Yatırımcının yeni gözdesi gemi oldu

Aysel YÜCEL

Küresel ticaret yükünün yüzde 80’den fazlasının taşındığı denizyolunda, pandemiyle birlikte yaşanan darboğazlar ve rekor seviyelere ulaşan navlun, tüm dünyada gemi alım-satım piyasasını hareketlendirdi. Günlük kazançları 10 kata yakın artan gemiler, yatırımcının da iştahını kabarttı. Bir yandan mevcut armatörler filoyu büyütürken, diğer yandan gıdadan mobilya ve perakendeye kadar farklı sektörlerden yatırımcılar gemi yatırımı yapmaya başladı.

Armatörler, artan talebe cevap verebilmek ve büyüyen pastadan daha fazla pay almak için gemi yatırımlarını artırırken, sektör dışındakiler ise uzmanların da deyimi ile daha çok ‘zorunluluktan’ bu alana giriyor. Yükünü göndermekte büyük sıkıntı yaşayan, hatta teslimat yapamadığı için müşteri kaybetmeye başlayan sanayiciler, navlun maliyetinin de son bir yılda yüzde 400’den fazla artması ile çareyi kendi lojistik birimini kurmakta buldu.
Küresel markalar gemiye yöneldi

Küresel çapta, perakende markalarından Walmart, Doller Tree ve Home Depot’un ardından son olarak geçen hafta IKEA da gemi yatırımı yaptı. İsveçli ev mobilyası perakendecisi Ikea, Noel öncesi rafl arı boşalınca, daha maliyetli olmasına rağmen gemi kiralama yoluna gitti. IKEA yetkilileri, ABD’li yayın kuruluşu NBC News’e verdiği demeçte, charter gemileri kullanarak mal sevkiyatına başladığını, ayrıca mağazalarına mal taşımak için konteyner de satın aldığını doğruladı. Şirket yetkilileri, devam eden liman sıkışıklıkları nedeniyle sevkiyatların ertelendiğini ve stokların tükendiğini, bu sebeple lojistik süreci kendilerinin yönettiğini açıkladı.

Türk yatırımcı 13 gemi aldı

Türkiye’de gemi yatırımları hızlandı. Gemi Brokerleri Derneği (GBD Başkanı Semih Dinçel, Clarkson'un raporuna göre, Türk yatırımcının sadece büyük tonajda 2021’in ilk yarısında 13 adet ikinci el gemi alımı gerçekleştirdiği açıkladı. Bu gemilerin yaş ortalaması 15, toplam tonaj ise 1 milyon DWT olarak rapor edildi. Türk yatırımcılar gemi yatırımında ilk yarıda küreselde 19. sırada yer aldı. 2021 yılında Türk armatörler, 9 yeni gemi siparişi verdi. Geçmişte verilen siparişler de dahil edildiğinde şu anda küresel tersanelerde Tür yatırımcının 93 yeni gemi siparişi var. Bu gemilerin toplam tonajı 2,1 milyon DWT. Türk sahipli gemi filosu 2020 yılı sonunda yaklaşık 29 Milyon DWT’ye ulaşmıştı.

OBA Makarna filoyu büyüttü

Türkiye’de bu yıl armatörlüğe soyunarak sektör dışından ilk gemi yatırımı yapan şirket, OBA Makarna olmuştu. Konteyner krizinin lojistikte yarattığı darboğazı aşmak için, birkaç ay önce kendi armatörlük şirketini kuran dünyanın en büyük makarna üreticilerinden OBA, Savana Shipping’i kurarak, 8 bin tonluk 2 konteyner gemisiyle birlikte 10 bin adet de konteyner yatırımı yapmıştı. Armatörlük işini seven OBA Makarna, kısa sürede filoya yeni gemiler ekledi. 3. gemi yatırımını sosyal medyadan, “İki gemi alalım bize yeter dedik ama girdiğimiz her sektörde öncü olmayı hedefl eyen OBA Makarna yönetimiyle filomuz gittikçe artıyor. 3.gemimiz MV Hakan OBA’yı teslim aldık” paylaşımı ile duyurdu. Ardından MV Keremcan OBA isimli 4. gemi filoya katıldı. DÜNYA’nın OBA Makarna yetkililerinden aldığı bilgiye göre, şirket bir süre önce 5. gemi yatırımını da yaptı. Diğer yandan, OBA Makarna denizcilikten sonra yurt içi taşımalarını da kendi kurduğu TIR filosu ile yapma kararı aldı. Bunun için 50 adetlik bir filo yatırımı yaptı. DÜNYA’ya konuşan denizcilik sektörü uzmanları, OBA Makarna gibi farklı sektöre yeni oyuncuların gemi yatırımı yapmaya hazırlandığını söyledi.

