Tarımda riskler artıyor; sulama yapılamayabilir

İbrahim ÇİÇEKÇİ - Mahir SOLMAZ - Nihat DELİBAŞI - Mehmet Nabi BATUK - Fikri CİNOKUR - Talip ÖZTÜRK

Elektriğe yapılan zamlar, tarımsal sulamada da maliyet artışına yol açtı. Sulama kooperatifl eri, elektrik fiyatları nedeniyle tarımsal üretimde sulamanın zorlaşacağını belirtiyor. Ziraat odaları da gübre, mazot ve zirai ilaçlara eklenen sulama maliyetlerinin ürün fiyatlarını daha da artıracağını dile getiriyor. Sulama kooperatiflerinin temsilcileri, geçen yıl tonunu 2 liradan sattıkları suyun faturasını tahsil etmekte zorlandıklarını, bu yıl ise fiyatın 5 lira olsa da maliyeti kurtarmayacağını vurguluyor. Kooperatifl er, mevcut koşullarda şalteri kapatma, çiftçiye su verememe endişesi duyduklarını ifade ediyor.

Başta kiraz ve kuru üzüm olmak üzere tarımsal üretimiyle kent, bölge ve ülke ekonomisine önemli katkılarda bulunan İzmir’in Kemalpaşa ilçesinde, sulama kooperatifl eri, artan enerji faturaları karşısında sulamayı devam ettirebilmek için çare arıyor. Aşağıkızılca Sulama Kooperatifi Başkan Yardımcısı Mustafa Kavak, geçtiğimiz yıl tonu 2 TL olan su kullanım ücretinin bu yıl 5 TL’ye yükselmesinin gündemde olduğunu belirterek, “Bu sene sulama açılmaz” uyarısında bulundu.

7 dönüm kirazlığı olan bir ortağın ayda 5 defa minimum 600 ton sulama yapmak zorunda olduğu bilgisini veren Kavak, “Bu üreticinin 5 aylık su faturası 15 bin TL. Bu maliyete gübre, mazot, işçilik dahil değil” dedi. Benzeri durumun bağlar için de geçerli olduğunu dile getiren Kavak, ayrıca dağıtıcı firmanın fatura ödemede yaşanan gecikmede anında elektriği kestiğini belirterek, “Bu şartlarda kooperatif olarak şalteri açmama güçlü seçenekler” dedi.

Geçtiğimiz yıla göre bahar yağmurlarındaki gecikme karşısında ekinlerin boy vermemesi üzerine bazı üreticilerin çareyi tarlasını sürmekte bulduğu belirtiliyor. Halen Yiğitler Barajı’nın yapım aşamasında olduğu bölgede bulunan göletlerin de tarımsal sulama için devrede olduğu Kemalpaşa Ovası’nda faaliyet gösteren sulama kooperatifleri sulama programını masaya yatırdı. Aşağıkızılca Çeper Mevkii’nde 7 bin dönüme sahip tarımsal arazinin 2 bin 500 dönümünde sulama faaliyetinde bulunduklarını anlatan Kavak, “Geçtiğimiz yıl tonunu 2 liradan sattığımız su faturalarını tahsil etmekte dahi zorlanırken, bu yıl ton fiyatını 5 lira yapsak dahi maliyeti kurtarmıyor. Böyle bir ortamda şalteri açamama, ortağımıza su verememe endişesi yaşıyoruz” dedi.

