2020'de tarıma yön verecek 6 uygulama

Ali Ekber YILDIRIM

Tarımda 2020'nin yol haritası büyük ölçüde belli oldu. Kasım ayında toplanan 3. Tarım ve Orman Şurası'nda da ele alınarak karara bağlanan 6 yeni uygulama 2020 yılı tarım politikasının ana eksenini oluşturacak.

6 yeni düzenleme olarak arazi bankacılığı, sözleşmeli üretim, kooperatif marketleri, üreticiden tüketiciye Sera AŞ modeli, su odaklı destekleme politikası ve tüketicilerin sağlıklı, güvenilir gıdaya erişimi için yapılacak düzenlemeler 2020 yılında tarım sektörünün öncelikli konuları olarak ön plana çıkıyor. Çiftçiyi ve tüketiciyi doğrudan etkileyecek yeni politikalar, yeni uygulamalarla tarımsal üretimin artırılması, girdi maliyetlerinin düşürülmesi, üretimin planlaması, üreticiden tüketiciye olan zincirin kısaltılması, güvenilir ve sağlı gıda üretimi, fiyat dalgalanmalarının azaltılarak gıda enflasyonunun da düşürülmesi hedefleniyor.

Sözleşmeli üretimle hasat vadeli girdi temin edilecek

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli yeni uygulamalara ilişkin olarak DÜNYA'ya şu değerlendirmeyi yaptı: "Türk tarımının ana sorunları olarak,“planlama, girdiler, örgütlenme, finansman, gıda güvenliği, ulaşılabilir fiyatlar ve ürünün pazarlanması” başlıkları öne çıkıyor. Ancak, üretici örgütleri aracılığıyla sözleşmeli üretim modeli, girdi finansmanın sağlanması ve pazarlama sürecinin önceden yapılması ile ürün satış problemini ortadan kaldıracak. Bu sorunları güçlendirilmiş ve profesyonel bir yönetim anlayışıyla yani yetki, sorumluluk ve cezanın birlikte olduğu bir yönetim anlatışı ile yönetilen üretici örgütleri/birlikleri/ kooperatif aracılığıyla yapılacak. Sözleşmeli üretime, finans kurumları ve/veya piyasa alıcıları tarafından girdi finansman desteği verilmesine dayanan alternatif bir destekleme modeli ile çözebiliriz. Böylece, çiftçimiz, üyesi olduğu kooperatifle sözleşme yaparak, kooperatif hasat vadeli sıfır faizle girdi temini sağlayarak, ürünleri pazarlayacaktır. Bakanlığımız da, sözleşmeli üretim yapan üretici örgütlerini destekleyecek ve çiftçimiz örgütü aracılığı ile sözleşmeli üretim yaparsa, tarımsal girdiye (tohum, gübre, ilaç vb.) para vermeden tarımsal faaliyetini yapacak ve ürününü pazarlama sorununu da olmayacaktır. Hasat zamanında girdileri faiz ödemeden mahsup edilecektir."

Tarım Kanunu'nda düzenleneme

Pakdemirli, belirli ürünlerde ve dönemlerde yaşanan arzdaki daralmanın önlenerek fiyatların arz/talep dengesine göre oluşumunun sağlanabilmesi ve taraflar arasında yaşanan sorunların hızla çözüme kavuşturulması için “sözleşmeli üretimin” Tarım Kanunu kapsamında yasal zemine oturtulabilmesi için çalışmaların devam ettiğini de söyledi.

Sera AŞ -  Üreticiden tüketiciye aracısız model

Tarım Kredi Kooperatifleri bünyesinde kurulan Sera AŞ 2020'den itibaren çiftçilerle alım garantili sözleşme imzalayacak. Çiftçiden aldığı ürünleri ise işleyerek marketler üzerinden aracısız olarak tüketicilere ulaştıracak. Şirket yöneticilerinin verdiği bilgiye göre işleyiş şöyle olacak: Sera A.Ş ilk olarak anlaşmalı marketlerden talep toplayarak üretim miktarını belirleyecek. Sözleşmeli üretim yapmak isteyen üreticilerin başvurularını değerlendirerek sözleşme yapılacak. Üreticinin girdilerini karşılayacak. Uzmanlar ekimden hasada kadar üreticiye destek sağlayacak. Üretici hasat ettiği ürünü Sera AŞ depolarına götürerek ürünün bedelini alacak. Sera AŞ tesislerinde uygun ambalajla zamanında dağıtım yaparak fire oranını azaltacak. Ürünleri markete doğrudan ulaştırarak hem aracı sayısını azaltacak hem de sağlıklı ve güvenilir ürünleri tüketici ile buluşturacak.

