Katılımcı fon tercihini kendisi belirliyor

SELÇUK ALTUN

Kamu sigorta ve emeklilik şirketlerinin birleşmesine yönelik 7 Eylül Pazartesi günü Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi'nde düzenlenen tanıtım töreninde konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın "Fon tutarı 154 milyar liraya ulaşan Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) yapılacak atılımlarla reel sektöre uzun vadeli ve düşük vadeli kaynak sağlanabilecektir" sözleri çeşitli tartışmaları da beraberinde getirdi.

Özellikle sosyal medyada büyüyen tartışmalarda "BES’te biriken paralar özel sektöre aktarılacak. Şirketlerin kaynak ihtiyacı vatandaşın cebinden çıkacak. BES birikimleri inşaatçıya kredi olacak" gibi ifadelere yer verildi, hatta 'devletin özel emeklik fonlarına el koyacağına’ kadar varan yorumlar yapıldı. Konu ile ilgili görüşlerini aldığımız sektör temsilcileri, kamunun özel fonları istediği gibi kullanabilmesinin mevcut yasa ve mevzuat ile uluslararası kurallara göre mümkün olmadığının altını çizdiler.

Tartışmalar alevlenince Türkiye Sigorta Birliği (TSB) yaptığı yazılı açıklamada, özel emeklilik sektörünün gelişimini ve yarattığı faydaya ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Gelişmiş bir sigorta sektörü ve Bireysel Emeklilik Sistemi’nin (BES) güçlü bir ekonomi için olmazsa olmaz olduğuna vurgu yapılan açıklamada, "Şunu çok net biliyor ve inanıyoruz ki; Türkiye’mizin dünyada gelişmiş ekonomiler ligine çıkması için bankacılık sisteminin yanı sıra, başta sigortacılık olmak üzere bankacılık dışı finans kesimini hızla büyütmesi gerekiyor. Bu amaçla sigorta ve özel emeklilik sektörümüz ile ilgili üst politika belgelerinde belirlenen aksiyonların son dönemde hızla hayata geçirilmesinden, tüm üye şirketlerimiz adına büyük memnuniyet duyuyoruz " ifadelerine yer verildi.

Sistem sıkı denetim altında

17 yıl önce hayatımıza giren ve bugün 160 milyar TL’ye yakın bir büyüklüğe ulaşan BES ve Otomatik Katılım Sistemi (OKS), katılımcıyı korumak üzerine tasarlanan bir özel emeklilik sistemi olarak tarif ediliyor. Bu büyüklüğe ulaşılmasında, yüzde 25 devlet katkısının önemli bir rolü var. Öncelikle sistem Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) tarafından sıkı bir şekilde denetleniyor. Şirketlerin günlük faaliyetleri ise Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) tarafından elektronik ortamda izlenerek, SEDDK’ya gözetim ve denetim altyapısı sunuluyor. Katılımcıların birikimleri ise Takasbank’ta güvence altında tutuluyor. Sistemde, katılımcılar istedikleri gibi hesaplarını başka bir emeklilik şirketine aktarabiliyor. BES Kanunu’na göre, katılımcılar birikimlerini hangi fonlarda değerlendireceklerine, fon tercihlerine ve fon dağılımı değişikliklerine bizzat kendileri karar veriyor.

Fon dağılımında kamu payı %60

EGM verilerine göre; 4 Eylül 2020 tarihi itibariyle emeklilik fonlarının toplamı 157 milyar TL’ye ulaştı. Bunun yüzde 46’sı kamu tahvil-bonoları ile kira sertifikalarında, yüzde 14'ü Eurobond'da, yüzde 10'u özel sektör tahvil bonolarında, yüzde 11'i hisse senetlerinde, yüzde 11'i mevduat repo gibi para piyasası araçlarında, yüzde 4 kıymetli madenlerde, yüzde 2'si yabancı menkul kıymetlerde, yüzde 2'si ise çeşitli fonlarda değerlendiriliyor. Mevcut haliyle, yüzde 46’lık kamu kağıtlarına yüzde 14 Eurobond'u eklersek yüzde 60 oranında kamu payı var.

