Kaya gazı: Potansiyel büyük, maliyet yüksek

MEHMET KAYA/ANKARA

Yerli petrol ve gaz kaynaklarını geliştirme döneminde yatırımlarını hızlandıran TPAO, ilk kez kaya gazı alanında kapsamlı bir girişime imza attı. ABD’de düzenlenen CreaWeek kapsamında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’nın da katılımıyla, halen Trakya ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde sahaları bulunan ABD merkezli TransAtlantic Petroleum ve Continental Resources arasında 12 Mart’ta duyurulan anlaşma imzalanarak, Diyarbakır’daki sahalarda kaya gazı araştırması ve üretimi için ortak bir girişim başlatıldı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Bakan Bayraktar, anlaşmanın ardından basına yaptığı açıklamada, Diyarbakır ve ardından Trakya’da çalışmalar yürütüleceğini belirterek, Türkiye’nin enerji sektöründe yeni bir döneme adım attığını belirtti. Bakan Bayraktar, “En güncel çevresel ve teknolojik uygulamalarla yürütülecek projede, yerli iş gücünün eğitimi ve teknik bilgi transferi de sağlanacak. Bu iş birliği, Türkiye’nin petrol ve gaz kaynaklarını ekonomimize kazandırma hedefimize büyük katkı sağlayacak” dedi.

“Türkiye muazzam potansiyele sahip”

Arama ve üretim başarılı olursa, Türkiye ilk kez büyük ölçekte kaya gazı ve petrolü üretimini sağlamış olacak. TPAO ve TransAtlantic Petroleum adı geçen bölgelerde lisanslara sahip. Continental Resources ise ABD’de konvansiyonel olmayan üretimde teknoloji sahibi olarak biliniyor ve uzmanlarca bu alandaki en bilgili şirketlerin önde gelenlerinden kabul ediliyor.

Hem ABD’li şirketler hem de TPAO anlaşmanın kapsamı, sahaları ya da mali yönüne ilişkin detaylı açıklama yapmadı ancak süreçte kritik rolü ABD’li Continental Resources’in oynayacağı yönünde uluslararası medyada haberler yayımlandı. Şirketin CEO’su Doug Lawler Türkiye’nin “keşfedilmemiş kaynaklarının büyüklüğü nedeniyle, muazzam bir potansiyele” sahip olduğunu söyledi. Trump’ın bağışçıları arasında bulunan Continental Resources’in sahibi Harold Hamm da yeni dönemde uluslararası pazara daha fazla açılmaya istekli olarak tanımlandı.

Üretmeye değer olup olmadığı bilinmiyor

TPAO-Continental Resoruces- TransAtlantic Petroleum anlaşmasında sık sık Trakya ve Güneydoğu Anadolu-Diyarbakır adı geçiyor. Eski BOTAŞ Genel Müdürü ve Enerji Danışmanı Gökhan Yardım EKONOMİ’ye ABD Enerji Bakanlığı tarafından Trakya’da Hamitabat ve Mezardere, Güneydoğu Anadolu’da ise Dadaş havzalarında kaya gazı ve kaya petrolü varlığına dair raporlar yayımlandığını hatırlattı. 2015 tarihli raporda potansiyel olarak Dadaş havzasında 91 milyar varil kaya petrolü ve yaklaşık 3,68 trilyon metreküp kaya gazından söz ediliyor. Gabar Dağı havzasındaki petrol rezerve için 1 milyar varil, Sakarya Gaz Sahası (Karadeniz gazı) havzası için 710-900 milyar metreküp rezerv tahminleri ile kıyaslandığında sayılar çok daha büyük olsa da ne kadarının üretilebileceği, maliyetler dikkate alındığında ise üretmeye değer bulunup bulunmayacağı bilinmiyor.

Anlaşmada sözü edilen “konvansiyonel olmayan” üretim, kayaların arasına sıkışmış ve dağınık haldeki gaz ve petrolün yatağın yatay olarak delinerek toplanması anlamına geliyor ve maliyeti yüksek olarak niteleniyor. ABD bu teknoloji ile ürettiği doğalgaz ile özellikle spot LNG piyasasında büyük güç elde etti. Hatta BOTAŞ anlaşmalarla önümüzdeki yıllarda bu gazın en büyük alıcılarından biri oldu. Hem ABD’li şirketler, hem de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile TPAO anlaşmanın küresel çaptaki önemini ve Türkiye açısından stratejik önemini vurgulasa da miktar açıklamaktan kaçınıyor. Şimdiye kadar iki taraf da 2013 raporundaki sayılar dışında bir tahmin ya da beklenti dillendirmedi. 2013 tarihli çalışmadan bu yana hem TPAO hem de ABD’li TransAtlantic Petroleum hem Trakya hem de Diyarbakır bölgesinde çok çalışma yürüttü. ABD’li teknoloji sahibi şirketin de çalışmaya başlamasıyla temkinli duruşun iyimser ya da kötümser yönde değişimi izlenecek.

2025’te 5 kuyu açılması hedefi var

Enerji Uzmanı, Eski BOTAŞ Genel Müdürü Gökhan Yardım, Türkiye’nin kaya gazında Avrupa’da ilk 10 ülkeden biri olduğunu hatırlattı. 2025 Cumhurbaşkanlığı Programında konvansiyonel olmayan yöntemlerle 5 kuyu açılması hedefi ni hatırlatan Yardım, “ABD 2009 yılından bu yana konvansiyonel olmayan üretimle dünyanın en büyük petrol ve gaz ülkesi haline geldi. Çevrecilerin çeşitli itirazları var ama yaygınlaşıyor. ABD’de imzalanan anlaşma hem Türkiye’ye yabancı sermaye gelmesi, hem teknoloji transferi hem de başarılı olursa yerli petrol ve doğalgaz üretimi sağlayacak. Önemli adım olarak görüyorum” dedi.

“Daha kolay ama yüzde 50 daha maliyetli”

Atık Yönetimi ve Atıktan Enerji Üreticileri Derneği (TAYED) Başkanı Ali Rıza Öner, Türkiye’deki kaya gazı ve kaya petrolüne yönelik TPAO’nun girişimleri bulunduğunu, Güneydoğu’da 5, Trakya’da 10 kuyu açılarak çalışmalar yapıldığını kaydetti. Diyarbakır’da 3 kuyuda sondajın tamamlandığını, 2 kuyuda devam ettiğini belirten Öner, “Kaya gazı sondajı klasik petrol ve doğalgaz aramaya göre daha kolay olmasına rağmen yüzde 50 daha maliyetli” dedi.