Geri dönüşümcü, atıkta mühendislik plastiğine ithalat izni istiyor

Türkiye geri dönüşüm sektörü temsilcileri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın talebi doğrultusunda yapılan düzenlemeyle bazı plastik atıkların ithalatının yasaklanmasının kendilerini zora soktuğunu, tesis kapanmalarının gündeme gelebileceğini savundu. Bazı sektör temsilcileri mühendislik plastik atıkların yasak kapsamından çıkarılmasını, bazıları ise, atıkların yurtiçinden toplanıp işlenmesinin desteklenmesini istedi. Plastik atık ithalatında kullanılan 6 farklı GTİP kodundan ‘diğerleri’ başlıklı ikisinin kendilerine danışılmadan yasaklandığını dile getiren sektör temsilcileri, yasağın da sektöre önceden bilgi verilmeden 1 Ocak 2021 itibariyle uygulamaya alındığını kaydetti. Uygulamanın, özellikle bu gruptaki atıkların geri dönüşümü için büyük bütçelerle yatırım yapan tesislerin hammaddeye ulaşmakta güçlük çekmesine neden olacağı, dolayısıyla da bu tesislerin 6 ay içinde kapanma noktasına gelebileceği belirtildi. Teknik mühendislik plastiklerinin ithalatının da kapsama dahil olması nedeniyle otomotiv, beyaz eşya, tekstil ve elektronik sektörlerinin hammadde tedariki yapamayacağı öne sürüldü. Ani karar ile hazırlıksız ve alternatifsiz yakalandıklarını savunan sektör temsilcileri, hammadde stoklarının birkaç ay içerisinde tükeneceğini söyledi. Yasağın sürmesi halinde mevcut tesislerin yurtdışına taşınması, yeni tesis yatırımlarını da Avrupa ülkelerine yapmasının gündeme geleceğini kaydeden sektör temsilcileri, geri dönüşüm sektörüne hat ve tesis imalatı yapan yerli makine sektöründe de sipariş iptalleri görülmeye başlandığını öne sürdü.

‘İthalat özel izin kapsamına alınsın’

Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği (TÜDAM) Başkanı Vedat Kılıç, geçen yılki atık plastik ithalatlarının yüzde 25-30’una karşılık gelen ‘diğerleri’ grubundaki plastik atık ithalatı yasağının sektörde özellikle 100 ila 200 milyon TL’lik ileri teknolojik geri dönüşüm tesisi yatırımı yapan pek çok işletmeyi hammadde krizine soktuğunu belirtti. Kılıç, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na söz konusu atıkları ithal edecek işletmeler için teknik kriterler getirilmesi ve ithalatların ‘özel izin’ kapsamına alınması çağrısında bulundu. Yasakla birlikte sektörde üretimlerini karışık plastikler veya teknik plastikler üzerine kuran geri dönüşüm tesislerinin hammaddeye ulaşmada ciddi sorunlar yaşayacağını savunan Kılıç, şöyle dedi: “Bu durum piyasaya yaklaşık altı ay içinde sirayet eder. Yalnızca bu malzemeyi işleyecek şekilde tesis ve hat yatırımları yapan, bu bağlamda global müşterileri ile anlaşmalar imzalayan işletmelerimiz var. Çözüm bulunmazsa bu firmaların çoğu kapanacak” dedi.

‘Fiyatların artabileceği’ uyarısı

Geri dönüşüm sektörünün hammaddesinin atık olduğunu ve bu atığa ulaşımın politika olarak desteklenmesi gerektiğini savunan Vedat Kılıç, halihazırda Türkiye’de toplanabilen tüm atıkların geri dönüştürüldüğünü söyledi. Kılıç, “Global markaların hemen hepsinin geri dönüştürülmüş hammadde kullanma taahhütlerini açıkladığı ve tedarikçilerini bu doğrultuda zorladığı bir dönemde, yerel kaynaklardan tedarik edemediğimiz bu atıkların ithalatını engellemek, endüstrimizin rekabet gücünü zayıflatır" açıklamasını yaptı. Kılıç, yasak için ivedilikle bir çözüm bulunamaması halinde Türkiye’de atık fiyatlarında artış olacağına da vurgu yaptı.

“Çöpü engelleyelim derken…”

TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclisi Başkanı ve Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu da, ithal atık adı altında Türkiye’ye çöp getirilmesine karşı önlem almanın doğru olduğunu ancak mühendislik plastikleri başta olmak üzere tüm atıkların aynı kefeye konmasının yanlış olduğunu belirtti. Eroğlu, şu görüşü paylaştı: “İthal edilen toplam 150 tür plastik atık hammaddeden en çok ithal edilen polietilen, polipropilen, polisitiren, pet ve pvc’nin ayrı ayrı kodları olduğu için bu ürünlerin ithalatına dokunulmadı; ancak geri kalan 145 çeşit ürün ‘diğer’ kodu altında tasnif edildiğinden tümden yasaklandı. Bir başka anlamda çöpün ülkeye girişini engelleyelim derken ihtiyaç duyduğumuz hammaddenin ithalatını da yasakladık.”