Lojistikçiler de gemi almaya başladı

Tarımsal gıda sektörünün hızlı büyüyen temsilcilerinden bir gıda markasının da iki gemi ile sektöre giriş yaptığı öğrenildi. Öte yandan, taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren bazı forwarder ve karayolu lojistik firmaları da gemi yatırımı yapmaya başladı. Türkiye’de de ismini açıklamak istemeyen Mersinli iki lojistik firmasının ilk gemi yatırımlarını yaptığı bilgisine ulaşıldı. DÜNYA’ya konuşan Piri Reis Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Oral Erdoğan da sektöre giriş yapmayı planlayan en az iki firmanın olduğunu söyledi. Erdoğan, bu firmaların zorunluluktan bu yatırımı yapma kararı aldıklarını vurguladı.

Bekmezci ailesi tanker piyasasına girdi

Tekstil sektörünün önde gelen yatırımcılarından Bekmezci ailesi, kuru yükten sonra tanker piyasasına da girdi. Dünyanın önde gelen denizcilik yayınlarından İngiliz Tradewinds’in haberine göre, gruba bağlı Beks Denizcilik bünyesinde 8 adet kuru yük gemisi bulunan Bekmezci ailesi, Yunanlı armatörden aldığı eski bir gemi ile tanker piyasasına giriş yaptı. Bekmezci ailesinin daha fazla tanker yatırımı yapmayı planladığı belirtiliyor.

Devbulk'tan 8. gemi yatırımı

Türk Denizcilik şirketi Devbulk’un da yıllar sonra ilk genişleme hamlesini yaparak filoya 8. kuru yük gemisini eklediği belirtiliyor. Şirkete yakın kaynaklardan alınan bilgiye göre, Devbulk yeni gemi yatırımları için de fırsat kolluyor.

Medkon, 3 gemi aldı

Türkiye’nin önde gelen yerli armatörlük şirketlerinden Medkon Lines da artan müşteri talepleri doğrultusunda yatırımlarını hızlandırdı. Şirket bu yıl filosuna üç adet konteyner gemisi dahil etti. Konteyner parkını da 15 bin adedin üzerine taşıyan şirket, bu sayede ilk yarıda hedefl erinin de üzerinde büyüme sağladı. Medkon Lines Ülke İthalat Pazarlama Müdürü Arzu Şen, geçen hafta DÜNYA’ya verdiği demeçte, “Çin’de yaşanan navlun artışları ve konteyner krizi ile birlikte ithalat yapan firmaların ürün tedariğinde Türkiye gibi alternatif pazarlara yönelmesi iş hacmimizi artırdı. Bu nedenle filoyu büyütme kararı aldık” yorumunu yapmıştı.

“Fırsat var, ancak tedbirli olmak gerekiyor”