"Zam yaparsak üretici, yapmazsak kooperatif batar"

2021’de ovadaki üyelerine 90 kuruş, çukur bağlardaki üyelerine 150 kuruş, Torbalı yolu üzerindeki üyelerine 2 TL, göletten yaptığı sulamaya uyguladığı 35 kuruş ton bedelini yılbaşında sırasıyla 110 kuruş, 2 TL, 2,5 TL ve 40 kuruş olarak belirleyen Yukarıkızılca Sulama Kooperatifi ise, elektriğe yapılan zamlar sonrası genel kurulu toplayarak fiyatları güncelleme kararı aldı. Kooperatif Başkanı Şerif Ahmet Yalçınkaya, “Gübre, mazot 4 kat arttı. Elektrik birim fiyatı aynı şekilde. Geçen sezon 7 ay boyunca 200 bin TL olan elektrik faturası bu yıl 500 bin TL’yi aşar. Şu an yüzde 50’nin üzerinde zam yapmazsak kooperatif, yaparsak da üretici batar. Kemalpaşa Ovası’nda üretimin devamı için bu soruna acil çözüm bulunmalı” dedi.

Kooperatifin faaliyette bulunduğu alanda 10 bin dönümde ağırlıklı olarak kiraz ve zeytin tarımı yapıldığını, son dönemde ceviz ekimi gerçekleştiğini kaydeden Yalçınkaya, “Enerjideki sıkıntıyı bertaraf ederek kent genelinde 7 sulama kooperatifi ile ortaklaşa kurduğumuz güneş enerjisinden elektrik üretecek olan enerji kooperatifi sayısı 30’u buldu. Kendi enerjimizi üreterek, maliyetleri minimize etmek istiyoruz. Ancak, mevzuat engeli ile karşı karşıyayız. Çiftçinin yaşaması, üretimin devam etmesi için destek şart” dedi.

"Çiftçi, sulamada yüzde 90'lık zammın altında eziliyor"

Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, Mersin’in merkez Akdeniz, Yenişehir, Mezitli ve Toroslar ilçelerinde geçtiğimiz yıl dönüm başına 300 TL olan sulama ücretlerinin bu yıl 510 TL’ye çıktığını kaydetti. Sulama maliyetlerindeki artışın gübre, mazot ve zirai ilaçlara gelen zamlarla birlikte önümüzdeki yaz döneminde ürün fiyatlarını artıracağı uyarısı yapan Musa Yılmaz, “Bölge çiftçimiz gübre, mazot ve zirai ilaçlara gelen zamların ardından sulama ücretlerine yapılan yüzde 90’lık zammın altında eziliyor. Çiftçiye sulama hizmeti veren Mersin Sulama Birliği, Devlet Su İşleri bünyesinde faaliyet gösteriyor. Eğer DSİ sulama ücretlerini sübvanse etmezse önümüzdeki üretim sezonunda gıda fiyatları artmaya devam edecek. Devletimiz nasıl Ziraat Bankası’nın çiftçiye sunduğu işletme kredilerinde faiz oranlarının yüzde 9’unu sübvanse ediliyorsa, sulama maliyetlerini DSİ üzerinden sübvanse edebilir. Aksi taktirde çiftçi üretimde zorlanacak, tüketiciler de meyve ve sebzeye yüksek fiyatlardan ulaşmaya devam edecek. Gıda enflasyonun düşürülmesi de daha zor hale gelecek” uyarısı yaptı.

"Bu maliyetlerle üreticiyi tarlada tutmak zor"

Mersin’in en pahalı sulama suyu ücretini Aydıncıklı çiftçilerin ödediğini savunan Aydıncık Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Akdeniz ise şunları söyledi: “Aydıncık’ta yaklaşık 2.600 dönüm örtü altı araziye sulama hizmeti veriliyor. Geçen sene dönüm başı 985 TL olan sulama ücreti bu yıl yüzde 100 artışla 1.950 TL’ye yükseltildi. İlçemizin sahip olduğu tarlaların yüzde 85’inde salatalık, kalan bölümünde patlıcan üretiliyor. Eğer zamlar kontrol altına alınmazsa önümüzdeki üretim sezonun salatalık ve patlıcan fiyatları daha da yükselecek. Çiftçinin artan maliyeti tüketicilere de olumsuz yansıyacak. Sulama birliği ayrıca yaklaşık 600 dönümün sulandığı kuyulardan da dönüm başı 1.000 TL ek ücret alacağını açıkladı. Bu maliyetlerle üreticiyi tarlada tutmamız zor gözüküyor. Bizim yaptığımız hesaplara göre kuyu sularından ücret alınmadığı takdirde dönüm başı sulama ücretleri 1.000 TL’ye kadar düşürülebilir. Bu nedenle DSİ’nin zammı geri çekmesini veya belirli bir bölümünü sübvanse etmesini talep ediyoruz.”

