'Online servis ücreti dünya ortalamasının altında'

Kafe ve restoranların koronavirüs önlemleri kapsamında kapatılması ve sadece gel al ve online servise hizmeti ile sınırlandırılması ile birlikte online yemek servis hizmeti veren platformlarda uygulanan ücret ve komisyonlar yeniden gündem oldu. 

Bazı sivil toplum kuruluşları (STK) söz konusu ücretlerin yüksek olduğunu savunarak, belirli bir standarda bağlanması gerektiğini belirtirken, uzmanlar ise oranların dünya ortalamasının altında olduğunu ve serbest piyasa dışında gerçekleşen müdahalenin yatırım ortamını negatif etkileyeceğini dile getirdi.

Geçen haftalarda DÜNYA tarafından gündeme getirilen konu sonrasında İstanbul Ticaret odası (İTO) ve Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) gibi birçok kurum açıklama yayınladı. TÜRES, 12 maddeden oluşan isteklerini bakanlık ile paylaştığını belirtirken, İTO ise uygulanan ücret ve komisyonların düşürülmesi gerektiğini vurguladı. En büyük online yemek servis platformu Yemeksepeti ise 20 milyon TL’lik destek paketi açıkladı.

Regülasyon tekelci piyasalar için geçerli

İstanbul Bilgi Üniversitesi Rekabet Hukuku ve Politikası Uygulama ve Araştırma Merkezi Direktörü Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kerem Cem Sanlı, fiyat regülasyonunun, ağır ve kalıcı bir piyasa aksaklığı olmadığı sürece önerilen bir hukuki müdahale biçimi olmadığını ifade etti. Bu durumun sadece doğal tekel özelliği gösteren piyasalar için geçerli olabilecek bir hukuki çözüm olabileceğini savunan Sanlı, “Onun dışındaki hallerde fiyat regülasyonu isabetli olmaz. Platform da en azından şu andaki ekonomik ve hukuki literatür açısından bu özelliğe sahip değil.” dedi.

Sanlı, bunun nedenleri hakkında ise şu ifadeleri kullandı: “Fiyatın makul seviyesini belirlemek güç. Fiyatın piyasa dışında belirlenmesi, yatırımların muhafazası, ekonomik aktivitenin devamlılığı ve rekabetçi düzen açısından sorun yaratabilir. Serbest kârlılık ve kâr motivasyonu, girişimcilik ve yaratıcılık açısından olmazsa olmaz koşullardır. Bunun haricinde düşük belirlenen fiyat, sektöre girişleri engeller ve rekabeti zayıflatır. Dolayısıyla teşebbüsler yüksek fiyatlandırma yapıyorlarsa, bu girişleri teşvik eder ve rekabet fiyatları aşağı çeker. Fiyata müdahale bu dinamizmi ortadan kaldırır. Bir başka mahzuru ise, fiyat regülasyonunun maliyetli olmasıdır. Piyasa koşulları değiştikçe fiyat regülasyonu güncellenmeli ve teşebbüslerin buna uyup uymadığı izlenmelidir. Bu idari açıdan maliyetlidir. Esasen fiyatın genel olarak regüle edilebileceği fikrini benimsediğimiz bir durumda, bunun her piyasada uygulanabileceği iddia edilebilir. O zaman yoğurt, araba veya saç kesim ücretlerinin de devlet tarafından belirleneceğini söyleyebiliriz. Bu yaklaşım sorunludur.”

Avrupa'da fiyat regülasyonu yok

FİYAT regülasyonunun küresel ölçekte tercih edilen bir müdahale biçimi olmadığını söyleyen Kerem Cem Sanlı, “Avrupa’da bu platformlara ilişkin fiyat regülasyonu söz konusu değil. Daha ziyade platformlardaki görünürlük, sıralama ve bilgilerin taşınması gibi konular üzerinde düzenleme seçenekleri tartışılıyor.” dedi.

Ücret ve komisyonlar açısından Yemeksepeti örneğini veren Sanlı, platformda uygulanan oranların yüzde 10 ila 12 arasında uygulandığını belirterek, “Bu oran İngiltere’de yüzde 14, ABD’de yüzde 13,5-15; Latin Amerika’da yüzde 15-18; Uzakdoğu’da yüzde 12-15 ve Ortadoğu’da yüzde 12-13 seviyesinde. Bu iş modelinin üzerine inşa edildiği komisyon oranları global ölçekte bakıldığı zaman yüzde 12 seviyesinin üzerinde” diye konuştu.

Sanlı, yemek siparişi haricinde kurye servisi açısından değerlendirildiğinde ise, global ölçekte oranların yüzde 30 seviyesinde olduğunu belirtti. Sanlı’nın verdiği bilgilere göre, söz konusu oran 45 ülkede faaliyet gösteren Uber Eats’te yüzde 30 iken platform ayrıca buna ilave olarak kullanıcılardan yine oransal hizmet bedeli talep ediyor. Bu hizmet açısından Yemeksepeti’nin komisyon oranları da yüzde 30 civarında seyrediyor.