Savaşın ilk faturası denizyoluna çıktı

AYSEL YÜCEL 

Rusya-Ukrayna savaşının küresel ekonomiye ve Türkiye’nin dış ticaretine etkileri derinleşirken, iş dünyası şimdi de Ortadoğu’da başlayan sıcak gelişmelerin şokunu yaşıyor. Geçen hafta Filistin ile İsrail arasında başlayan savaşın insani boyutunun yanı sıra ticarette de önemli kayıplar yaratmasından endişe ediliyor. İki ülke arasındaki savaşta ilk ticari fatura ise lojistikte çıktı. Savaş bölgesindeki limanlarda operasyonlar aksamaya başlarken, bazı limanların tamamen kapatılabileceği konuşuluyor. Limanlardaki aksamalar sadece Türkiye’nin İsrail ve Filistin ile yaptığı ticaret için değil, Suriye, Ürdün ve hatta Asya’nın Türkiye bağlantılı yükleri için de tehdit oluşturuyor. Diğer yandan, savaş ortamının navlunda sıçrama yaratabileceği ifade ediliyor.            

Türkiye’nin savaşın tarafları olan Filistin ve İsrail ile dış ticaretinin yüzde 90’dan fazlası denizyoluyla taşınıyor. Bu ülkelere kara ve demiryoluyla direkt bir taşıma hattı bulunmazken, havayolunun çok az bir payı bulunuyor.   

Denizyolunda kuru yük ve konteyner taşımacılığının yanı sıra Ro-Ro gemileriyle de taşıma yapılıyor. Filistin’e giden ya da o ülkeden çıkan yükler için de İsrail limanları kullanıyor. Diğer yandan, İsrail’in önemli limanlarından Hayfa, Uzakdoğu’dan Avrupa’ya ve Türkiye’ye gelen ya da Türkiye’den giden yükler için aktarma limanı konumunda. Lojistikçiler, Ortadoğu’daki sıcak gelişmelerin sektöre ve Türkiye’nin dış ticaretine etkilerini EKONOMİ’ye değerlendirdi.

“İsrail, en büyük limanı kapatabilir”

Türk Armatörler Birliği’nin bölgeden aldığı bilgiye göre, İsrail limanlarında şimdiden operasyonlarda gecikmeler başlamış. Öte yandan, İsrail’in denizde 80 km’ye varan bir güvenlik şeridi oluşturduğu, ülkeye gelen gemilerin bu mesafeden daha fazla karaya yanaşamadığı belirtiliyor. Hayfa Limanı’nda henüz büyük bir sorun olmadığını belirten denizciler, ancak İsrail’in en büyük limanlarından biri olan Aşdod’un kapanabileceği yönünde duyumlar aldıklarını ifade ediyor. Bunun önemli nedenlerinden birinin liman personelinin askere çağrılması olduğu belirtiliyor. Diğer yandan, İsrailli yetkililerin, Filistin’e giden tüm yükleri detaylı bir şekilde denetlendiği aktarılan bilgiler arasında.             

“Gemi sayısı azalacak, navlun artacak”

Türk Armatörler Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Elif Uzuner, armatörlerin ‘bekle-gör’ modunda olduğunu belirterek, “Bu tip savaş durumlarında genellikle ilk zamanlarda işler yavaşlıyor ve bekleme sıraları çok artıyor. Savaşın süresinin uzaması halinde limanlar yine işlemeye başlıyor. Gemiler ve gemilerin yük boşalttığı limanlardaki alanlar genellikle bombalanmıyor ama bu o coğrafyanın savaş alanı olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Dolayısıyla bölgeye gitmek isteyen gemi sayısı azalacak. Bu da navlunun büyük oranda artabileceğinin sinyalini veriyor” dedi.              

“Suriye ve Lübnan gemi trafiği de etkilenecek”

UTİKAD Denizyolu Çalışma Grubu Başkanı Cihan Özkal, bölgedeki durumun Suriye ve Lübnan gemi trafiğini de etkileyebileceğini ifade ederek, “İsrail’de Hayfa önemli bir aktarma limanı. Buraya gelecek yükler ve buradan gidecek yüklerle ilgili sıkıntı yaşanabilir. Sadece İsrail limanları değil ama Suriye ve Lübnan gemi trafiğini de bu etkileyecek” dedi.             

