Yurt dışı alışverişte düzenleme tüketicileri etkileyecek mi?

Son dönemde özellikle sosyal medyada sıklıkla görülen, bazı siteler ve uygulamalar üzerinden yapılan yurt dışı alışverişlerde uygun fiyat ve daha kaliteli ürünlere yönelik düzenleme gündem oldu.

“4458 Sayısı Gümrük Kanunun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar” salı günü Resmî Gazete'de yayımlandı.

Yurt dışında yapılan alışverişlerde gümrüksüz alışverişin sınırı 150 Eurodan 30 Euroya düşürüldü. Böylelikle yurt dışı merkezli e-ticaret sitelerinden daha önce 150 Euro üzeri alışverişte gümrük vergisi uygulanırken, artık 30 Euronun üzerinde alışveriş yapıldığında gümrük vergisi uygulanacak.

Gümrük vergisi de artırıldı

Avrupa Birliği ülkelerinden gelen ürünlerde yüzde 20 olan vergi oranı yüzde 30’a çıkarken, diğer ülkelerden gelen ürünlereyse vergi oranı yüzde 30’dan yüzde 60’a çıkarıldı.

Özel Tüketim Vergisi’nden (ÖTV) muaf tutulmamış ürünlerden de ayrıca yüzde 20 ÖTV alınacak.

Gümrük muafiyetinde ilaçlarda sınır 1.500 Euro oldu ve karar 21 Ağustos itibarıyla yürürlüğe giriyor.

Düzenleme neden yapıldı?

BBC Türkçe’den Berza Şimşek’in haberine göre, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, “Türkiye’de uzun zamandır kontrollü serbest kur rejimi devam ettiği ve içeride enflasyonun aylık artışı hız kesmediği için” yurt dışı mal ve hizmetlerin daha ucuz hale geldiğini söylerken, tüketicilerin de Avrupa ya da Çin merkezli pazarlara yöneldiğini belirtti.

Bu şekilde yurt dışından yapılan alışverişler döviz likiditesini azaltırken, tüketim malı ithalatını da artırıyor. Aynı ürün yurt içinde, yurt dışından daha pahalı olduğundan talep de azalıyor ve yerli firmaların gelirleri azalıyor.

Prof. Dr. Yılmaz, düzenlemeyle amaçlananlardan birinin yerli firmalara talebi ve dolayısıyla gelirlerini de artırmak olduğunu iletiyor.

Bakan, düzenlemeye işaret etmişti

Ticaret Bakanı Ömer Bolat CNBC-e'ye yaptığı açıklamada, Çin merkezli çevrimiçi pazar yeri Temu ile ilgili yeni bir düzenleme üzerinde çalışıldığını açıklamış, "Bu sitenin çok yakın takipçisiyiz. Gerekli kararları yakında göreceksiniz. İlgili önlemleri Resmî Gazete’de yayınlayacağız" demişti.

Bakan Bolat, düzenlemeyle yurt içi merkezli şirket ve pazar yerlerinin, yurt dışı rakiplerine karşı rekabet gücünü korumayı hedeflediklerini söylemişti.

Düzenleme sonrasında Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, hem "kalite düşüklüğü" nedeniyle tüketicilerin şikayetleri, hem de "satış, üretim ve istihdam kaybı" nedeniyle yerli esnafın şikayetleri nedeniyle yapıldığı belirtildi.

Düzenlemeden kaynak beklentisi 

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Merkez Direktörü Hakan Yılmaz, düzenlemeye ihtiyaç duyulmasına 3 neden olduğunu belirtti.

İlk neden, “2024 yılı bütçe hedeflerine ulaşma konusunda şu ana kadar çıkarılan düzenlemelerin yeterli olmaması nedeniyle kaynak yaratılması." İkinci neden de “Ocak-Haziran dış ticaret rakamlarında ithalat % 8,4 düşmesine rağmen ithalatta tüketim mallarının payının artıyor olması.” Son olarak da “yerli üreticiyi rekabet avantajı olan yurt dışı firmalara karşı koruma” amacı taşındığı ancak bunun, “tüketici tarafında açık bir şekilde refah kaybına” yol açtığını da ekledi.