"Gıda enflasyonu artacak"

Erdemli Ziraat Odası Başkanı Rasim Şahin, ilçe genelindeki sulama ücretlerinin bir önceki yıla oranla yüzde 30 artış kaydederek 1.000 TL’den 1.200 TL’ye yükseldiğini kaydetti. Özellikle Kocahasanlı bölgesinde sulama ücretlerinin ciddi oranda arttığını ifade eden Şahin, “Üreticiye yapılan tüm zamlar tüketiciye hızla yansırken, gıda enflasyonunu da artıracak. Sulama suyundaki zamları geri alıp maliyetleri düşürebilmek için sulama suyu pompa istasyonlarına yönelik güneş enerji santrallerinin kurulumları daha çok teşvik edilmelidir. Ayrıca sulama kooperatiflerine de yenilenebilir enerji yatırımları için sağlanan teşvikler artırılmalıdır.”

Anamur-Bozyazı Ziraat Odası Başkanı Ahmet Şeref Gümüş, bölgelerinde geçtiğimiz yıl dönüm başı 150 TL olan kanal altı sulama ücreti yüzde 30’dan fazla artarak 200 TL’ye kanal üstü sulama ücretlerinin de yüzde 100 artış ile 200 TL’den 400 TL’ye yükseldiğini açıkladı. Kanal üstü sulama ücretlerindeki yüksek artışın en önemli nedeninin elektriğe gelen zamlar olduğunu ifade eden Ahmet Şeref Gümüş, bölgede yoğunlukla üretimi yapılan muz, çilek, domates, salatalık, biber ve patlıcan ürünlerinin fiyatlarının artacağını söyledi.

Diyarbakır Yenişehir Ziraat Odası Başkanı Süleyman İskenderoğlu da Diyarbakır’daki sulama birliklerine enerjisiz sulamada geçen yıl 60 TL ödüyorken, bu yıl 90 TL ödediklerini belirtti. Elektrik kullanılarak yapılan sulamada ise geçen yıl dönüm başına pamuk için 240 TL ödediklerini kaydeden İskenderoğlu, “Şu anda 525 TL ödüyoruz. Mısır için geçtiğimiz yıl dönüm başına 270 TL ödüyorduk. Şimdi bu tutar 620 TL’ye çıktı. Ama bazı illerde coğrafi şartlardan dolayı enerji ile sulamadaki maliyetler yüzde 300 artmış. Böyle olunca çiftçi yeteri derecede su veremeyecek. İstediğimiz ürün verimi olmayacak. Beklentimiz enerjili sulamada KDV ve ÖTV’nin kaldırılması. Ayrıca en azından Silvan Barajı devreye girene kadar yüzde 50 destek verilmesini istiyoruz” şeklinde konuştu.

"Güneydoğu'da sulu tarım yapılamıyor"

