Elektrik üretiminin 100 devi

Eyyüp Karagüllü

Türkiye’de ilk elektrik üretimi, 1902’de Tarsus’ta tesis edilen 2 kW gücündeki küçük bir su türbini ile gerçekleşti. İlk büyük santral ise 1913’te, İstanbul, Silahtarağa’da kurulan 15 MW güce sahip termik santraldi. Bugün Türkiye’nin Ağustos 2024 itibarıyla kurulu gücü 113 bin 932 MW'a ulaşmış durumda. 1980 sonrası başlayan ve son 20 yılda artan serbestleşme ve özelleştirme dalgası ile birlikte dağıtım ve üretim tarafı büyük ölçüde özel sektörün kontrolüne geçmiş durumda.

​İlk sırada kamu var

EKONOMİ Gazetesi’nin hazırladığı “Türkiye’nin en büyük 100 elektrik üreticisi” sıralaması da bu tabloyu net bir şekilde ortaya koyuyor. Türkiye’nin en büyük elektrik üretim şirketi halen bir kamu kurumu olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) olsa da, toplam üretimin yüzde 80,4’ü artık özel sektör tarafından gerçekleştiriliyor. Özel sektörün en büyük şirketi ise EKONOMİ Gazetesi’nin listesinin ikinci sırasında yer alan Cengiz Enerji. 4.801 MWe kurulu güce sahip şirketin portföyünün yüzde 95’i hidroelektrik, doğalgaz ve termik santrallerden oluşuyor.

​3'üncülük için büyük rekabet

Listemizin üçüncü sırasında ise üçü de doğalgaza dayalı santraliyle Enka yer alıyor. Ancak özellikle son 20 yılda enerji sektörüne büyük yatırımlar yapan ve listemizin dört ve beşinci sıralarında yer alan Enerjisa Üretim ve Limak Enerji'nin üçüncülüğü alması muhtemel görünüyor.

​Zaten EKONOMİ Gazetesi’nin hazırladığı “Türkiye’nin en büyük 100 elektrik üreticisi" listesinde, son 10 yılda özellikle yenilenebilir enerjiye yaptıkları yatırımlarla büyüyen nispeten genç şirketlerin ağırlığı göze çarpıyor. Son 20 yılda Türkiye’de elektrik talebi yıllık ortalama yüzde 4,9 arttı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın hazırladığı 2035 senaryosuna göre elektrik tüketiminin bugünkü değerinden 180 TWh artarak 510,5 TWh’ye çıkacağı öngörülüyor. Önümüzdeki 10 yıl içinde gerçekleşmesi muhtemel bu senaryoya göre Türkiye’nin halihazırdaki 113.932 MW'lık kurulu gücü tam kapasite çalışsa bile 60 TWh açık ortaya çıkacak ki, 2023’te Türkiye’deki elektrik üretimi 326,3 TWh olarak gerçekleşmişti. Dolayısıyla önümüzdeki 10 yılda enerji sektöründe büyük bir yatırım ihtiyacı var. Üstelik 2053 net sıfır hedeflerini de gözönüne alırsak, şebeke altyapısının dönüşümü, finansman ve kömür santrallerinin geleceği kritik başlıklar haline geliyor. Enerjide dışa bağımlılığın azaltılmasını da tüm ajandaya eklemek gerekiyor.

​Dolayısıyla son beş yılın trendi olan yenilenebilir enerji yatırımlarının hızlanarak artacağı bir 10 yıla giriyoruz. Ağustos 2024 itibarıyla kurulu güç içinde yenilenebilir enerjinin payı toplamda doğalgaz hariç 46,4’e ulaşmış durumda.

Kategorilerinin liderleri

​Yenilenebilir enerjinin güneş (GES) tarafında en büyük şirket, Kalyon Enerji. 1.100 MWe kurulu güce sahip şirket yakın zamanda bu portföye 200 MWe daha ekleyecek. 145 MW’lik üç GES’i ile Özaltın Holding en büyük ikinci güneşten elektrik üreticisi konumunda. Onu 122,9 MW ile Ecogreen Enerji izliyor.

​Rüzgarın zirvesinde ise farklı şirketler var. Dokuz RES ve 831 MW’lik kurulu gücü ile Polat Enerji zirvede. Onu yedi RES ve 758 MW ile İş Enerji ve dokuz RES ve 631 MW ile Borusan EnBW izliyor.

​Yenilenebilir enerjinin en büyük dilimi ise hala HES’lerde. Buranın zirvesinde ise 46 HES ile kamu şirketi EÜAŞ var. Onu 2 bin 285 MW’lik gücü ve beş HES’i ile Cengiz Enerji ve altı HES’i ile Özaltın Holding takip ediyor.

Madalyonun diğer tarafında ise elektrik üretimde halihazırda yüzde 44 paya sahip olan kömür var. Bu alanda zirvede Zonguldak’taki 2.790 MW’lik ZETES santralini bünyesinde barındıran Eren Enerji yer alıyor. İkinci sırada ise portföyünde Afşin Elbistan, Seyitömer, Tunçbilek gibi dev santraller bulunan Çelikler Enerji yer alıyor.

İşte o listenin tamamı: