Fındıkta 3 farklı fiyat kargaşası

Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (KFİMB) Başkanı Hasan Osman Sabır, fındık fiyatında yaşanan sorunun ana nedeninin talepsizlik olduğunu söyledi. Arz piyasaya verilirken karşılığında yeteri kadar talep oluşmaması sonucu fiyatların düşük seyrettiğini vurgulayan Sabır, piyasada 3 farklı fiyat oluştuğunu kaydetti.

Sabır, “Bir yanda köylüden 44 TL’ye alım yapan manavımız var, diğer taraftan müdahil alım yapan TMO 52 TL karşılığı alım yapıyor ve ayrıca başka bir özel firma da 48 TL’ye kendi anlaşmalı olduğu firmalardan alım yapıyor. Aslında normalde serbest piyasa şartları işliyor olsaydı teknik olarak tüm ürünün TMO’ya verilmesi gerekirdi ve bu durumda da piyasada ürüne ihtiyacı olan yukarıda sayılan TMO haricindeki herhangi kurum, ticarethane TMO’ya yakın fiyat vererek ürününü temin etmek zorunda olurdu” diye konuştu.

Piyasa şartları önemsenmeli

“TMO fiyatını açıkladığında ilk söylediğim şu olmuştu: bir gün önce 43 TL olan fındığı siz, ben 52 TL yaptım diyemezsiniz demiştim” diyen Sabır, şunları kaydetti: “Çünkü 2021 fındığı o gün alınıp satılmaktaydı ve bugün de halen alınıp satılmaktadır. Bizler 100.000 tondan fazla 2 senedir devir var dediğimizde o rakamlara da inanmadıklarını söylediler. Ama 2021 ürünü sezonunda yaklaşık 55.000 ton kabuklu karşılığı deklare edilerek ve bir o kadar daha da deklare edilmeden olduğu varsayılırsa yaklaşık 100.000 ton kabulü 2020 fındığı 2021 sezonunda ihraç edildi. Aynısını 2022 sezonunda da yaşayacağız. 2022 sezonunda da yaklaşık 100.000 tona denk gelen kabuklu fındık karşılığı 2021 sezonu ürünü ihraç edilecek. Bu da demek oluyor ki elimizde 2022 ürünü fındıktan da yaklaşık 140-150 000 ton ürün geri kalacak. İşte bu rakam bizim diğer üretici ülkelere verdiğimiz destektir aslında.”

Doğrudan gelir desteği 90 centten 9 cente geriledi

“Doğrudan gelir desteği neden verilmeye başlanmıştı?” diyen Sabır, “Hatırlayalım, o zaman yine müdahale alımları yapılıyor ve elde kalıyordu hatta o kadar fazla elde kalmıştı ki on binlerce ton fındık yok pahasına yağ yapılmıştı. Oradan edilen zararlar 100 milyonlarca doları buluyordu. Bunun üzerine doğrudan gelir desteği ile beraber serbest piyasa şartlarına geri dönüş yapıldı. Böylece, oluşan düşük fiyatlara karşı üreticinin bir nebze korunması sağlanmıştı. O zaman verilen desteğin dolar karşılığı 90 cent/kg kabuklu fındığa denk geliyordu. Bugün aradan yaklaşık 9 sene geçti verilen destek TL olarak aynı ama dolar karşılığı 9 cent/kg oldu. Biz, devletin sosyal devlet olarak üreticisinin yanında olmasını sonuna kadar destekliyoruz ancak bunu serbest piyasa şartlarını bozarak yaparsanız, bir gün bugün düştüğümüz duruma düşeriz ve işin kötüsü sonraki sezonlarda da aynı şeylerin olması çok muhtemel görünüyor.

Yine 2022 ürünü TMO alım fiyatı açıklandığında dediğim gibi, serbest piyasamızda oluşan fiyatlara müdahale etmeden Doğrudan Gelir Desteği’ni artırarak sistemi devam ettirseydik bugün büyük ihtimalle TMO olmaksızın piyasa yine aynı fiyatlara yakın olacaktı ama üreticimiz bu destekle beraber ürününden daha fazla gelir etmiş olacaktı ve en çok önemsediğimiz konu olarak fındık sürdürülebilir bir tarım ürünü olarak devam edecekti. Daha da önemlisi bu prensip ile yıllarca ürün politikası yapılırsa diğer üretici ülkelerin de üretim iştahını kıracaktık ve uzun vadede aslında elimizde eski sezondan kalan fındık olmayacağı için fiyatlarımız da görece daha yüksek olacaktı. Belki geciktik ama yine de dış üreticiyi destekleyen bu mevcut politikadan bir an önce uzaklaşmamız gerekiyor ve en önemlisi sektörün ileriye dönük daha fazla yatırım yapabilmesi için bu politikanın bir fındık kanunu ile kanunlaşarak garanti altına alınması gerekiyor. Mevcut durumda bizler bir sonraki sezon nasıl bir politika güdüleceğini bilmediğimiz gibi, mevcut seçim atmosferinde oluşan popülist politik söylemlerin gölgesinde daha da bir belirsizlik yaşıyoruz” diye konuştu.

RAKAMLARLA SON 3 SEZON

01-09 Eylül 2022 Fındık İhracatı: 7.492 Ton/İç (2021 Ürünü: 5.500 ton, 2022 ürünü: 1.992 ton)
01-09 Eylül 2021 Fındık İhracatı: 6.173 Ton/İç (2020 Ürünü: 4.067 ton, 2021 ürünü: 2.106 ton)
01-09 Eylül 2020 Fındık İhracatı: 10.064 Ton/İç (2019 Ürünü: 3.611 ton, 2020 ürünü: 6.453 ton)

SABIR’A GÖRE
ANA PROBLEMLER:

- Dünyada oluşan yeni ekonomik koşulların da etkisi ile talepsizlik.
- Belirli olmayan fındık politikası.
- Düşük olan doğrudan gelir desteği sebebi ile verilen fiyatın diğer üretici ülkelerin üretim iştahını artırması.

TALİ PROBLEMLER

- Ticaret Borsası sistemlerinde olan üretici bilgilerinin açılmaması sebebi ile elde edilemeyen izlenebilirlik sistemi.
- Sürdürülebilirlik prensiplerine uygun destekleme programımın olmaması.
- Sektörde oluşan kapasite fazlasına karşılık herhangi bir adımın atılmaması.
- Ürünün hem iktidar hem de muhalefet tarafından siyasete alet edilerek, uzun vadeli yapılacak çalışmaların engellenmesi.
- İyi tarım uygulamaları için gerekli desteklerin yeteri kadar ve belli koşullar altında verilmemesi.