Ayçiçeğindeki fiyat artışına aspir çözümü

MEHMET HANİFİ GÜLEL

Ayçiçeği yağında fiyat artışı uluslararası pazarda rekolte azlığı, kuraklık ve COVID-19 salgını nedeniyle artan taleple birlikte 700 dolardan 1320 dolara kadar yükseldi. Uzmanlar koşullar değişmedikçe fiyat artışının süreceği görüşünde. 2020 yılının Mayıs ayında 5 litrelik ayçiçek yağının fiyatı raflarda 45 - 50 lira olarak yer alıyordu, 2021 yılı Şubat ayı itibarıyla 80 - 85 TL’ye kadar yükselmiş bulunuyor.

Ayçiçeği yağında son dönemde yaşanan fiyat artışlarına karşı alternatif olarak sağlık bakımından da öne çıkan aspir yağı üretimi gündeme geldi. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği (BYSD) Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil, ayçiçeği yağında yaşanan fiyat artışına karşı çözümün, yağlı tohum üretiminin ülke ihtiyaçları doğrultusunda planlanmasından ve alternatif yağ bitkilerinden daha fazla yararlanma stratejileri uygulanmasından geçtiğini vurguladı.

Büyükhelvacıgil, “Aspir, Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu ve ithalat ile karşıladığı bitkisel yağ açığını kapatmada göz ardı edilmemesi gereken bir yağlı tohum bitkisi olarak yer alıyor. Ülkemizde yaşanan kuraklığı ve iklimsel değişiklikleri göz önüne alırsak, aspir’in kapalı çiçek yapısıyla nem kaybını önleyen bir fizyolojiye sahip olması kuraklığa dayanması bakımından avantaj taşımaktadır.” dedi.

Kıraç araziye uygun

Türkiye’de 3,5 milyon hektar nadas alanı bulunduğunu aktaran Büyükhelvacıgil, nadas alanların aspir üretimine kazandırılmasının Türkiye açısından önemli bir kazanç olacağını iletti. Bu kapsamda uzun yıllardır ekilmeyen küçük ölçekli kıraç arazilerde aspir yetiştirenlere yüksek destekler verilerek, üretim yapmaktan vazgeçmiş çiftçinin toprağa yönlendirilmesi isteyen Büyükhelvacıgil, şöyle devam etti: “Kıraç alan bitkisi olan aspir Tarım İşletmeleri Genel Müdürülüğü (TİGEM) arazilerinin sulanamayan ve boş kalan kısımlarında ve çiftçimizin verimsiz olarak gördüğü arazilerde ekilebilir. Diğer taraftan aspirde verim düşüklüğünün giderilmesi ve ekim nöbetinde daha etkin kullanılması amacıyla kışa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi de büyük önem taşıyor. Aspir önemli bir yağlı tohum bitkisi olmakla birlikte yetiştirilebileceği alanlar sınırlıdır. Ayrıca dekara göre verimi ayçiçeğine göre düşük olup 100-150 kg/da arasında değişir. Aspir yağı, sağlık açısından da çok faydalıdır, kötü kolesterolü ve şekeri düşürücü özellikler taşır, zayıflamaya yardımcı olur.”

"Yerelde ve yerinde müdahale gerekiyor"

Altaş Yağ Sanayi Genel Müdürü Uğur Altaş ise, yağ fiyatlarındaki artışın sırf pandemiyle ilgili olmadığını, kuraklıktan dolayı genel anlamda ayçiçek tohumu, kanola, soya, fındık ve zeytinde rekolte eksikliğinden kaynakladığını belirtti.

Sorunun çözümü için tarımda yerelde ve yerinde müdahale etmek gerektiğinin altını çizen Altaş, “Türkiye’de özellikle Doğu bölgemizde 1’inci ve 2’nci sınıf tarım arazileri göç ve verimsiz olması nedeniyle değerlendirilemiyor. Bu durum da işsizlik, yağlı tohumlar gibi ithalata bağımlı olmamızı ve arazilerin boş kalmasına yol açıyor. Başta aspir olmak üzere bu topraklar değerlendirildiğinde işsizlik azalır, cari açık kapanır ve fiyatlar düşer. Bunun çözümü için yerinde müdahale ederek harekete geçilmesi gerekiyor.” diye konuştu.

"140,4 dolar olan verginin düşürülmesi gerekiyor"

Gümüşhane’nin Şiran ilçesinde belediye, tarım yüksek okulu ve tarım il müdürlüğü ile ortak çalışma yaparak 30 yıldır ekim yapılmayan tarlalara aspir ektiklerini bildiren Uğur Altaş, Türkiye’de bir rol model üretim yaptıklarını kaydetti.

Altaş, “Türkiye’de yeterli destek görmediği için 4-5 yıl önce yaklaşık 60 bin ton üretilirken bu miktar 10 bin tonlara kadar düştü. İkinci en büyük sorun yağlı tohumlarda çekirdekte vergi sıfırlandı ama aspirde ise 140,4 dolar vergi bulunuyor. Vergilerin düşürülmesi için Bakanlığa müracaat ettik. Hem kaliteli bir yağ, hem Türkiye’nin açığı var ve yükselen yağ fiyatları düşürebilmek adına veya en azından fiyat artışını durdurabilmek için biz aspiri getirip Çin’e ihracat yapacağımıza Türkiye’deki tüketiciler yesin talebinde bulunduk. Bu talebimizi Bakanlığa iletmemize rağmen bu konuda gelişme olmadı. Türkiye’de yeterince olmadığı için ayçiçeği yağından daha pahalı. Biz her ay Rusya’dan aspir getirtip Çin’e satıyoruz.” şeklinde konuştu.