Sözleşmeli üretim sebze ve meyveyle sınırlı değil

Sera AŞ kurulma şamasında modern seralar kuracağı ifade edilmişti. Ancak şirket, seracılık yapmayacak. Sadece yaş meyve ve sebze de değil, tarım ürünlerinin her alanında sözleşmeli üretim yapacak. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Nisan ayında Enflasyonla mücadele paketini açıklarken Sera AŞ ile ilgili şunları söylemişti: " Özellikle mevsimsel dalgalanmalarla enflasyonla mücadelede önemli yer tutan taze meyve sebze pazarında dengeleyici unsur olması amacıyla Tarım Kredi Kooperatifi ortaklığıyla Sera AŞ kurulacak. Sera AŞ bünyesinde 2019 yılında ilk etapta 2 bin hektar teknolojik sera inşa edilecek. Orta vadede 5 bin hektar üretim alanına ulaşılırken uzun vadede örtü altı sebze üretiminin yüzde 25’inin karşılanması hedeflenecek."

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli Sera AŞ'nin yapacağı çalışmalar hakkında şunları söyledi: " Örtü altı üretim kapasitesini artırmak, sözleşmeli üretim modeli ile çiftçi ile tüketici arasındaki aracı sayısını azaltmak, teknolojik kullanımı artırmak, sözleşmeli üretimde tarımsal girdileri sağlamak üzere Tarım Kredi Kooperatifleri’nin bir iştiraki olan Sera AŞ devreye giriyor. Sera şirketi ile tarladan sofraya kayıtlılık sağlayarak,’fiyat, üretim, kalite’ sürecini kontrol altına almış olacak. Birim maliyetlerin düşürülmesi ile tüketici kaliteli ürünü daha uygun fiyata alacak. Sözleşmeli üretim ile verimlilik ve gelir artışı sağlanmış olacak. Üretici girdi ve pazarlama sorunu yaşamayacak ve refah seviyesi artacaktır" dedi.

Devlet denetleme görevi yapmalı

Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan öteden beri küçük çiftçilerin kooperatif çatısı altında örgütlenmeleri gerektiğini her fırsatta dile getirdiklerini söyledi. Sera AŞ ile devletin üretime, satışa, pazarlamaya gireceğini bunun da uygulanan liberal politikalara aykırı olduğunu belirten Tavşan, devletin asli görevi olan denetimi yapması özel sektöre ve küçük çiftçiyi ortadan kaldıracak girişimlerde yer almaması gerektiğini sözlerine ekledi.

Ucuz gıda için kooperatif marketleri

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2020 yılında Tarım Kredi Kooperatifleri'nin 500 kooperatif marketi ile gıda ürünlerini daha uygun fiyata satışa sunacağını açıkladı. 2020 yılında ülke genelinde Tarım Kredi Kooperatif Marketleri'nin yanı sıra diğer kooperatiflerin de ürünlerini tüketiciye ulaştıracağı marketlerin yaygınlaşması bekleniyor. Bu konuda "Çiftçim market" ile kendi ürünlerini ve diğer kooperatif ürünlerini tüketiciyle buluşturan Tire Süt Kooperatifi de marketleri yaygınlaştırmak istiyor.

Tire Süt Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Eskiyörük, yerel yönetimlerin kooperatiflere destek olmaları ve market açmak için yer tahsis etmeleri gerektiğini söyledi. Eskiyörük, tüketicinin uygun fiyata ve sağlıklı, güvenilir gıdalar tüketmeleri için kooperatif marketlerin çok önemli olduğunu söyledi.

Fiyat regülasyonu sağlanacak

Tarım Kredi Kooperatifleri marketlerinde kooperatifin kendi markalı ürünleri başta olmak üzere diğer kooperatifler, kadın girişimci ve kooperatifler ve organik üreticilerin ürettiği ürünleri tüketiciyle buluşturduklarını belirten Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli: "Kooperatif marketlerde, bir yandan fiyat regülasyonu sağlanırken aynı zamanda kalite standartlarını yükseltmek de amaçlanıyor. Buralarda, yüzde 100 yerli organik, doğal ve katkısız ürünler de satılıyor. Marketlerde, kooperatif markalı 350 çeşit ürün ile diğer resmi kurum ve diğer kooperatif markalı 750 çeşit üründen oluşan toplamda 1.100 çeşit ürün bulunuyor" bilgisini verdi.