Tüketiciler düzenlemeden nasıl etkilenecek?

Tüketiciler Birliği Federasyonu Başkanı Mehmet Bülent Deniz, “Dövizi yurt içinde tutmaya yönelik bir tedbir olarak görülse de asıl amacın yurt içerisinde faaliyet gösteren pazar yeri firmalarına sektörde avantaj sağlama olduğunu düşünüyoruz” derken, “Kısa bir süre sonra, yurt içerisindeki firmaların tekelleşmesine ve sermayenin belli bir yerde toplanıp, hâkim hale gelmesine yol açacaktır. Tüketici için seçenek ne kadar çok olursa, tüketici o kadar ucuz ve kaliteli hizmet ve ürün alır” diye belirtti.

Fiyatlarda yükseliş yaratır mı?  

Uzmanlar, düzenlemenin ithal ve yerli ürünlerin fiyatlarında yükselişe neden olacağında hemfikir olurken, TEPAV Merkez Direktörü Yılmaz, “Vergi kadar fiyatlar da yukarıya çekileceği için, bu düzenleme enflasyonla mücadele programını olumsuz etkileyecek” dedi.

Tüketiciler Birliği Federasyonu’nun da düzenlemeye ilişkin itirazlarının gelecek ay Ticaret Bakanlığı nezdinde yapılacak Tüketici Konseyi Toplantısı’nda dile getirileceği belirtiliyor. Federasyon, TBMM ve Bakanlık’ta lobi çalışmalarına yönelirken, Rekabet Kurumu’na da itirazda bulunmayı düşünüyor.

Tüketiciler neden yurt dışından alışveriş yapıyor?

Tüketiciler Birliği Federasyonu Başkanı Deniz, tüketiciler için fiyat-kalite parametresinin cazip olduğunu, satış sonrası hizmetlerde, yurt dışı kaynaklı pazar yeri firmalarının tüketicileri daha fazla memnun etmesi ve kargo güvenlik önlemlerinin daha iyi olması gibi nedenler belirtirken, şunları da ekliyor:

“Türkiye’deki pazar yeri firmalarını kısıtlayan ve tüketicileri koruyan çok sayıda düzenleme olmasına rağmen, tüketiciler yine de sorunlar yaşıyor. Örneğin, tüketiciler 14 gün içerisine herhangi bir gerekçe göstermeden ürünü iade hakkına sahip ama tüketici bu hakkını kullandığında, Türkiye’deki pazar yeri firmaları kimi zaman öyle prosedürler üretiyor ki, tüketici parasını geri alana kadar 2-3 ay geçiyor. Bu da tüketicinin parasının pazar yeri firması ya da satın aldığı mağaza lehine 0 faizli kredi gibi kullanılabilmesi anlamına geliyor.”

Düzenlemenin bütçeye etkisi olur mu?

Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, gümrük vergisindeki yeni düzenlemenin bütçede büyük bir etki yaratmayacağını söylerken, şunları iletiyor:

"Gümrük vergisi gelirlerinin toplam bütçe gelirleri içindeki payı, geçen yıl yüzde 3,16 idi. Son üç yılın ortalaması da yüzde 3,2 düzeyinde. Ayrıca bugünkü Resmî Gazete'de yayımlanan düzenleme, gümrük vergisinin konusunun dar bir kısmıdır. O nedenle bütçeye etkisi sınırlı düzeyde kalacaktır."

TEPAV Merkez Direktörü Yılmaz, düzenlemenin temel motivasyonunun 2024 yılı bütçe vergi gelirlerini artırmak olduğunu ancak yeterli kaynak sağlayacağını düşünmediğini belirtiyor.

Yurt dışından verilen siparişlerin toplam e-ticaretteki payı ne?

Ticaret Bakanlığı’nın mayıs tarihli “Türkiye’de E-ticaretin Görünümü” raporuna göre, e-ticaret hacmi 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 115,15 artarken, işlem sayısı ise yüzde 22,25 arttı.

2023 yılında yurt içi harcamaların payı yüzde 93,37 olarak gerçekleşirken, vatandaşların yurt dışından yaptığı alımların payı ise yüzde 3,75 oldu.