Kayıt dışı istihdam yapan ihale ve teşvikten yasaklanacak

Mehmet KAYA / ANKARA

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2023-2025 dönemine ilişkin Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planına açıkladı. Buna göre, esnek-uzaktan çalışma yaygınlaştırılacak, kayıt dışı istihdam yapanlar kamu ihalelerinden ve teşviklerden yasaklanacak. Kripto ve e-pin gibi varlıkların takibi için teknolojik ve hukuki altyapı oluşturulacak. Gıda, tarım ve inşaat malzemeleri başta olmak üzere ticarete konu ürünler, üretimden son satışa kadar benzersiz kod (karekod) ile takip edilecek. DİR kapsamındaki mükelleflere yönelik izleme sistemi iyileştirilecek.

Yeni planda, vatandaşları ve işletmeleri geniş kapsamlı olarak ilgilendiren eylemlerden biri de kira sözleşmelerine ilişkin oldu. Kira sözleşmelerinin tamamen elektronik ortamda düzenlenmesine yönelik çalışma eylem planına girdi. Ayrıca yeni kurulacak işyerlerinin bir yıl takibinin yapılması da eylemler arasında yer aldı. İşe başlama, işi bırakma ve adres değişikliği Belediyeler ile paylaşılacak. Eylem Planında, 5 bileşende 44 eylem yer alıyor. Ölçüm, farkındalık, işbirliği, hukuki-idari düzenlemeler ve denetim başlıklarının yer aldığı ve bunların zincir olarak değerlendirildiği eylem planında, ağırlık hukuki düzenlemelere verildi. Eylem planının sunuş bölümünde, aralarında Türkiye’nin de olduğu gelişmekte olan ülkelerde kayıt dışı ekonominin yüzde 30’larda seyrettiği, salgını da içeren son dönemde bunun artış eğiliminde olduğu belirtildi.

Eylem planında öne çıkan düzenlemeler

Hukuki-İdari düzenlemeler: Bankalar aracılığıyla ücret ödemesinin kapsamı genişletilecek. Yetkili müesseseler ve kıymetli maden aracı kuruluşları işlemleri, banka verileriyle karşılaştırılacak. Tüm ticari defterler elektronik hale getirilecek, defterlerin analizi için hukuki ve teknik altyapı kurulacak. Akaryakıt istasyonlarının tamamına taşıt tanıma sistemi konulacak. Etil alkole yönelik denetim artırılacak. Sözleşme dışı yaprak tütün üreten çiftçilerin kayıt dışı satışları önlenecek. Hazine garantili krediler başta olmak üzere kurumsal kredi temininde fatura ve tevsik edici belgelere dayalı kredi kullanım alanı genişletilecek.

Katılım bankalarının Merkezi Fatura Kayıt Sistemi diğer bankalara da yaygınlaştırılacak. Nakit yerine sayısal ödeme araçları teşvik edilecek. Hizmet sektöründe yoğun nakit kullanılan alanlar belirlenerek önleyici ve özendirici tedbirler uygulanacak. Vergi uyumu artırılması için sahte teminat mektubu kullanılmasının önlenmesi amacıyla elektronik sistem oluşturulacak. Tütün ve tütün mamullerine yönelik olarak müteselsil sorumluluk getirilecek, etiket ve işaret sistemi güçlendirilecek. Akaryakıt alanında ÖTV 1 Numaralı listedeki ürünlere yönelik üretim denetim tedbirleri artırılacak. İhbarlar özendirilecek. Sanal ofis, hazır ofis ve paylaşımlı ofis kiralama gibi yeni faaliyetler hukuki olarak kapsanacak. Vergi kaybına yol açabileceği değerlendirilen motorlu araç ticareti yapan şahıslardan ilave teminatlar istenecek. FAST sisteminin kullanımı yaygınlaştırılacak, FAST TR Karekod ödeme sisteminin daha fazla kullanılması sağlanacak.

Denetim ve kapasite artırımı alanında ise; Veri Paylaşımı ve Denetim Koordinasyon Kurulu, bakanlıkların ihtiyaç duyduğu verileri sağlayacak, yıllık müşterek denetimler ve risk analizi sonucu paylaşımı için usul ve esaslar belirlenecek. İşe aracılık hizmetleri daha fazla denetlenecek. Elektronik ticaret alanında kayıt dışılığın önlenmesi için sistem geliştirilecek, bildirim zorunluluğu genişletilecek.

Eylem planı kapsamında, ilk kez bir anket düzenlenecek. Kayıt dışılığın ölçümü için yeni model geliştirilecek. Ayrıca, ilk ve ortaöğretimde vergi bilincine yönelik müfredata ekleme yapılacak. Vatandaşlara yönelik bilgilendirme kampanyası yapılacak.

Kurumlar arası işbirliği ile korsan kitap, film, ve diğer ihlallerin önlenmesi için Telif Hakları Otomasyon Sistemi güçlendirilecek. Yaş sebze ve meyve üretiminin pazarlanmasından tüketimine kadar Hal Kayıt Sistemi ve Çiftçi Kayıt Sistemi güçlendirilecek, elektronik uygulamalar yaygınlaştırılacak.