Bizim Türkiye'den gönderdiğimiz bir konteyner 45 günde ulaşıyor. Konteyner başına taşıma maliyeti 10-15 bin dolar. Altyapı yetersizliği ve maliyet açısından Nijer'den gıda ve tarım ürününü Türkiye'ye taşımak pek mümkün değil. Orada yollar kötü. Gıda için özel araçlar gerekiyor. Ürünü sıfıra alsanız bile taşıma maliyeti çok yüksek. Bu dönemde konteyner bulmak ayrı bir sorun. Daha önce Türkiye'den Kayseri Şeker'den 10 konteyner kesme şeker gönderdik. Orada çok büyük yankı uyandırdı. Tarım alanında yatırım yapılabilir. Buradan yatırımcı da gider. Fakat orada üretip, orada veya komşu ülkelerde alıcı bulmak ve satmak gerekir. Orada üretileni Türkiye getirmek bu projenin sonu olur."

Türkiye'de boş arazi çok, neden üretim yapılmıyor?

Kaba yem üretenler, Türkiye'de yaklaşık 4 milyon hektar arazinin ekilmediğini belirterek, kuraklığın hüküm sürdüğü Nijer'e yem bitkisi için gitmeye gerek olmadığını söylüyor. Üreticiler, ekilmeyen veya yüksek girdi fiyatları nedeniyle ekilemeyen arazilerin değerlendirilmesi halinde Türkiye'nin kaba yem açığının tamamen kapatılabileceğini ifade ediyor.

Aksaray'da yonca ve diğer kaba yemleri üreten Mesut Örkçü, kaba yem üretmek kadar, dağıtımının yapılmasının da hem maliyetli hem de zor olduğunu belirterek, Nijer'de kaba yem üreterek Türkiye'ye getirip dağıtmanın hiç kolay olmadığını söylüyor.

Kendi topraklarımızda,kendi çiftçimizle üretelim

Hayvancılık yapanların Türkiye'de en yaygın kullandıkları kaba yemin mısır silajı, yonca ve saman olduğunu hatırlatan Mesut Örkçü şunları söyledi. "Bir dönem samanda büyük sıkıntı oldu. Komşumuz Bulgaristan'dan saman aldık. Türkiye'ye getirip dağıtımını yapamadık. Urfa'daki, Mardin'deki kaba yemi bile batı illerimize getirmek hem çok maliyetli, hem de zor. Bu sene Balıkesir Burhaniye tarafına yonca gönderdik. Nisan-Mayıs dönemi ilk biçimden 24 tonluk tır için 3 bin 500 lira taşıma bedeli ödedik. İkinci biçimde 4 bin lira verdik. Sonra diğer ürünlerin hasadı, taşınması çıkınca, 3 ve 4. biçimde tır bulamadık. Bütün bunların hesaplanması gerekir. Nijer'de üretilen kaba yem İzmir veya Mersin Limanı'na gelecek, oradan dağıtmak, lojistiğini yapmak hem maliyetli hem zor. Büyüklerimiz bunları düşünüyordur, ona göre hesaplar mutlaka yapılmıştır. Ama ben ülke içinde üretimin yapılması gerektiğini düşünüyorum. Aksaray Merkez'e bağlı Yeşilova'da en az 20 bin dönüm ekilebilecek arazi var. Bütün İç Anadolu'yu, Türkiye'yi hesaba katarsanız ekim yapılacak çok boş alan var. Neden buraları ekilmiyor? Toprak reformu yapılsın, araziler toplulaştırılsın. Hazine arazileri adeta işgal edilmiş. Oralar değerlendirilsin. Türkiye yem sorununu kendi topraklarında çözer. Nijer'e gitmeye hiç gerek yok. Hayvancılıkta en önemli maliyet yem. Yem sorununu çözmeden et ve süt sorununu çözemeyiz. Etteki sorunu kasapta, sütteki sorunu bakal ve marketlerde çözemeyiz. Tarlada,yem üreterek çözebiliriz."

Yem üretiminde iklim ve maliyet çok önemli

Yem bitkileri üretiminde iklim, su, nem, rüzgar ve daha bir çok faktör olduğunu belirten Mesut Örkçü: "Biz Şanlıurfa'da yonca üretimi için çok uğraştık. Ancak nem olmadığı için, kırağı düşmediği için istenilen başarıyı sağlayamadık. Yonca büyüyor ama protein tutmuyor. Bu nedenle yem bitkisi için üretim yaptığınız yer önemli. Bir başka önemli nokta tabii ki maliyet. Üretim, hasat, taşıma, lojistik,dağıtım maliyeti genelde yüksek oluyor. Bunların hepsinin iyi hesaplanması gerekir. Ayrıca, kaba yemi alan işletmeler, özellikle büyük işletmeler artık çok profesyonelce yem rasyonu (formülü) yapıyor. Bizden diyelim ki yoncayı hep 17 protein istiyor veya 23 protein istiyor. Çünkü rasyonu ona göre yapıyor. Yurt dışında üretim getirdiğin yemi rasyonda kullanabilecek mi? Bütün bunlara dikkat etmek gerekiyor." bilgisini verdi.

