Türkiye’de ev almak nasıl hayal oldu?
Türkiye’de ev fiyatlarındaki yükseliş, son yıllarda hızlanırken, dar gelirli vatandaşın ev alması da hayale dönüştü. 2015 yılında bu yana Türkiye’de ortalama 120 metrekarelik bir evin fiyatı yüzde 1.429 oranında artarken, bu yükselişte en çok rol oynayan ne oldu?
Şeyda Uyanık |ÖZDER ŞEYDA UYANIK
2020 pandemiyle başlayan süreçte, 2021 yılında hızlanan enflasyonda ev fiyatlarındaki yükseliş keskin oldu. Alım gücü düşen vatandaşı, ev sahibi olmaktan uzaklaştıran fiyatlar, kira artışlarıyla barınma krizi tartışmalarını da başlatmıştı. Fiyat yükselişlerinin hız kesmesi krize dönüşmeyi engellese de ev sahipliği halen uzak bir ihtimal olarak görülüyor.
Türkiye’de ev sahibi olanların oranı 2010 yılında yüzde 60 olurken, 2014 yılında yüzde 61’e çıkarak, 2023 yılında yüzde 56,2 seviyesine geriledi.
Konut maliyetlerindeki artış
Ekonomim.com’un TÜİK ve TCMB verilerinden derlediği bilgilere göre, 2015-2024 (Ağustos) döneminde değişim dikkat çekici oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) inşaat maliyetlerindeki artış, 2021-2023 yıllarındaki yüksek oranlarda olurken, toplamda 2015-2024 aralığında yüzde 1.450 oranında bir artış görüldü.
Son 1 yıldır yavaşlayan artışta, pandemi sürecinde küresel piyasalarda emtia fiyatlarının, sonrasında Türkiye’de yerel dinamiklerde kur ve enflasyondaki artışın etkisi görülürken, maliyetlerde malzeme yükselişi 9 yıllık dönemde yüzde 1.373 olurken, işçilikteki artış ise yüzde 1.634 oldu.
İkamet amaçlı binalara bakıldığında, toplamda artış yüzde 1.427 olurken, malzemede yüzde 1.342, işçilikte de yüzde 1.617 oldu.
Ev fiyatlarındaki artış
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerinde, maliyetler sonrası yansıma bazında konut fiyatlarına bakıldığında, Türkiye’de konut birim fiyatının 2015’ten 2024’e artışı yüzde 1.429 seviyesinde maliyet artışlarının altında kalıyor.
Yeni konut fiyatları endeksine bakıldığında ise artış oranı, maliyetlerde işçilik kalemine yakın olarak yüzde 1.679 seviyesinde görülüyor.
Maaşlardaki artış
İşçilik fiyatlarında asgari ücret baz alındığında 2015-2024 arasında değişim yüzde 1.691 oranında olurken, o da işçilik maliyetlerine yakınsıyor. Ev fiyatlarındaki değişim 2022 yılında yüzde 182 ile en yüksek oranını yakalarken, 2023’te de yüzde 85’likm artışla dikkat çekiyor.
Asgari ücret artışlarının ev fiyatlarına oranına bakıldığında, 2024 yılında konuttaki artış hızının yavaşlaması, asgari ücretin alım gücünü “görece” artırsa da TCMB verilerine göre konut birim fiyatları üzerinden, 120 metrekare ortalama bir ev fiyatının 4 milyon 69 bin 200 TL olmasıyla 239 ay çalışmayı gerektiriyor.
İstanbul’da ise asgari ücret ve ev fiyatları değişimi daha yüksek oluyor.