Pandemiyle yaşamaya alışan dünyada şeker fiyatı yükseliyor

Evrim KÜÇÜK

Dolar Endeksi’nin 91 seviyesinin üzerinde kalması ve ABD’de 10 yıllık tahvillerin getirisindeki yükseliş altını baskılıyor. Doların gelişen para birimlerine karşı değerlenmesiyle spot altın fiyatı Asya piyasalarında dün sabah 1.705 dolar/ons seviyesine kadar gerileyerek, Haziran 2020'den bu yana en düşük seviyesine indi. Analistler, 1.726 dolar desteğini kıran altının 1.691 dolara kadar geri çekilebileceğine işaret ediyorlar. Restoranlar, kafeler, sinemalar kapalı olsa da şeker tüketimi devam ediyor. Dünyanın hemen her yerinde pandemik hayata alışan insanlar eskisi gibi dışarı çıkmıyor ancak evde pişirme çılgınlığı tarım ürünleri talebini artırıyor. İnsanlar ‘tatlı’ yemekten vazgeçmiyor, diğer taraftan başlıca üreticilerde üretim stres altında. Bu da şekeri fiyatı en hızlı artan emtia ürünlerinden biri yapıyor.

Yılbaşından bu yana tarımsal emtia fiyatları yükselmeye devam ederken, şeker fiyatlarında artış yüzde 6'yı buldu. ICE'de şeker fiyatları bir ara 18 sent/Ib ile Mart 20217'den bu yana görülmeyen seviyelere gelmişken, güçlü doların yarattığı baskıyla şu sıralar 16.3 sent düzeyinde. Fiyatlar, geçen yıl nisan ayında gördüğü 9,3 sentlik dip seviyenin neredeyse yüzde 75 üzerine çıkmış durumda. Şeker fiyatlarındaki artış üç koldan besleniyor.

Kamış şekeri mi pancar şekeri mi?

Dünya şeker borsa fiyatlarını, ticarete hâkim pozisyonda olan düşük maliyetli kamış şekeri fiyatı belirlemektedir. Kamış ve pancardan elde edilen şekerler arasında kalite bakımından bir farklılık bulunmamaktadır. Ancak, sadece tropik ve alt tropik bölgelerde yetiştirilebilen şeker kamışının şeker pancarına kıyasla daha düşük maliyetle üretilmesi, işleme maliyetlerinin düşüklüğü gibi nedenlerle kamıştan elde edilen şekerin maliyeti daha düşük olmaktadır. Üzerinde bulunulan coğrafya gereği ülkemizde olduğu gibi Avrupa Birliği, Rusya, Ukrayna gibi ülkeler pancardan; ABD, Japonya, Çin gibi ülkeler hem pancardan hem kamıştan; Brezilya, Hindistan, Meksika, Pakistan, Tayland ve Avustralya başta olmak üzere birçok ülke kamıştan şeker üretmektedir.

•Talep artıyor: Londra merkezli şeker tüccarı Czarnikow, geçen yıl tüketimin 40 yıl sonra ilk kez düştükten sonra 2021’de yüzde 2 artmasını beklerken, Citigroup yüzde 0.9'luk ve JP Morgan yüzde 1’lik artış bekliyor. JP Morgan analisti Ruhani Aggarwal, talep artışına Asya ve Afrika'nın öncülük ettiğini, ABD ve Avrupa'daki talebin daha az değişmesinin beklendiğini söylüyor. Dünyanın en büyük şeker ithalatçısı Endonezya ve Çin, salgın hastalık tedarik zincirleri olarak stoklar oluşturuyor ve bu da hükümetleri bol miktarda tedarik sağlamaya yöneltiyor. Endonezya'daki rafinerilerin bu yıl yüzde 10 fazla sınır ötesi alım yapacağı tahmin ediliyor. Gümrük verilerine göre Çin, Pekin'in ithalat üzerindeki kontrolünü gevşetmesinin ardından 2020'de 5,3 milyon ton şeker satın aldı. Alımların bu yıl güçlenmesi bekleniyor. Hindistan’da tüketimin bu yıl 1 milyon ton artacağı belirtiliyor.

• Üretimde sıkıntı yaşanıyor: Dünyanın en büyük şeker üreticisi konumundaki Brezilya'da La Nina gibi iklim olayları üretimi olumsuz etkiledi. Dünyanın en büyük ikinci şeker ihracatçısı konumundaki Tayland'da yaşanan üretim düşüşü de fiyatları yukarı yönlü destekledi. Avrupa Birliği ve Rusya’nın şeker üretimi de hız kesti. Avustralya merkezli şeker ve biyoyakıt analisti Green Pool, 2020/21 sezonu için küresel şeker fazlası tahminini, Hindistan ve Tayland’ın üretimindeki düşüş beklentisi nedeniyle aşağıya çekti. Ayrıca COVID-19 salgınının olumsuz etkilerinin azalmasıyla birçok ülkede daha fazla şeker tüketileceği ve yüksek fruktozlu mısır şurubu (HFCS) tüketiminin azalacağı öngörüsünde bulundu. Greenpool, 2020/21 fazlası için tahminini 0,5 milyon ton olarak revize etti. Ocak ayı sonu tahmini 3,28 milyon tondu. Kuruluş ayrıca 2021/22 fazlasını 0.37 milyon ton aşağı çekerek 4.08 milyon tonda olarak öngördü. Uluslararası Şeker Örgütü de (ISO), küresel şeker piyasasında 2020-21 sezonunda 4.8 milyon ton açık olmasını beklediğini bildirdi. ISO daha önce yayınladığı raporda arz açığını 3.5 milyon ton seviyesinde tahmin etmişti. 2020-21 sezonu için küresel şeker üretim tahminini de 171.1 milyon ton seviyesinden 169 milyon tona çekti.

•Lojistik sıkıntılar büyüyor: Ekonomik toparlanmanın yarattığı talep artışı nedeniyle önde gelen üretici ülkelerde yaşanan lojistik sıkıntılar da fiyat artışlarını besliyor. Şekerde önemli tedarikçilerden Hindistan ve Brezilya’da konteyner bulmakta yaşanan zorluklar, buna bağlı olarak sevkiyatların gecikmesi ve navlun maliyetlerinin artması fiyatlara yükseliş olarak yansıyor.

Dünya şeker üretiminde Türkiye nerede?

2019/2020 pazarlama yılı itibariyle dünyanın en büyük şeker üreticisi olan ve şeker kamışından şeker üretimi yapan Brezilya ve Hindistan dünya şeker üretiminin yüzde 39'unu elinde bulunduruyor. Üçüncü ve dördüncü büyük şeker üreticileri ise sırasıyla hem kamış hem pancardan üretim yapan Çin ve şeker kamışından üretim yapan Tayland. Ülkemiz 2019/20 itibarıyla Rusya, Fransa, Almanya, ABD'nin ardından dünyanın pancar şekeri üreten 5’inci, Avrupa'nın ise 4'üncü büyük ülkesi. Dünya genelinde kamış ve pancardan şeker üreten ülkeler arasında ise Türkiye 13’üncü sırada.