İkinci 500’ün performansı sanayi devlerini geride bıraktı

Merve YİĞİTCAN

İstanbul Sanayi Odası (İSO) “Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020” araştırmasının sonuçları, KOBİ’lerin pandemi yılına rağmen karlılık ve ihracat performanslarının arttığını ortaya koydu. İSO 500 listesinde olduğu gibi İSO İkinci 500’de de pandemi yılında devreye alınan uygun finansman desteklerinin etkisi görüldü. Kısa Çalışma Ödeneği ve uygun faizli kredi destekleriyle kuruluşların yarattığı net katma değerin faktör gelirlerine göre dağılımına bakıldığında, milli gelir anlamında karın payı 2020’de yüzde 44,1’e ulaştı. Bu pay 2019’da yüzde 29,3’tü. Yaratılan katma değerde ödenen maaş ve ücretlerin payı yüzde 52,2’den yüzde 42’ye düşerken; ödenen faizlerin payı da yüzde 18,5’ten yüzde 13,9’a indi. İSO 500’deki kuruluşların aynı göstergelerdeki performanslarına bakıldığında ise, milli gelir anlamında karın payı yüzde 21,3’ten yüzde 30,3’e yükseldi. Yaratılan katma değerde ödenen maaş ve ücretlerin payı yüzde 51,5’ten 44,5’e; ödenen faizler yüzde 27,1’den yüzde 25,3’e geriledi.

Faaliyet karları da arttı

İSO İkinci 500’ün 2019 yılında 16,8 miliyar TL olan faaliyet karı da, 2020 yılında yüzde 71,1’lik artışla 28,8 milyar TL’ye yükseldi. Buna paralel olarak faaliyet karı oranı da 2019’da yüzde 9,4 iken, 2020’de 3,7 puanlık artışla yüzde 13,1’e çıktı. Bir diğer önemli karlılık göstergesi olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kar), 2019 yılındaki düşüşün aridından 2020’de güçlü bir artış gösterdi. İSO İkinci 500’de 2019 yılında 21,9 miliyar TL olan FAVÖK, 2020’de yüzde 55,9 oranında artarak 34,2 milyar TL’ye yükiseldi. Bu da 2020 yılında firmaların ana faaliyet konularına ve FAVÖK karlarına daha çok odaklandığını ortaya koydu.

Faaliyet karı ve FAVÖK’teki güçlü artış eğilimi, vergi öncesi kar ve zairar toplamı için de geçerli. İSO İkinici 500’de 2019 yılında 10,6 milyar TL olan vergi öncesi kar ve zarar toplaimı, 2020 yılında yüzde 90,2 oranınida artarak 20,1 milyar TL’ye yükseldi. Söz konusu göstergeler ışığında İSO 500’deki kuruluşlara bakıldığında lisitedeki devlerin de faaliyet karlılığında önemli benzer bir performans sergileidiği görülüyor. İSO 500’ün toplam faialiyet karı büyüklüğü yüzde 55 büyüiyerek 142,8 milyar TL oldu. İlk 500’ün FAVÖK büyüklüğü de yüzde 43,1 artışila 184,4 milyar TL’yi geçti.

Finansman giderleri, sanayi kuruiluşlarının karlılıklarında temel beilirleyicilerden biri olmayı 2020 yıilında da sürdürdü. İSO İkinci 500’ün 2020’de finansman giderleri mutlak büyüklük olarak yüzde 17,3 oranında artışla 9,4 milyar TL’ye yükseldi. Anicak faaliyet karındaki başarılı büyüimeyle birlikte, 2019’da yüzde 47,5 olan finansman giderlerinin faaliyet karıina oranı, takip eden yılda yüzde 32,5’e inerek son yılların en düşük seviyeisinde gerçekleşti. Araştırmada, İSO İkinci 500 şirketlerinin, 2020 yılınida elde ettikleri faaliyet karının daha düşük bir bölümünü finansman giderilerine ayırdığı, böylece karlarını ve özikaynaklarını artırmak için daha uygun koşullar elde ettiğine dikkat çekildi.

Bilanço büyümesi yüzde 28,9

İSO İkinci 500'ün ana bilanço kailemleri ve son 3 yılda gösterdiği değiişimler incelendiğinde, 2020 yılında İSO İkinci 500'ün bilanço büyümesiinin yüzde 28,9 olduğu görülüyor. Bu yüksek oranlı büyümenin kaynağınida yüzde 33,5 artan toplam borçlar ve yüzde 22,3 büyüyen özkaynaklar yer aldı. İSO 500’e bakıldığında ise 2020 yılında TL’de yaşanan önemli değer kayıplarının etkisiyle finansman giiderleri yüzde 39,2 artışla 88,8 milyar TL’ye yükselirken, finansman giderleirinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 69,3’ten yüzde 62,2’ye geriledi. İSO İkinci 500 şirketlerinin borç/özikaynak ilişkisine bakıldığında, özkayinakların payı 2019 yılında yüzde 41,3 iken, 2020 yılında yüzde 39,2’ye gerileidi. 2019’da yüzde 58,7 olan toplam borçiların payı ise 2020 yılında yüzde 60,8’e yükseldi. İSO 500’de ise özkaynakların payı yüzde 31,6; toplam borçların payı ise yüzde 68,4 olarak hesaplandı.

