Hazır giyim ve tekstil sanayiinde yatırımın rotası Doğu'ya döndü

Yener KARADENİZ

Tüm dünyayı etkisi altına alan salgın, tedarik zincirinde kırılmalara yol açtı. Gerek lojistik gerekse tedarik gibi konularda sorun yaşamak istemeyen uluslararası devler, yönünü Türkiye’ye çevirdi. Salgın öncesinde yüzde 80’e yakın kapasite ile hizmet veren hazır giyim ve tekstil sektörlerinde ise söz konusu gelişmelere bağlı olarak acil yatırım ihtiyacı oluştu. Ancak bu dönemde sanayi merkezlerinde yükselen yatırım maliyetlerinin yanı sıra yer ve işçi bulamama sorunu, yatırımcıların yönünü başka bölgelere çevirmesine yol açtı. Bu noktada gerek bölgesel teşvikler, gerekse istihdam açısından avantajlı hale gelen Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ön plana çıktı.

Müşterilerinin alım garantisi gibi etkenlerin de katkısı ile cesaretlenen Yeşim Grup’tan Eren Holding’e kadar birçok devin, hem kendisinin hem de partnerlerinin Doğu’ya göçü hızlandı. Bu kapsamda 2020’nin başından bu yana hazır giyim tekstil sektörlerinde sadece 6. Bölge’ye yapılan yatırımların tutarı, 2,7 milyar TL’yi aştı. Sektör temsilcileri, gerek bölgesel teşvik avantajları, gerek alıcı garantileri ve gerekse istihdam avantajı nedeniyle önümüzdeki dönemde başta 5. Ve 6. Bölge olmak üzere doğuya sanayi göçünün hızlanacağını aktardı.

"Doğu'ya gitmek zorunda kalacaklar"

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mus tafa Gültepe, uluslararası arenada fiyat konusunda sürdürülebilir rekabet için özellikle partner olarak uzun süreli çalıştıkları alıcıların da teşviki ile bu tarz yatırımların hızlandığını söyledi. Yatırımların uluslararası partnerlerin alım garantisi ile yapıldığına dikkat çeken Mustafa Gültepe, “5, ve 6. Bölgelere yatırıma fiyat konusunda avantajın devam edeceği beklentisi ile sıcak bakıyorlar. Zaten yatırımcı şirket, gelecekte bu sektörde kalabilmek için o bölgeye gitmesi gerektiğini biliyor ve müşteri de bunu destekliyor. Dünyanın her tarafında mağazası olan müşterilerin böyle bir desteği ve alım garantisi var” açıklamasında bulundu. Malatya, Adıyaman, Şanlıurfa gibi bölgelerin yatırım açısından doygunluğa ulaştığını belirten Gültepe, potansiyeli olan bölgelerin ise Van, Batman, Diyarbakır olduğunu belirtti.

"Bu trend devam edecek"

58 bini aşkın hazır giyim ve tekstil üreticisini temsil eden Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Müşterek Başkanı Ramazan Kaya, söz konusu gelişmenin uzun süredir gündeme getirdikleri partner entegre sisteminin bir yansıması olduğunu belirtti. Ramazan Kaya, “Müşterin yönlendirmesi ve bir takım iş garantileri ile yapıyoruz bunları. Özellikle ABD’li büyük alıcılar, markalar birtakım iş garantileri vererek üretim tesisi kurmakla ilgili bizleri teşvik ediyor" dedi. Gün aşırı bu kapsamda yatırım haberi aldıklarını dile getiren Kaya, yatırımı cazip kılan nedenleri ise işgücü ve yen konusunda şöyle konuştu:

"Batı'da kapasite ve işçi bulmakla ilgili sorun yaşanıyor. Birinci kapasite ve işçi bulmakla ilgili sorun yaşanıyor Batı'da. Bu sorunları aşmak için işsizliğin yüksek olduğu bölgelere gitmek ve bölgesel teşviklerden de yararlanmak oldukça makul gerekçeler. İkincisi akıllı, modern ve sürdürülebilirliğin sağlandığı fabrikalar bunlar. Bu da bize hem nitelik hem de katma değer katacak. Böylece ihracata da daha fazla katkı ve katma değer sağlamış olacağız. Aslında Batı'daki kapasite Doğu'ya gitmiyor, mevcut olan kapasite ihtiyacını o bölgelerde karşılamak adına Doğu'ya bir sanayi göçü oluşuyor. Bu trend devam edecek" şeklinde konuştu.

"Doğu bölgelerinde üretim maliyeti Çin'den çok daha uygun"

Sektörün duayen isimlerinden olan ve İpekyol, Twist ve Machka markaları bünyesinde bulunduran Ayaydın-Miroglio Grubu’nun Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yapan Yalçın Ayaydın, “Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu bölgeleri üretim maliyetleri açısından artık Çin’den çok daha ucuz. Hayat da yine bu bölgelerde Batı’ya göre çok daha ucuz. Özellikle basic ürün üreten markaların hepsinin orada olması lazım. Ben onların yerinde olsam bir dakika durmam, koşa koşa gider fabrikamı kurarım. Bir sürü teşvik var” ifadelerini kullandı.