Nijer ekonomisi ve tarım

Ticaret Bakanlığı, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu(DEİK) Türkiye-Nijer İş Konseyi raporlarından derlediğimiz bilgilere göre Nijer'in ekonomisi ve tarımdaki durumu şöyle:

- Yüzölçümü 1 milyon 267 bin kilometrekaredir. Agadez, Diffa, Dosso, Maradi, Niamey, Tahoua, Tillabéri ve Zinder olmak üzere 8 bölgeden oluşur. Toplam nüfusu 17 milyon olarak tahmin ediliyor. Başkenti Niamey'dir.

- Gayri Safi Yurt İçi Hasılası 9.3 milyar Amerikan Doları.

- Satın Alma Gücü Paritesi’ne göre kişi başına düşen milli geliri 912 dolar.

- Birleşmiş Milletler 2019 İnsani Gelişim Endeksi sıralamasında 189 ülke arasında son sırada yer alıyor.

-- 2019 yılında yüzde 5.8 oranında büyüdü.

- Denize kıyısı olmayan Nijer’in ekonomisi büyük ölçüde tarım, hayvancılık ve madenciliğe dayanıyor.

- İhracatının önemli bir kısmını başta uranyum, petrol ve altın olmak üzere madenler oluşturuyor. Dünyanın en büyük dördüncü uranyum üreticisi.

- Türkiye'nin Nijer'e toplam ihracatı 2019 verileri ile 72 milyon dolar, ithalatı 84 bin dolar

En büyük risk kuraklık

- Nijer’de nüfusun yüzde 80’den fazlası tarım, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık ile uğraşıyor.
- Çölleşme nedeniyle, ülkedeki toprakların sadece yüzde 12.5’i tarıma uygun. Tarıma uygun olan bu alan, ülkenin güneyindeki Nijerya ve Benin sınırları boyunca Nijer Nehri vadisine kadar 200 km genişliğinde bir şerit şeklindedir.

- Bölgede sıklıkla yaşanan kuraklıklar, mahsul verimine zarar vererek ülkede gıda kıtlığına yol açıyor.

- Birleşmiş Milletler tahminlerine göre, 3.4 milyon kişi kronik olarak gıda güvensizliği yaşıyor.

- Darı ve sorgum başlıca tahıl ürünleridir. Mısır, daha çok küçük ölçekli olarak yetiştirilmektedir. Geleneksel olarak nehir kıyılarında yetiştirilmesine rağmen pirinç, Asya’dan ithal edilen pirinçle rekabet edemediğinden daha az ekilmeye başlanmıştır.

- Kuraklığa dayanıklı olması ve komşu ülkelere büyük miktarlarda ihraç edilmesi nedeniyle, börülce üretimine ayrılan alanlar 1980lerden itibaren çok hızlı artmıştır. Bölgesel pazarlara ihraç edilmek üzere soğanın da üretimi artmıştır.

- Benin, Mali ve Burkina Faso’nun aksine kurak iklim nedeniyle Nijer’de pamuk üretimi yok denecek kadar azdır.

Hayvancılık

- Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’nın yüzde 13.3’ünü temsil eden hayvancılık daha çok kurak bölgelerde yürütülen ekonomik bir faaliyettir.

- 1973, 1974 ve 1984 yıllarında yaşanan kuraklık nedeniyle, ülkedeki hayvan sayısında büyük bir düşüş yaşanmış, ancak 2006 yılında 7,5 milyon sığır, 21 milyon koyun ve 28,4 milyon keçi ile bir rekora ulaşılmıştır.

- Canlı sığır, uranyumdan sonra en çok döviz getiren ihracat kalemidir. Ulaşım altyapısının yetersizliği ve mezbahaların sınırlı olması nedeniyle süt, et, post ve deri gibi daha yüksek katma değerle elde edilen ürünlerin ihracatından yararlanılamamaktadır.

- 2004 yılındaki kuraklık ve çekirge istilaları nedeniyle, yiyecek yokluğundan ve hastalıklardan birçok hayvanın ölmesi, hayvancılık üretimi ve ihracatını çok ciddi olarak etkilemiştir.

Susuzluk en önemli sorun

- Ülkenin sadece yüzde 1’i ormanlık alandır. Resmi rakamlara göre, her yıl 80 - 100 bin hektar ormanlık alan yakıt olarak kullanılmak üzere tahrip edilmektedir.

- Az yağış nedeniyle, susuzluk ülkedeki en önemli sorunlardan biridir. Tahoua, Zinder ve Diffa Bölgelerinin kuzeyi yılda 100-200 mm’den az yağış almaktadır. Başkent Niamey’in aldığı yıllık yağış miktarı 500 mm civarındadır. Hükümet, tarımsal alanların sulanabilmesi için Nijer nehri boyunca birkaç küçük baraj inşa etmiştir.