Dünyada sistem nasıl işliyor?

Dünya genelinde ekonomik büyüklük açısından öne çıkan 22 ülkenin kamu emeklilik fonlarını değerlendirdiğimizde toplamda 50 trilyon dolar bandını aşarak gayrisafi milli hasılalarının yüzde 60’ına ulaştığı görülüyor. Yatırım türlerinde ise ağırlıklı olarak hisse senedi ve tahvil kullanılıyor. Etkin fon yönetiminde öne çıkan Avusturya, Kanada, Japonya, Hollanda, İsviçre, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nin yatırım faaliyetleri incelendiğinde, profesyonel bir CEO ve yatırım performansından sorumlu bir CIO pozisyonlarının varlığı, yönetim ve yatırım ekiplerinin belli varlık türlerinde kayda değer deneyim sahibi olması, fon yönetim yapısında alınan kararlarda sürdürülebilirlik ve hesap verilebilirlik kavramlarının mevcudiyeti ortak özellikler olarak karşımıza çıkıyor.

• AVİVASA GENEL MÜDÜRÜ FIRAT KURUCA:
BES SERMAYE PİYASALARININ EN BÜYÜK YATIRIMCISIDIR

Doğrusu açıklamaların yanlış anlaşıldığını ve yorumlandığını düşünüyorum. BES tüm dünyada sermaye piyasalarının en büyük yatırımcısıdır. Hatta Türkiye’ye gelen yabancı yatırımların çoğu da buna benzer yatırımlardır. Yerli BES fonlarının büyümesi yabancı yatırımlara bağımlılığı da azaltacaktır. Türkiye’nin tasarruf açığının kapanması için çok önemlidir. Bankalardaki ortalama 40-50 günlük tasarruflara nazaran daha uzun vadeli yatırım yapar, ürün çeşitliliği sağlar. Sektörün ben de dahil daha evvelki açıklama ve röportajlarına baktığımızda bütün bunları yıllardır anlattığımızı görüyoruz. Bu bağlamda yapılan bir açıklama maalesef çeşitli yanlış yorumlara yol açtı.

• ADENDUM DANIŞMANLIK KURUCU ORTAĞI ALİ HAYDAR ELVEREN:
FONLAR REHNEDİLEMEZ, HACZEDİLEMEZ, KREDİ VERİLEMEZ, İPOTEK GÖSTERİLEMEZ

Bireysel emeklilik sistemi emeklilik döneminde bireylere ek emeklilik geliri sağlamaya yönelik bir sistem. Kamu emeklilik sistemlerine ek ve hem çalışanların hem de işverenlerin çalışanları adına yapacağı gönüllü katılıma dayalı. Emeklilik şirketlerinin görevi de portföy yönetim şirketlerinden hizmet satın alarak her bir fonu en iyi sekilde yönetmek. Esas olarak katılımcının küçük tasarruflarına kurumsal yatırımcı olarak daha iyi hizmet sunmak ve daha iyi bir getiri sağlamak. Kamu da bireylerin bu uzun vadeli emeklilik dönemi için tasarruf yapmalarını teşvik etmek amacıyla her ödenen katkıya belli asgari ücretle yıllık tutarına kadar olan kısım için yüzde 25 devlet katkısı veriyor. Bu açıdan BES belli bir tutara kadar alternatifsiz orta vadeli en iyi yatırım aracıdır. Emeklilik fonları yapısı gereği bireyindir, rehnedilemez, haczedilmez, kredi verilemez ipotek olarak gösterilemez. Emeklilik şirketleri sadece kurucudur, bilanço varlıkları içerisinde de görünmez. Emeklilik yatırım fonları, SPK tarafından onaylı içtüzüklerine göre piyasalarda günlük işlem gören yatırım araçlarına yatırılır.