DÜNYA’ya konuşan denizcilik sektörü uzmanları, gemi yatırımı yapmak için doğru bir zaman olduğunu, fiyatların artmaya bir süre daha devam edebileceğini belirtirken, 2022 ve sonrası gelebilecek dalgalara karşı da yatırımcıları uyarıyor. Uzmanlar, hem mevcut hem de özellikle sektöre dışarıdan giren yatırımcıların geleceği iyi planlaması gerektiği konusunda uyarıyor. Piri Reis Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Oral Erdoğan, dönem dönem yavaşlamalar olsa da dünya çapında yaklaşık bir buçuk yıl daha ciddi bir üretim dalgası olacağını öngördüğünü, bu dönemde doğru yatırımları yapanların kazançlı çıkacağını söyledi. Dünya ekonomisine yön veren ABD’den önümüzdeki yaklaşık bir yıl içerisinde panik yaratacak bir adımda bulunmasının beklemediğini ifade eden Erdoğan, ancak 2022 ve sonrasında ABD’nin faizi artırmak, varlık alımlarını azaltmak ya da başka bir yöntemi uygulamak zorunda olduğunu belirterek, küresel bir kriz sendromunun kaçınılmaz olduğunu öne sürdü. Erdoğan, “ABD, parasal büyümenin verdiği etki ile kendi refah düzeyini muazzam artırmayı başarıyor. Ben buna bir anlamda refah manipülasyonu diyorum. ABD, normal bir iktisadi düşünce olarak kendi ülkesinin refahını patlatıyor. Diğer ülkelerden bu refahı aslında transfer de ediyor. Karşılığında da biz size ileride ödeyeceğiz diyor. Ama o ilerisi geldiğinde dünyaya nedense hep kriz geliyor. Bu anlamda kriz olmadan ABD bu borçların bedelini dünyaya ödetemez. Belki de kriz kaçınılmaz. Bu bir ekonomi politikası. Mikroda bir şirketin gemi almasını irdelerken, bir tarafta da makro anlamda bir ülkenin tüm dünyanın kaynakları ile kendi ülkesinin refahını yükselttiğini yaşıyoruz. Bu ilişkiyi anlayabilen, dünyanın gidişatını öngörebilen, daha doğrusu ABD’nin politikalarını öngören ona göre hareket edenler kazanır, en azından üzülmez kanaatindeyim. Örneğin tecrübeye istinaden diyebiliriz ki; 1-1,5 yıl içinde bu gemilerin değeri bir anda yüzde 50-60 düşebilir. Bunları iyi hesaplamak lazım. Bu arada ben ABD faiz artıracak vs. diye kısa vadede ‘acayip tedbirli’ olmayı doğru bulmuyorum. Acayip tedbirli olmak da bazen negatiftir. En çok yapılabilecek hata bu diye düşünüyorum ‘Doğru tedbirli’ olmak gerekiyor.” açıklamasını yaptı.

10 yıllık kârı 6 ayda yaptılar

Gemi yatırımlarının hızlanmasındaki en büyük nedenlerden biri navlundaki rekor artışlar. Konteyner gemilerinde navlundaki artış, pandemi öncesine oranla yedi kata kadar çıkarken, Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) de son 11 yılın rekorunu kırarak 4 bin dolarlara dayandı. Kuru yük gemilerin günlük kira bedelleri, 10 kata yakın artarak 44 bin doları aştı. Armatörlük şirketleri özellikle 2021 yılında tarihi karlılıklara imza attı. Hatta 10 yılda yapamadığı karı bu yılın ilk altı ayında yapan armatör var.

Yunanlılar genç gemileri topluyor

Uluslararası gemi alım satım raporlarına göre, 2021’de en fazla gemi alan da satan da Yunanlılar oldu. Yunanlı armatörler bu sayede filoyu gençleştiriyor. Yunanlılarla birlikte en fazla yatırım yapanlar Çinli armatörler. Küresel çapta yeni gemi siparişleri de hızlandı. Özellikle konteyner armatörleri siparişleri artırdı. Dünya çapında 2021 yılında verilen yeni siparişlerinin yüzde 45’ini konteyner gemileri oluşturuyor. MSC yüzden fazla yeni siparişi verirken, dünyanın en büyük armatörlük şirketi Maersk de milyar dolarlık yatırımla filosu için onlarca gemi siparişi verdi.

“2008’de sektöre girenler zararlı çıktı”

Denizcilik sektörünün duayenlerinden ekonomist Harun Şişmanyazıcı, 2008’de de denizcilik piyasasında benzer bir yükseliş yaşandığını hatırlatarak, yatırımcılara şu uyarıları yapıyor: “2008’de navlunlar rekor seviyelerde yükseldiğinde, sektöre yeni oyuncular girdi. Gemi bulamadığı için malını göndermekte zorlananlar oldu. Navlunlar da rekor seviyelerde artınca ‘Biz bu paraları armatörlere vermeyelim’ dediler ve armatörlüğe soyundular. Özellikle demirciler bu alana yatırım yapmıştı. Ancak zararlı çıktılar. Bu talebin uzun süreceğini düşünmüyorum. Dünya ekonomisi verimliliğe bağlı bir artış getirmiyor. Bugünkü büyüme sürdürülebilir değil. Dolayısıyla bugüne bakıp gemi almak gelecek için riskli. Bunları iyi hesaplamak lazım.”

Konteyner gemi fiyatları %120 arttı

Talep artışı, ikinci el başta olmak üzere gemi fiyatlarını son bir yılda önemli oranda artırdı. Türkiye’nin önde gelen brokerlerinden Marvel Denizcilik Genel Müdürü Levent Karaçelik, kuru yükte küçük tonaj gemilerin son bir yılda yüzde 20-50 arasında, handymax gemilerin yüzde 50-70 arasında ve konteyner gemilerinin yüzde 70-120 arasında arttığını söyledi.