Ro-Ro gemisine de 'tahıl' şartı var

Aysel YÜCEL

Savaş nedeniyle yaklaşık 6 altı aydan bu yana Ukrayna limanlarında bekleyen 21 Türk sahipli gemiden,. Tahıl Koridoru Anlaşmasıkapsamında sadece 5’i Türkiye’ye dönebildi. Kalan 16 geminin ise ülkeye dönüş için bekleyişi sürüyor. Bazı gemiler tahıl şartını karşılamak için günlerdir gemilerini bu yüke uygun hale getirmek için bekliyor, bazıları ise anlaşma kapsamında olmayan limanlarda bulunduğu için dönemiyor. Sektör temsilcileri, insani boyutunun yanı sıra ticari kayıplarının da giderek arttığına dikkat çekerek, gemilerdeki yüklerin bozulmaya başladığını belirtiyor. Sektör yetkilileri, sorunun çözümü için Ukrayna nezdinde daha yoğun girişimlerde bulunulmasını istiyor.

Dünyadaki tahıl arzının yaklaşık 3’te birinin Rusya ve Ukrayna tarafından sağlanıyor. Başta Ortadoğu ve Afrika olmak üzere küresel bir gıda krizi yaşanmaması için Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında tahıl ve yiyecek maddelerinin Ukrayna limanlarından emniyetli bir şekilde sevk edilmesi için 27 Temmuz’da İstanbul'da Tahıl Koridoru Anlaşması imzalanmıştı. Anlaşma sadece Ukrayna’nın Odessa, Chornomorsk ve Yuzhny limanlarındaki gemileri kapsıyor. Diğer Ukrayna limanlarında kalan gemilere ise henüz çıkış izni verilmiyor. O tarihte yapılan açıklamalarda tahıl taşımalarında önceliğin limanlarda mahsur kalan gemilere verileceği belirtilmişti. Anlaşmanın ardından Ukrayna'nın Odessa Limanı'ndan ilk gemi 1 Ağustos’ta yola çıkmıştı.

Ulaştırma Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü, son olarak 22 Ağustos’ta yaptığı yazılı açıklamada, 1 Ağustos’tan o tarihe kadar geçen sürede kadar 33 geminin tahıl Koridoru Anlaşması kapsamında Ukrayna’nın Odessa, Chornomorsk ve Yuzhny limanlarından tahıl yükü alarak ayrıldığını açıklamıştı. 33 gemi ile 13 ülkeye 700 bin tona yakın yük taşınacağı bildirilmişti. Bu 33 gemiden 20’si 24 Şubat’tan bu yana Ukrayna limanlarında mahsur kalan gemilerden oluşurken, kalanlar ise bu koridorun açılmasından sonra Ukrayna’ya gidip yüklemesini yapıp geri dönen gemiler. Bu 33 gemi arasında 13’ünün Türk sahipli gemi olduğu açıklandı.

Diğer yandan, Ukrayna’da mahsur kalan Türk sahipli gemilerin Türkiye’ye güvenli bir şekilde ulaşmalarını sağlamak için Deniz Ticaret Odası (DTO) ve Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) yetkililerinin de aralarında olduğu bir çalışma grubu kuruldu. Çalışma grubu, gemilerin Türkiye en kısa sürede dönebilmesi için ilgili bakanlıklarla temaslarda bulunuyor. Grup ayrıca düzenli olarak Türk sahipli filo hakkındaki güncel bilgiler paylaşılıyor.

Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Başkan Yardımcısı Hakan Çendik, savaş nedeniyle Ukrayna limanlarında 24 Şubat’tan bu yana mahsur kalan 21 gemiden sadece 5’inin Türkiye’ye dönebildiğini, kalan 16 gemi için endişeli olduklarını dile getirdi. Çendik, dernek olarak şu anda bütün önceliklerinin bu gemilerin güvenli bir şekilde yurda dönmesini sağlamak olduğunu belirtirken, bu konuda ilgili bakanlıkların Ukrayna nezdinde daha yoğun girişimlerde bulunulmasını istediklerini aktardı.

Peki, kalan gemiler dönüş için neyi bekliyor? Ukrayna’da 24 Şubat’tan bu yana mahsur kalan gemilerin anlaşma kapsamında dönüş yapabilmesi için tahıl yüklü olması şartı var. Ancak mahsur kalan gemiler arasında tahıl yüklemesine müsait olmayan gemiler de var. Mesela bu gemiler arasında bir Ro-Ro gemisi bir de feribot var. Ancak bu gemilerin Türkiye’ye dönebilmesi için tahıl yükü alma zorunluluğu var. Bu gemiler Cenk Ro-Ro firmasına ait. Cenk Ro-Ro yetkililerinden aldığımız bilgiye göre, Odessa Limanı’nda mahsur kalan şirkete ait Ro-Ro gemisi, Türkiye’ye dönmek için tahıl yükü bağlantısını yaptı ancak bu yükü taşıyabilmek bir haftadır tahılların ‘bigbag’ denilen tahıl çuvallarına aktarılmasını bekliyor. Bir başka gemi ise demir-çelik yüklü olduğu için Ukrayna’dan ayrılamıyor. Bu sac gemisinin ülkesine dönebilmesi için demir-çelik yükünü boşaltarak, yerine tahıl yükü anlaşması yapması gerekiyor. Bazı gemiler ise anlaşma kapsamında olmayan diğer Ukrayna limanlarında olduğu için ülkeden ayrılamıyor.

Gemi başına günlük kayıp en az 10 bin dolar

DÜNYA’ya konuşan İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Başkanı Salih Zeki Çakır, Ukrayna limanlarında mahsur kalan gemilerin çok büyük kısmının hala ülkedeki limanlarda bekletilmesinin Türk denizciliği ve ülke için büyük kayıp olduğunu dile getirdi. Çakır, tüm gemilerin güvenli bir şekilde Türkiye’ye dönmesi için çalıştıklarını belirterek, Türk armatörlerin çok ciddi miktarlarda ticari kaybının olduğunu söyledi. Çakır, “Ukrayna bu gemilerin oradan çıkmasını istemiyor. Geminin içinde bozulan yüklerimiz var. Ticari hasar giderek büyüyor. Milli servet ziyan oluyor. Gemilerde çok sınırlı sayıda personel var. Gemilerimiz şu anda sahipsiz. Kimse gemide kalak istemiyor doğal olarak” diye konuştu. Salih Zeki Çakır, yaklaşık 6 aydır Ukrayna’nın çeşitli limanlarında mahsur kalan bu gemilerin, rutin bakımlarını yaptıramadığı için çevreye de zarar verdiğini söyledi. Konuştuğumuz bir diğer KOSDER yetkilisi ise insani boyutunun yanı sıra ticari kayıplarının da arttığına dikkat çekerek, “Bekleyen en küçük geminin bile günlük kaybı 10 bin doları geçiyor. Bu konuda armatörler hükümetten bir destek de almıyor. Armatörün borcu katlanıyor” dedi.