Teşvikli yatırımların sadece yüzde 1,3’ü tarım sektörüne

HÜSEYİN GÖKÇE – Tarım Gazetesi

Tarım sektörü yatırımları teşvik uygulamalarından istediği oranda pay alamıyor. 2014-2023 yılı ilk yarı arası dönemde, toplam 73.8 bin yatırım projesinin yüzde 4.8’ine karşılık gelen 3 bin 524’ü tarım sektöründe gerçekleştirildi. Değer bazında ise 3 trilyon 655 milyar liralık yatırımın yüzde 1.3’ü tarım sektörüne ait bulunuyor.

Türkiye’de büyümenin en temel unsurlarından birisini oluşturan yatırımların artırılması için oldukça cömert teşvik sistemi uygulanıyor. Yatırımlara vergi muafiyetinden, ucuz enerji, uygun koşullarda finansmana kadar birçok teşvik unsuru sağlanıyor. Ancak bunlara rağmen, tarım sektörü diğer pek çok konuda olduğu gibi yatırım yönünden de genel ortalamanın oldukça altında yer alıyor. 2014 ile 2023 yılı Haziran ayı arasındaki 10 yıllık zaman diliminde toplam 3 trilyon 655 miyar liralık yatırım öngören 73 bin 840 teşvik belgesi düzenlendi. Teşvik belgeli yatırım kapsamında öngörülen toplam istihdam ise 2 milyon 339 bine ulaştı. Aynı dönemde tarım sektörüne yapılan yatırımlar ise toplam yatırımlardan, neredeyse istatistiki olarak ölçülemeyecek düzeyde pay alabildi. Toplam 73 bin 840 yatırım projesinin yüzde 4.8’ine karşılık gelen 3 bin 524’ü tarım sektöründe gerçekleştirildi. Değer bazında ise 3 trilyon 655 milyar liralık yatırımın yüzde 1.3’ü tarım sektörüne ait bulunuyor. Teşvikli yatırımlar kapsamında 10 yılda oluşturulan 2 milyon 339 bin kişilik istihdamın yüzde 2.1’i tarım sektöründen sağlandı.

En parlak yıl 2020

Son 10 yılda 3 bin 524 projenin teşvik belgesine bağlandığı tarım sektörü yatırımda en parlak yılını 2020’de yaşadı. 2020’de tarım sektöründe 960 projeye teşvik belgesi verilirken, bu belgele kapsamında 7 milyar 622 milyon liralık sabit yatırım ve 10 bin 162 kişilik istihdam taahhüdü verildi. Sektörde en düşük yatırım 2014 yılında 55 proje ile geldi, bu tarihte 396 milyon liralık sabit yatırım ve 1649 kişilik istihdam öngörüldü. Proje sayısı 2015’te 98’e çıkarken, sabit yatırım tutarı 406 milyon liraya, iştiham 2 bin 90’a çıktı. 2016’da 122 proje için 795 milyon liralık yatırım ve 2 bin 191 kişilik istihdam taahhüt edildi. Yatırım tutarı ilk kez 2017’de milyar lira sınırını aştı ve 229 proje için 3 milyar 887 milyon liralık teşvik belgesi düzenledi, istihdam sayısı da 6 bin 291’e çıktı. 2018’de 268 proje için 3 milyar 828 milyon liralık yatırım ve 5 bin 968 kişilik istihdam taahhüt edildi. 2019’da 351 projeye 3 milyar 197 milyon liralık yatırım ve 4 bin 877 kişilik istihdam taahhüdü verildi.

Belge sayısı düştü, yatırım tutarı arttı

2021 yılında 814 proje için 7 milyar 869 milyon liralık teşvik belgesi düzenlendi ve 8 bin 129 kişilik istihdam öngörüldü. 2022 yılında ise yatırım adedi önceki yıla göre yarıya düşmesine rağmen, öngörülen sabit yatırım tutarında yüzde 45’in üzerinde artarak 11 milyar 475 milyon liraya çıktı. Öngörülen istihdam 8 bin 129 oldu. İçinde bulunduğumuz 2023 yılının ilk yarısında ise tarım sektöründe 236 proje için 6 milyar 269 milyon liralık yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Toplam 3 bin 386 kişilik istihdam öngörüldü.