Orka Holding, 3. yatırıma gidiyor

Yatırım konusunda Doğu’yu tercih eden büyük gruplardan biri de Orka Holding. Damat, Tween ve D’S Damat gibi markaları bünyesinde bulunduran Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu, Giresun’da ilkini 2005, ikincisini de 2015’te olmak üzere iki adet fabrika kurduklarını anlattı. Orka Holding’in yatırım yaptığı Giresun 5. Bölge’de yer alıyor. Bölgeye ilk yatırım yaptıkları dönemde çok zorluk yaşadıklarını anlatan Süleyman Orakçıoğlu, şöyle konuştu: “İlk yatırım yaptığımız dönemde hava alanı yoktu, Trabzon’dan gidiyorduk. Altyapı yeterli değildi. Kumaşçılardan ikinci kalite kumaş alarak deneme üretimleri yaptık, deneyim kazandık. En az 1,5-2 yıl böyle çalıştık. İŞKUR ile çalışma yaptık. Ama işgücü eğitimi kalitenin anahtarı. Şu an dünya standartlarında her türlü belgeye sahibiz. Bizim değil ülkenin bir değeri artık bu üretim tesisleri. Biz bu iklimi oluşturduktan sonra bir sürü yatırım geldi. Bu tarz yatırım hamleleri ülke için de bölge için de çok önemli. Her türlü destek verilmeli. Bazı ülkelerde çalıştırdığın kişi başına hibe destekler veriliyor. Bizde de çalışan kişi sayısıyla ilgili mutlaka bir destek olmalı ve bu destek de minimum 5 yıl çalıştırma şartı ile verilmeli” diye konuştu.

Yeşil Grup'un Ağrı atağı sürüyor

Hizmet verdiği uluslararası devlerin desteğiyle birlikte kapasitesini Doğu bölgelerinde büyüten şirketlerden biri de Yeşim Grup. Hazır giyimde Nike, ev tekstilinde ise Matheis-Schlafgut gibi firmalarla stratejik ortaklık yapan Yeşim Grup, 2019’da Ağrı’da üretim tesisi açmıştı. Bölgede kalıcı olma hedefiyle hareket ettiklerini söyleyen Yeşim Grup CEO’su Şenol Şenkaya, Ağrı Tekstilkent’te hayata geçirdikleri üretim tesisiyle, bölgenin gelişim hikayesinin bir parçası olduklarını vurguladı. Şenkaya, şöyle devam etti: “Bu ortak sinerjinin gerek Yeşim Grup’a gerek Türkiye’nin ekonomik gelişimine son derece önemli kazanımlar sağlamasını hedefl iyoruz. Bu anlamda Yeşim’le birlikte büyüme vizyonuna uygun olarak Anadolu’da kapasite artırıcı yatırımlar yapan firmalar bulunuyor. Bunlar arasında Bursa’daki Ya Dilek Tekstil ile Kahramanmaraş’taki İskur Konfeksiyon gibi firmaları örnek verebiliriz. Hayata geçirdiğimiz yatırımlar Doğu Anadolu Bölgesi’nde büyüdükçe, batıya olan göçün önlenmesine de katkı koyulmuş olacak.” Yeşim grup’un Ağrı tesisinde bine yakın istihdam sağlanıyor. Söz konusu rakamın yıl sonuna bin 800’e çıkarılması hedefl eniyor.

Ya Dilek Tekstil, Bitlis'te ikinci yatırıma gidiyor

Ya Dilek Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Yasin Dilek, bir sene önce artan talebe bağlı olarak Bitlis’te 20 milyon TL’ye 15 bin metrekarelik bir üretim tesisi yatırımı gerçekleştirdiklerini ve 800 civarında istihdam sağladıklarını anlattı. Bir senedir faaliyette olan tesiste Tommy Hilfiger’den Ralph Lauren’e Zara’dan H&M’e, Primark’tan Marks & Spencer’a kadar birçok önemli markaya üretim yaptıklarını anlatan Dilek, yakın zamanda yine aynı bölgede başka bir yatırım daha hedefl ediklerini söyledi. Dilek, Bitlis’e gitme motivasyonları konusunda ise şöyle konuştu: “Çalıştığımız markaların iş potansiyellerinin artması ve alım garantiler bizi bu yatırımlara itti. Batı’da çalıştıracak niteliksiz eleman bile bulmak zorken, Doğu’da oluşan iklimin sayesinde nitelikli elemanda bile daha avantajlı hale geldik. Bölgede ciddi bir teşvik de var. Şimdi birkaç ay sonra Bursa’da sonra yine Bitlis’te aynı ölçekte birer yatırımımız daha olacak.”

