Patates ve soğanda bu sefer üretici zorda

Ömer GÖREN

Soğan ve patates üretimi en kolay tarım ürünleri arasında gösteriliyor. Üreticide soğanın kilo fiyatı 80 ila 90 kuruş olurken, piyasada 2,5 ila 3 lirayı buluyor. Patatesin ise üreticideki kilo fiyatı 70 kuruş ila 1.1 TL, serbest piyasada ise 3 ila 5 TL arasında. Geçen yıl tüketici fiyat yüksekliği nedeniyle alımda zorlanırken, bu yıl üretici zor durumda. Soğan ve patates ihracatına getirilen sınırlamaya tepkili olan üreticiler, Türkiye’de ki depolarda ortalama en az 500 bin ton kuru soğan olduğunu, şubat sonuna kadar ihracat sınırlamasının kalkmaması halinde tümünün çöpe gideceği iddiasında bulunuyorlar.

Mayısta başlayacak üretime kadar Türkiye’nin tüketeceği miktarın 200 bin ton olacağını kaydeden üreticiler, mallarını satamadıklarını, haklarının gasp edildiğini savunuyor. “Dış piyasadan talep çok. İç piyasada ise alıcı yok” diyen üreticiler, “Tüccar, hal esnafı ve marketlerin depolarında yüksek miktarda kuru soğan ve patates var. Tüccar 50 kuruşa ürün almaya çalışarak bizimle dalga geçiyor” ifadelerini kullandı.

Aracıların, kendilerinden 70-90 kuruşa aldığı soğan ve patatesin üzerine en az yüzde 100 kâr koyarak tüketiciye sattığını ifade eden üreticiler, “Kamyonun nakliye masrafını dahi bizler karşılıyoruz. Aracı sıfır masrafla malı hale devrediyor. Halci, pazarcı, marketçi de tabii ki kârını koyacak, ama bu denli fahiş fiyatla değil. Bizden düşük fiyatla aldıkları ürünü tüketiciye de ucuz versinler. İsyanımız ihracat sınırlamasından ziyade aracı tüccara” diyorlar. Amasya Suluova Soğan Üreticileri Birliği Başkanı Haydar Karaca, ihracatın sınırlanması kararına yönelik şunları söyledi: “Bölge çiftçileri ve esnafları ile birlikte Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı’na taleplerimiz ilettik.

Ancak aldığımız yanıtta, Bakan Bekir Pakdemirli’nin kuru soğan ve patates ihraç etmek isteyen herkese kesinlikle ret yanıtı verileceği talimatının olduğu belirtildi. Fiyatların yükselmesini istemiyoruz. Ancak üreticide soğanın kilosu 80-90 kuruş, piyasada 2.5-3 lira, patates 0.70-1.10 lira. Serbest piyasada ise 3-5 lira. Çiftçiye de sadece 50 kuruş kalıyor. Piyasada soğanın kilosu 2,5-3 lira, patatesin kilosu da 3-5 liraya satılıyor. Hatta gittikçe de yükseliyor. Üretici 50-100 kuruş kazanınca çok görülüyor. 1 lira kazananları niçin devlet görmüyor, neden tüccara, marketlere müdahil olmuyorlar?”

“Gelecek yıl tüketici yerli ürün bulamayabilir”

Geçen yıl soğan ve patatesin fiyatının 8 liraya kadar yükselmiş, Mısır ve Özbekistan’dan sıfır gümrük vergisiyle soğan ve patates ithalatı yapılarak çeşitli il ve ilçelerde kurulan tanzim satış çadırlarında halka ucuz ürün satılmıştı. Bu konuya da değinen Karaca, “İhracat sınırlaması olmasa bile ürünümüz dış ve iç piyasaya yeter. Çiftçi 2018’de az 2019’da ise daha çok ürün ekti. Geçen yıl Hindistan

başta olmak üzere yapılan 60 bin ton ihracat üreticinin kısmen de olsa zararını kurtardı. Devlet kurtarmadı. Ama maalesef devlet üreticinin tekrar tepesine çıktı” iddiasında bulundu. Mevcut koşullar devam ederse, çiftçilerin gelecek sene ve sonraki yıllar az ürün ekeceğini ifade eden Karaca, “Çünkü mazot, gübre, ilaç parasını ödeyemeyecek. Çiftçinin bir dönüme serptiği tohumun 500 gramının maliyeti 800 lira. Nasıl alacak bunu üretici?” şeklinde konuştu.

İhracatı sınırlayan tebliğ bir aydır yürürlükte

Ticaret Bakanlığı tarafından alınan kararla ‘İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ Değişikliği 07.01.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, kuru soğan ve patates de listeye dahil edilmişti.