Rusya'dan şeker ithalatı kafaları karıştırdı

Ali Ekber YILDIRIM

İZMİR- Rusya Federasyonu ilk kez Türkiye ve Yunanistan'a şeker ihraç ettiğini duyurdu. Şeker ithalatı Türkiye'nin gündemine oturdu. İthalat bir kaç yıldan beri yoğun olarak devam ediyor. Büyük bölümü Dahilde İşleme Rejimi kapsamında olmak üzere Türkiye, 2019'un ilk 10 ayında 132 bin 915 ton kristal şeker ithal ederken 318 bin 513 ton beyaz şeker eşdeğeri yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithalatı gerçekleştirdi.

Şeker Fabrikalarının özelleştirilmesi, şeker pancarı ve şeker üretiminde kota uygulanması nedeniyle üreticiler ve tüketiciler haklı olarak "üretim kısıtlanırken neden ithalat yapılıyor" diye soruyor. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, geçen pazartesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçe görüşmelerinde saman ithalatı haberleri ve söylemlerinin çiftçinin moralini bozduğunu söylemişti. Rusya'dan şeker ithalatı gösterdi ki haberler değil, ithalatın yapılması hem çiftçinin hem de tüketicinin moralini bozuyor.

Dünya şeker üretimi

Dünyada temel olarak iki önemli bitkiden şeker üretiliyor. Kamış ve pancar. (Son yıllarda doğal şeker bitkisi olarak bilinen Stevia'dan da şeker üretiliyor.).Dünyada 2019-2020 sezonunda 172 milyon ton olacağı tahmin edilen şeker üretiminin yüzde 72'si kamıştan, yüzde 22'si şeker pancarından elde ediliyor. Dünya kamış şekeri üretimi 135 milyon ton, pancar şekeri üretimi ise 37 milyon ton.

Rusya en büyük pancar şekeri üreticisi

Türkiye'ye ilk kez şeker ihraç ettiğini duyuran Rusya Federasyonu, pancardan şeker üretiyor. Hem de, pancardan şekeri en çok üreten ülke. 2017 verileri ile 1 milyon 175 bin hektar alanda yaklaşık 52 milyon ton şekerpancarı üretiyor. Dünya şekerpancarının yüzde 17'sini üretiyor. Pancardan şeker üretimi ise yaklaşık 7 milyon ton.

Buna karşılık Türkiye, 339 bin hektar alanda 20,8 milyon ton pancar üretiyor. Bu üretimi ile dünya şekerpancarı üretimindeki payı yaklaşık yüze 7. Pancardan şeker üretimi ise 2,7 milyon ton.

Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi Başkanlığı verilerine göre, 2019-2020 sezonunda 10 Aralık itibariyle 33 şeker fabrikası toplam 17,5 milyon ton pancar alımı yaparak 1 milyon 924 bin ton şeker üretti. Sezon devam ediyor. Bu sezon 2,5 milyon ton pancar şekeri üretimi bekleniyor. Nişasta bazlı şeker kotası ise 67 bin 500 ton olarak belirlendi.

İthalat 2015'te patladı

Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tarafından hazırlanan, "2018 Sektör Raporu" verilerine göre, 2011 yılında sadece 4 bin 700 ton olan pancar şekeri ithalatı, 2012'de 5 bin 500 tona, 2013'te 9 bin tona çıktı. 2014'te gerileyerek 4 bin 600 tona düştü. 2015'ten sonra ithalatta deyim yerindeyse patlama oldu. 2015 yılında 170 bin ton, 2106'da 279 bin 900 ton pancar şekeri ithal edildi. 2017'de 230 bin ton ve 2018'de ise 201 bin ton ithalat yapıldı.

İthalatın büyük bölümü DİR kapsamında yapılıyor

Türk Şeker verilerine göre, 2015 yılında yapılan 170 bin ton pancar şekeri ithalatının 165 bin 900 tonu Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında şekerli mamul bünyesinde ihraç edilen şeker olarak kayıtlara geçti. Geriye kalan 3,7 bin ton şeker ise yurtiçinde üretimi yapılamayan özel amaçlı (ilaç, laboratuvar vb.) şekerler olduğu belirtildi. 2016'da ithal edilen 279,9 bin ton pancar şekerinin ise 240 bin tonu DİR kapsamında şekerli mamul bünyesinde ihraç edilen şeker, 39 bin 500 tonu ise doğrudan ithalat lisansı ile yapıldığı, kalan 400 ton şeker yurtiçinde üretimi yapılamayan özel amaçlı şekerler olduğu belirtiliyor. 2017'de ithalat 230 bin ton olurken, bunun 227,8 bin tonu Dahilde İşeme Rejimi kapsamında ithal edildi. Kalan 2 bin tonu ise yurt içinde üretimi yapılamayan özel amaçlı (ilaç, laboratuvar, vb.) şekerler olduğu ifade ediliyor.