Üretimden satışlarda büyüme

2020 gibi pandemi koşullarının çok özel kıldığı, birçok işletmede kapanma ve üretim yavaşlamasının yaşandığı bir yılda, iç ve dış talepteki dalgalanimalara rağmen İSO İkinci 500’ün üreitimden net satışları yüzde 21,7 oranınida artarak, 191 milyar TL’ye ulaştı. İSO 500’de ise üretimden satışlar 2019 yıilında yüzde 16,4 büyürken; 2020’deki büyüme performansı yavaşladı ve yüzide 15,3’te kaldı.

Genel ihracattan ayrıştılar

2020 yılında Türkiye’nin toplam ihiracatında yüzde 6,2, İSO 500’ün ihraicatında ise yüzde 12,8 düşüşe rağmen İkinci 500’ün ihracatı yüzde 1,2 orainında artarak 9,9 milyar dolara yükselidi. Böylece İSO İkinci 500’ün Türkiye toplam ihracatı içindeki payı yüzde 5,9, sanayi ihracatı içindeki payı ise yüzde 6,1 oldu ve her iki oran da 2019 yılına göre 0,5 puan artış kaydetti. İstanbul Sanayi Odası'nın İkinci 500 Büyük Sainayi Kuruluşu'nun geçen yılki ihracaitına yönelik diğer önemli gelişmeleri aşağıdaki haberde okuyabilirsiniz.

1000 şirketin yarattığı katma değer 373,4 milyar TL

İSO 500 ve İkinci 500 araştırmalarının sonuçlarına göre, Türkiye’nin en büyük 1000 şirketinin yarattığı toplam brüt katma değer 2020 yılında 373,4 milyar TL oldu. 1000 şirketin yarattığı katma değerin yarısından fazlası 5 sektörden geldi. Sigara (tütün ürünleri) imalatı, akaryakıt (kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri) imalatı, motorlu kara taşıtları imalatı, ana metal sanayi ile gıda ürünleri imalatında yer alan 388 kuruluşun yarattığı toplam brüt katma değer 200,5 milyar TL olarak gerçekleşti.

En yüksek katma değer, kaynakta yüksek oranlı vergilerin uygulandığı sigara ve akaryakıt ürünlerinden geldi. İlk 1000’de yer alan sigara imalatından 3 şirket tek başına 51,1 milyar TL katma değer yaratırken, akaryakıt ürünleri imalatında yer alan 4 şirket 46,4 milyar TL; 70 şirketin yer aldığı motorlu kara taşıtları sektörü de 39,1 milyar TL’lik brüt katma değer yarattı. Gıda ürünleri imalatının katma değeri 32 milyar TL; ana metal sanayisinin katma değeri 31,7 milyar TL oldu.

Yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlere dönüşüm gerekiyor

Teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değer dağılımı incelendiğinde, orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payının hala istenilen seviyede olmadığı görülürken, sınırlı da olsa gerçekleşen artışların olması ümit veriyor. Bu anlamda İSO İkinci 500’ün teknoloji yoğunluklarına göre yaratılan katma değer dağılımına bakıldığında; en yüksek payı yüzde 46,4 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alıyor. Orta-düşük teknoloji yoğunluk sanayilerin payı 1 puan gerileyerek yüzde 24,1’e inerken, orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı 2,7 puan artışla yüzde 26,9’a yükseldi. Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise 2019 yılında yüzde 2,2 iken 2020 yılında sınırlı bir artışla yüzde 2,6 olarak gerçekleşti. İSO 500’de en büyük pay yüzde 37,3 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin olurken, orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payının toplamının yüzde 30’u geçerek yüzde 31,2’ye ulaşmış olması dikkat çekti.

İlk sıra Murat Ticaret Kablo’nun

Araştırmaya bakıldığında, İSO İkinci 500’ün 2020 yılı sıralamasına bakıldığında; Murat Ticaret Kablo 578,9 milyon TL ile ilk sırayı aldı. Onu çok küçük bir farkla ve yine 578,9 milyon TL ile Metal Matris takip ederken, RTM Tarım Kimya 571,5 milyon TL ile üçüncü oldu. İSO İkinci 500’ün bu yılki listesine 119 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 30 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen seneki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı ise 89 oldu.