Su odaklı destekleme ve üretim planlaması

Yeni yılda devreye girecek bir başka önemli uygulama ise su odaklı tarım politikası olacak. Türkiye'nin su kısıtı olan bir ülke olduğuna dikkat çeken Bakan Pakdemirli; "Minimum sudan maksimim faydayı sağlamak zorundayız. Bu nedenle destekleme modelini yani üretim planlamasını su kullanımı üzerine yapmalıyız. Üretim desenini, üretilecek ürünü ve bundan elde edilecek geliri tüketilen su miktarı üzerinden hesaplamak ve su miktarı ile elde edilen gelir seviyesini tespit ettikten sonra suyu daha az kullanan ancak geliri yüksek olan üretim modelini benimsemek politika esasını içermektedir. Yeni sulama yatırımlarının ve rehabilitasyon projelerinin tamamlanması, tarımda suyun etkin ve verimli kullanılmasının sağlanması bu açıdan önemlidir" dedi.

Arazi bankacılığı devreye girecek

Atıl tarım arazilerinin üretime kazandırılması amacıyla 2020 yılında arazi bankacılığı uygulamasına geçilecek. Arazi bankacılığı konusunda Pakdemirli özetle şu bilgileri verdi: "Ülkemizde gerek miras hukukundan kaynaklı arazilerin parçalılık sayısının artması ve böylece ekonomik üretim imkanlarının azalması gerekse kırsaldan kente göçün hızlanması ve bunun yanında kan davaları, terör gibi sosyal sorunlar yüzünden kırsal alanda tarım arazilerinin kullanım oranlarının azalması sonucu atıl tarım arazilerinin miktarı giderek artmaktadır. Bu amaçla bu arazilerin üretime kazandırılması ve ekonomik bir üretim modelinin oraya konulması amacıyla arazi bankacılığı yöntemi ile birlikte alternatif üretim modelleri oluşturularak yaygınlaştırılması, miras mevzuatı geliştirilerek tarım arazilerindeki intikal sorununun ve parçalılık yapısının azaltılması ile hem ülke tarım arazileri koruma altına alınmış olacak, tarımsal üretim artırılacak hem de toplulaştırılmış arazilerde üretim maliyeti düşeceği için gelir seviyesi artırılmış olacaktır.”

Taklit ve tağşişe ağır cezalar gelecek

İlk olarak 2012 yılında başlayan taklit ve tağşişli gıda ürünlerin kamuoyuna açıklanarak teşhir dilmesine yönelik uygulama cezaların düşük olması nedeniyle caydırıcı olmadı. 2020 yılında yapılacak yasal düzenlemelerle taklit ve tağşişle daha etkin mücadele edilecek ve cezalar caydırıcı hale getirilecek. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli tarladan sofraya güvenilir gıda anlayışıyla tüketici sağlığını en üst düzeyde korumaya yönelik çalışmaların devam ettiğini belirterek şu bilgileri verdi: " Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi ile ülkemizde gıda analizi yapan laboratuvarların hızla gelişen gıda sektörüne karşı güçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Son olarak ülke genelinde denetimlerimizi ürün bazlı olarak sürdürüyoruz. Eş zamanlı olarak her gün bir ürün grubuna yönelik ekiplerimiz, denetimlerine devam ediyorlar. Caydırıcılığın artırılması yönünde yakın zamanda cezaların artırılmasına yönelik yasal çalışmalarımızın da sonuna geldik."

Üretime kazandırılması hedeflenen arazi 3.2 milyon hektar

Bakan Bekir Pakdemirli, Arazi Bankacılığı uygulaması ile arazilerin tarımsal niteliğini korumak amacıyla el değiştirebilme imkanı olacağını belirtti ve "Tarım arazilerinin alım satım, kiralama gibi özellikleri de artırılacaktır. Böylece tarım arazilerinin kullanıcısı tarafından daha etkin kullanılması, tarım arazileri piyasasında arz ve talep dengesinin düzenlenmesi yoluyla, yaklaşık olarak ülkemizde bulunan 3.2 milyon hektar atıl tarım arazisinin üretime kazandırılması sağlanmış olacaktır. Bu arazilerin yaklaşık yüzde 20’si sulanabilir arazi özelliği göstermektedir" ifadelerini kullandı.