“Sektörün ithalata ihtiyacı var”

TÜDAM Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Yürekli Kağıt Genel Müdürü Ercan Yürekli, plastik atık ithalatındaki yasağın Türkiye’nin geri dönüşümde kısa ve orta vadeli hedefleri ile örtüşmeyen bir karar olduğunu savundu. Sektörün bir başka sorununun da kağıt ithalatına yüzde 50 kota konması olduğuna dikkati çeken Yürekli, şu açıklamayı yaptı: “Kağıt geri dönüşüm enstitüsünü hızla büyüyen bir değer. Yıllık 4,5 milyon kapasite ile çalışıyor. 2 yıl sonraki hedef 6,5 milyon tona çıkmak ki bu 8 ila 10 milyar dolar ile karşılık buluyor. Türkiye’de evsel ve sanayi kağıt atığı ise ancak 2,5 ila 3 milyon tona kadar çıkabiliyor. TÜDAM olarak tabii ki ülkemizdeki toplama oranlarının hızla yükselmesinden ve kendi kaynaklarımızı değerlendirmekten yanayız. Lakin bu geçiş sürecinde sektörün hammadde ihtiyacını karşılayabilmesi için ithalata ihtiyacı var"

“Stoklarımız ancak iki ay yeter”

Hür Plastik Dış Ticaret Uzmanı ve Gümrük Müşaviri Hasan Kör, atığın ayrıştırılıp geri dönüştürüldüğünde katma değerinin 10 ila 20 katına çıkarıldığını kaydetti. Kör, şunları söyledi: “İki ayrıştırma tesisimizde toplam 30 bin ton işleme kapasite ile çalışıyoruz. Bugünkü stoklarımız ile ancak iki ay idare edebiliriz. Yasak kalkmaz ise kapasitede yüzde 50 daralma yaşayacağız. Hat yatırımı ve üçüncü tesis yatırımını planlıyorduk; ancak atığa ulaşamadığımız takdirde yatırım planlarımızı durduracağız. Yeni yatırımlarımızı Bulgaristan ya da Romanya’ya yapmaya yönelebiliriz.”

“Tesis ve makine siparişlerinde iptaller başladı”

Geri dönüşüm sektörüne makine imalatı ve anahtar teslim pet ayıklama, çöp ayıklama, plastik, naylon film ayıklama tesisleri yapan Disan Hidrolik Makine’nin Genel Müdürü Hayrettin Can, ithalat yasağı nedeniyle hammaddeye ulaşamayan müşterilerinin, tesis ve makine siparişlerinin 4 ila 5 teklifini iptal ettiklerini belirtti. Söz konusu iptallerin iş hacimlerinde yaklaşık yüzde 10 ila 15’lik daralmaya sebep olduğunu kaydeden Can şu değerlendirmede bulundu: “Yasak sebebiyle tüm bu atıkları ayrıştırılmış olarak, saf halde ithal etmeye kalksak geri dönüşüm sektörü rekabet avantajını kaybeder. Genel bir yasak koymak yerine devletin, ithal edilen atığı kullanan işletmeleri denetlemesi daha doğru olacaktır. Elektrik faturalarında dahi tesisin atığı işleyip işlemediği belli oluyor.”

“Yatırımlarımızı Avrupa’da yapacağız”

Mühendislik plastiklerinin Türkiye’de üretilmemesi nedeniyle ithalata mecbur olduklarını vurgulayan Politem Plastik Genel Müdürü Maryo Kaan Kohen, otomotiv, beyaz eşya ve elektronik sektörlerine yönelik mühendislik hammadde imalatı gerçekleştiren compound firmaların hammaddeye ulaşımının engellendiğini belirtti. Kohen şöyle konuştu: “Bu yasakla nihai sektörler hem ekonomik hem ekolojik kazanımlardan mahrum kalacak. Bu ürünü ithal etmek zorundayım. Bu yasak, bir iş kolunu yüzde 100 etkiliyor. Toplam 45 bin ton işleme kapasitemizin yüzde 30’una yönelik bir etki doğuracak. Eğer yasak kaldırılmazsa mecburen politemin geri dönüşüm iş kolundaki mevcut tesisimizi yurtdışına taşıyıp, bundan sonraki yatırımlarımızı da Avrupa’ya yapacağız.”

“Yurtiçi atıklar toplanıp işlenmeli”

ÇEVKO Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı Genel Sekreteri

Mete İmer, geri dönüşüm tesislerinin, kapasitelerini kullanmak için hammadde olarak plastik atıkları yurtdışından ithal etmeyi tercih etmesinin nedenlerinin araştırılması gerektiğini belirtti. İmer, "Plastik atıkların uygun maliyette, iyi kalitede, düzenli ve yeterli miktarlarda yurtiçinden toplanıp bu tesislere sevk edilmesi ve bu sorunların çözülmesi için gerekirse teşvikler kullanılmalı. Geri dönüşüm konusunda ihtisaslaşmış OSB tesis edilebilir” dedi.