“En çok Filistin’e gidecek yüklerde sıkıntı olacak”

Türkiye’nin önde gelen armatörlük şirketlerinden Medkon’un Genel Müdürü Mahmut Işık, İsrail limanlarına her yıl yaklaşık 140 uğrak yaptıkları bilgisini verirken, savaşın bu hattaki taşımalarına etkisini şöyle özetledi: “Şu anda iki gemimiz İsrail limanlarında. İsrail sadece ikili ticaret için değil Filistin’e giden yükler için de önemli bir rota. Filistin’e tüm taşımalar İsrail üzerinden yapılıyor. Bölgeye giden gemilerin yanaşma konusunda çok ciddi sıkıntılar yaşayacağı yönünde duyumlar alıyoruz. Limanlarda hareket hızlarının çok yavaşlaması bekleniyor. Özellikle buradan Filistin’e gidecek yüklerin çok sıkıntı yaşayacağı bildirildi.”

▌İsrail Lojistik Federasyonu uyardı

İsrail Uluslararası Nakliyeciler Federasyonu ve Gümrükleme Acenteleri Birliği, ilgili tüm kurum ve kuruluşlara bir yazı göndererek, ülkenin ulaşım ağı ve gümrük işlemlerine yönelik güncel durumu paylaştı. İlgili yazıya EKONOMİ gazetesi ulaştı. Yazıda Tel Aviv’in Ben Gurion Havalimanı’nın (TLV) açık olduğu ancak birçok havayolu şirketinin uçuşlarını iptal ettiği belirtiliyor. Ülkedeki tüm limanların şimdilik faaliyet göstermeye devam ettiği ve gümrük işlemlerinin yapıldığı aktarılırken, bu durumun değişebileceği uyarısı yapıldı. Açıklamada, önümüzdeki dönemde tüm giriş limanlarında güvenliğin artırılabileceği ve tahliye gibi tedbirlerin alınmasının mümkün olduğu vurgulandı. Ayrıca, sınır geçişleri İsrail Savunma Kuvvetleri’nin (IDF) sınıra yakın ana yolları kapattığı, arttırılmış güvenlik önlemleri nedeniyle ulaşım ve iş hayatında aksamalar olabileceği uyarısında bulunuldu.

Yüklü sigorta maliyeti yolda

Sektör temsilcileri, sigorta şirketlerinin bölgeye gidecek gemilerden ekstra savaş risk ücreti alabileceğine işaret etti. Bu da armatör açısından ciddi bir ek maliyet anlamına geliyor. Benzer durum Rusya- Ukrayna savaşı sonrasında da yaşanmıştı. Bu durum da navlunu artıran bir diğer önemli unsur olacak. Petrol fiyatlarında savaş kaynaklı olası bir artışın da navlunu yukarı çekeceğine dikkat çekiliyor.       

Bazı aktarma yükleri Türk limanlarına kayabilir      

Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Başkanı Aydın Erdemir, bölgedeki savaş ortamı nedeniyle Asya- Avrupa hattındaki aktarma limanlarından biri olan İsrail’in Hayfa Limanı’nın yüklerinin bir kısmının Türkiye limanlarına kayabileceğine dikkat çekti. Erdemir, “Türkiye’ye Asya’dan gelen gemi sayısı artabilir. Hayfa Limanı yerine Ege limanları tercih edilebilir. Ancak küresel çapta resesyonun etkisiyle mal hareketi zaten azaldığı için bu aktarma yükü sınırlı ölçüde olacaktır” dedi.         

İki ülkeyle ticaretimiz 9 milyar dolar    

Türkiye’nin İsrail ve Filistin ile gerçekleştirdiği dış ticaretin toplam değeri 9 milyar dolara yaklaşıyor. Bu rakamın büyük bir kısmını İsrail’e yapılan ihracat oluşturuyor. 2022 yılında Türkiye’den İsrail’e yaklaşık 6,8 milyar dolarlık ihracat geçekleştirilirken, bu ülkeden Türkiye’ye 2,1 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Aynı dönemde Geçen yıl Türkiye’den Filistin’e yapılan ihracat 120,3 milyon dolar olurken, bu ülkeden yapılan ithalat ise yaklaşık 11 milyon dolar olarak gerçekleşti.