Şahinbey Ziraat Odası Başkanı Ali Çolak, artan maliyetlerin sadece Şahinbey ve Gaziantep değil, Güneydoğu çiftçisini zorladığını kaydetti. Çiftçilerin yüksek girdilerden dolayı sulu tarım yapamadığını belirten Çolak, “Bölgemizde bir süredir yüksek elektrik maliyetlerinden dolayı sulu tarım yapabilen çiftçimiz yok. Şahinbey’de sulama oranımız zaten düşük. Sulu tarım oranı yüzde 12 seviyesine idi. Şimdi ise artan maliyetlerden dolayı bu oran yüzde 2’lere düşecek. Nisan ayı bölge çiftçimiz için çok önemli. 11 bin dekarlık tarım alanının 9 bini sulanamayacak. Böyle olunca da bu yıl arpa, buğday rekoltesinde yüzde 25 düşüş bekliyoruz” açıklamasını yaptı. Kuraklığın her yıl bir önceki yıla göre daha da arttığının altını çizen Çolak, hükümetin maliyetleri düşürmesi gerektiğini ifade etti. Çiftçinin zarar ettiğini söyleyen Çolak, “Bu ay ekinlerimizin sulanması lazım. Çiftçilerimizin şartları bir an önce iyileştirilmeli. Çiftçi, tarlaya küsüyor. Tam küserse de tekrar barıştırmak zor olur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yeterli sulama yapılmazsa hububat ve bakliyat rekoltesinde ciddi düşüşler olması kaçınılmaz. Bir an önce hükümetimizin maliyetleri düşürecek tedbirler almalarını bekliyoruz” diye konuştu.

Konya Ovası'nda çiftçi tedirgin

Konya Ovası’nın tarım üslerinden Altınekin ilçesinin Ziraat Odası Başkanı Bekir Kağnıcıoğlu, enerji maliyetlerinin yüzde 125 arttığını vurguladı. Ürünü enerji maliyetlerinden dolayı yeterince sulayamadıklarını vurgulayan Başkan Kağnıcıoğlu, “Bu yıl enerji maliyeti korkunç düzeyde arttı. Geçen yıla göre yüzde 125 artış var. Enerji fiyatlarının bu artışı Konya Ovası'nda çiftçiliği zor hale getirecek. Çiftçi ayda bir ödeme yapıyor. 1 ay ödemezse enerjisi dağıtıcı şirket tarafından kesiliyor. Şu an tedirginiz. Enerji maliyeti artacağı için bitkiye istediği kadar su veremiyoruz. Bu da verim kaybına neden olacak" dedi.

Antalya'da sulamaya enerji desteğini Büyükşehir Belediyesi veriyor

Antalya’da tarım alanlarının sulamasında etkin rol alan sulama kooperatiflerinin enerji giderleri Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından karşılanıyor. Antalya Büyükşehir Belediyesi Tarım Daire Başkanlığı yetkililerinden edinilen bilgiye göre, Büyükşehir Belediyesi geçen 3 yılda üreticilerin sulama enerji giderlerini karşılamak amacıyla sulama kooperatiflerine 33 milyon TL elektrik desteğinde bulundu. Antalya Büyükşehir Belediyesi 36 olan sulama kooperatifi sayısını artırarak 51’e çıkardı. Enerji desteğinden yararlanan 8 bin 970 çiftçi ailesi sayısı da 16 bin 874’e yükseldi. Antalya Büyükşehir Belediyesi Tarım Daire Başkanlığı 2022 yılı için 15 milyon lira bütçe ayırmasına karşılık, bunu yeterli görmeyen Başkan Muhittin Böcek’in bu tutarı 33 milyon liraya çıkardığı kaydedildi. Antalya Büyükşehir Belediyesi, çiftçinin enerji giderini karşılamanın yanında güneş enerji santralleri de kurarak üreticiye destek oluyor.

Sulamada sıkıntı olmayacak

Batı Antalya Sulama Birliği Başkanı Semra Torun, bu kış döneminin yağmur ve kar yağışı nedeniyle iyi geçtiğini, su depolama kaynakları baraj ve göletlerin dolu olduğunu söyledi. Bu nedenle kuyu açılmasına gerek olmayacağını ifade eden Torun, şunları kaydetti: ‘’Bu yıl hem sulamada hem de enerji kullanımı konusunda pek zorlanacağımızı sanmıyorum. Bölgemizde 26 pompa tesisi var. Denk bütçe yaptık. Sulama ücretlerimiz DSİ tarafından onaylanıyor. Bölgemizde sulama fiyatı pompalı olup olmamasına göre değişiyor. Sulama fiyatımız dekar başına bir yıllık 100 TL ile 210 TL arasındadır.”