6. Bölge'ye 1.5 yılda 2,7 milyar TL'lik yatırım

Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan Yatırım Teşvik İstatistikleri’ne göre 2020’nin başından bu yılın temmuz ayına kadar geçen sürede hazır giyim ve tekstil ürünleri alanında 6. Bölgede 484 şirket, 2 milyar 728 milyon TL yatırımı için teşvik belgesi aldı. Söz konusu yatırımlar kapsamında da 70 bin 939 da yeni istihdam sağlanacağı belirtildi. Yatırımların 339 milyon TL’si triko alanında gerçekleşirken, 671 milyon TL’si tekstil dokumacılığı ve 1 milyar 718 milyon TL’si de kürk hariç giyim eşyası imalatından oluştu. Öte yandan söz konusu yatırımların 2 milyar 118 milyon TL'lik kısmı komple yeni yatırımlardann oluştu.

6. Bölge teşvikleri nelerdir?

Sanayi Bakanlığı sitesinde yer alan bilgilere göre 6. Bölge teşvikleri arasında şu destekler yer alıyor:

● Vergi indirimi: OSB ve Endüstri Bölgesi (EB) içinde ise yüzde 50, dışında ise yüzde 55,

● Sigorta primi işveren hisse desteği: OSB ve EB içinde ise 10 yıl, dışında ise 12 yıl,

● Faiz veya kar payı desteği: İç kredide 7 puan, döviz/dövize endeksli kredide ise 2 puan,

●Sigorta primi işçi hissesi desteği: 10 yıl,

● Gelir vergisi stopaj desteği: 10 yıl olarak uygulanıyor.

Makine temin süreleri 2 yıla kadar yükseldi

Ağırlıklı olarak iplikte olmak üzere tekstil sektöründe yatırımlar çok daha hızlı bir şekilde artıyor. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz, artan yatırım iştahına bağlı olarak eskiden 5-6 ay olan makine termin sürelerinin bir seneye kadar uzadığını hatta bazı makinelerde ise bu sürenin 1,5-2 yıla kadar çıktığını anlattı. Batı’da işgücünde yaşanan sıkıntının da yatırımların Anadolu’ya kaymasında etkili olduğunu belirten Ahmet Öksüz, “Sanayici önünü göremezse yatırım yapamaz. Yazılı bir taahhüt yok ama uzun süreli ve güvene dayalı ilişkilerde partnerlerimiz ‘yatırımı yapın, biz sizi destekleriz, arkandayız’ diyorlar” ifadelerini kullandı. Kipaş Mensucat olarak kendilerinin de bu kapsamda 50 milyon euroluk iplik tesisi yatırımı gerçekleştirdiklerini anlatan Öksüz, tesisin önümüzdeki yıl devreye gireceği bilgisini verdi.

İzmir moda endüstrisi, Van'da üretip ihraç edecek

İzmirli hazır giyim ihracatçılarının Van’a ilgisi artıyor. Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, halihazırda 3 İzmirli firmanın tesis kurduğu kentte, yeni firmaların da yatırım hazırlığında olduğunu dile getirdi. Türkiye’nin en batısındaki İzmir ile en doğusundaki Van arasında ticari bağlar güçleniyor. İzmir moda endüstrisi, Van’da 6. Bölge teşviklerinden yararlanarak üretim yapacak, rekabet üstünlüğüyle ihracat gerçekleştirecek. Ege Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (EHKİB) üyesi 3 firma Van’da üreterek dünyanın dört bir tarafına ihracat yaparken, İzmirli firmaların Van’daki yatırımlarının artması için zemin aranıyor. Ağustos ayında EHKİB Başkanı Burak Sertbaş’ın başkanlığında Van’a giden Egeli ihracatçılar, bu sefer Van Valisi Mehmet Emin Bilmez’in başkanlık ettiği heyeti İzmir’de ağırladı. Van’ın bulunduğu bölgenin cazibe merkezi konumunda olduğuna işaret eden Van Valisi Mehmet Emin Bilmez, kentin nüfusunun yüzde 63’ünün 30 yaş altı olduğunu ve emek yoğun sektörlerin Van Organize Sanayi Bölgesi’nde yatırım yapması için çaba gösterdiklerini dile getirdi. Bilmez, “Van’da tekstil sektöründe 5 bin kişilik istihdama ulaştık. Van OSB’nin beşinci etabını tekstil sektörü için tahsis ettik. 11 firma ile sözleştik. 42 hektar alanın yatırımcılar için altyapısını da hazırladık. İzmirli ihracatçıların Van’da yatırım yapmasını arzu ediyoruz” şeklinde konuştu.

Eskinazi: "Van'da yatırımlarımız artacak"

Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, Van’da yatırım yapacak İzmirli firmaların rekabetçilik avantajı elde edeceklerini, bugün Van’da 3 İzmirli firmanın yatırımının bulunduğunu ama ilerleyen süreçte yatırım yapma kararı alan çok sayıda firma olduğunu, bu sayının kısa sürede artacağını kaydetti. Türkiye’nin 2021 yılında konfeksiyon sektöründe 19 milyar dolar, Ege Bölgesi’nde ise; 3 milyar dolar ihracat hedefi olduğuna temas eden Ege Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Burak Sertbaş ise; İzmir ve Van arasındaki güç birliğini arttıracak bir zemin oluştuğunu, Türkiye’nin konfeksiyon sektöründeki ihracat hedefl erine ulaşması için Van’ın konfeksiyon sektörüne büyük fırsatlar sunduğunu dile getirdi.