İthal şeker ve tatlandırıcı 30'dan fazla üründe kullanılıyor

Şekerleme sanayinde faaliyet gösteren imalatçı-ihracatçı firmaların yurtdışında rekabet ederek Türkiye'ye döviz kazandırmaları için şeker tahsisatı yapılıyor. Tahsisi yapılan şeker daha önce Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. tarafından karşılanıyordu. Fakat son yıllarda bu tahsisatların büyük bölümü Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal ediliyor. İthal edilen şeker, bisküvi, kek, gofret,çikolata,bonibon, helva,lokum,sakız,gazlı içecekler,limonata ve benzeri 30'dan fazla üründe kullanılıyor. Bu ürünler ihraç ediliyor.

Tatlandırıcı ithalatı artıyor

Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi verilerine göre ise, 2018'in ilk 10 aylık döneminde 178 bin 177 ton kristal şeker ithal edildi. 2019'da aynı dönemde 132 bin 915 ton kristal şeker ithalatı yapıldı. Aynı dönemde 2018'de 267 bin 348 ton beyaz şeker eşdeğeri yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithal edildi. Bu yılın ilk 10 ayında 318 bin 513 ton beyaz şeker eşdeğeri yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithal edildi.

İhracat düştü

Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi verilerine göre, 2018'de ilk 10 ayda 34 bin 280 ton kristal şeker ihraç edildi. Bu yılın ilk 10 aylık döneminde ise 29 bin 891 kristal şeker ihraç edildi.

Rusya'dan ilk kez ithalat yapıldı

Rusya Federasyonu yetkilileri; Türkiye ve Yunanistan'a ilk kez şeker ihraç ettiklerini açıkladı. Deniz yolu ile Türkiye'ye 1400 ton, Yunanistan'a 591 ton şeker ihracatı gerçekleştirdiklerini açıklayan Rus yetkililerin bu haberi Rusya'dan daha çok Türkiye'de yankılandı. Şeker fabrikaları özelleştirilirken, pancar üretimi ve şeker üretimi kota ile sınırlandırılırken şeker ithal edilmesi kamuoyunda doğal olarak tepkiyle karşılandı. Rusya'dan az da olsa şeker ithal etmek hem üreticinin hem tüketicinin moralini bozdu.

Çiftçinin moralini haberler değil ithalat bozuyor

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, hafta başında Türkiye Büyük Millet Meclisi genel kurulunda bakanlığın bütçe görüşmeleri sırasında saman ithalatı örneğini göstererek ithalat haberleri ve söylemlerinin çiftçinin moralini bozduğunu ve kimsenin çiftçinin morali bozmaya hakkı olmadığını dile getirmişti. Rusya'dan şeker ithalatı gösterdi ki, ithalat haberleri değil, asıl ithalatın kendisi hem çiftçinin hem de tüketicinin, toplumun moralini bozuyor.

Türkiye'nin ithalata ihtiyacı yok

Yıllık 2,5 milyon ton pancar şekeri üreten Türkiye, büyük bölümü Dahilde İşleme Rejimi kapsamında olsa da şeker ve tatlandırıcı ithalatı yapıyor. Rusya'dan yapılan 1400 ton pancar şekeri ithalatı bu rakamlar yanında çok çok küçük olsa da toplumun moralini bozuyor. Toplumun moralini bozan ithalata izin verilmemeli. Türkiye, 1400 ton bir yana en az 1 milyon ton daha pancar şekeri üretebilir. Pancar kooperatifleri bu konuda çok başarılı çalışmalar yapıyor. Türkiye'nin ihtiyaç duyduğu pancarı da şekeri de üretecek potansiyel fazlasıyla var.

Bakanlık'tan 'Rusya'dan şeker ithalatı' açıklaması