Yeni emisyon dalgası denizde panik yarattı

Aysel YÜCEL

Uluslararası deniz taşımacılığı sektöründen kaynaklanan sera gazı salınımlarının azaltılmasına yönelik Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) yeni tavsiye kararları, yeni gemi siparişlerinde keskin düşüşler yaşanmasına neden oldu. Eskiden 10-20 adetlik sipariş veren dev armatörlük şirketlerinde şimdilerde bu sayı 1-2 gemiye kadar inmiş durumda. 10 yıl önce Çin’de bin 500 olan yeni gemi inşa eden aktif tersane sayısı da 90’lara kadar indi.

Birleşmiş Milletler’e (BM) bağlı olan Uluslararası Denizcilik Örgütü (International Maritime Organization -IMO) deniz taşımacılığı sektöründen kaynaklanan sera gazı salınımlarının azaltılmasına yönelik tedbirler kapsamında 2008’e kıyasla 2030’a kadar en az yüzde 40, 2050’ye kadar yüzde 70 verimlilik artışı hedefliyor. Daha uzun vadeli hedef ise deniz taşımacılığı kaynaklı sera gazı emisyonlarını bulunduğumuz yüzyıl içerisinde sıfıra indirmek. Dünya ticaretin yüzde 85’inin yapıldığı denizyolu taşımacılığı kaynaklı karbondioksit salınım oranı yüzde 1.7 civarında. Bu kapsamda IMO son olarak Kasım 2020’de gemiler için yeni bir teknik verimlilik standardı “Mevcut Gemilerin Enerji Verimliliği Endeksi (Energy Efficiency Existing Ship Index- EEXI) getirmek için MARPOL VI’daki taslak değişikliklerini onayladı. Yeni uygulamanın 2022’nin dördüncü çeyreğinde, en geç 1 Ocak 2023’te devreye girmesi bekleniyor. Bu konuda nihai karar Haziran 2021’de verilecek ve endeksin sonuçlarına göre sertifika verilecek ve bu geminin ilk sörveyinde gerekli olacak. Endeks, 1 tonluk bir yükü 1 deniz mili boyunca taşıyan bir gemiden kaynaklanan CO2 salımını ölçüyor. Gemilerde Gerçek EEXI değeri, tipine ve büyüklüğüne göre hesaplanan değerden düşük veya bu değere eşit olmalı. Aksi halde bu gemiler ticaret taşıma yapamama riski ile karşı karşıya kalacak.

Tüm bu gelişmeler amonyak, hidrojen biyo, metanol gibi yeni yakıt çeşitlerini gündeme taşıdı. Bu konuda birçok ülke Ar-Ge çalışmaları yürütüyor. Özellikle Japonya, Kore, Danimarka gibi ülkeler filonun verimliliğini artırmaya yönelik çalışmalarını hızlandırdı. Türk Armatörler Birliği de bu konuda farkındalık yaratmak için önemli çalışmalar yürütüyor. Bir yandan uzman kişilerin katılımıyla ‘Bildiklerinizi Unutun’ gibi başlıklara sahip webinar’lar düzenlerken, diğer yandan ilgili STK, akademisyenler ve kamu yetkililerine birlikte çalışma yapılması çağrısında bulunuyor. Armatörler Birliği Başkan Yardımcısı Cihan Ergenç, konuyla ilgili DÜNYA’ya önemli açıklamalarda bulundu.

“5 yıl sonra mevcut denizciliği unutacağız”

Cihan Ergenç, deniz taşımacılığında yepyeni bir dönemin başlayacağını vurgulayarak, “Sadece 5 yıl sonra mevcut denizciliği, gemileri ve makinaları unutacağız. Alınan tavsiye kararları doğrultusunda 10 yıl içerisinde kademeli olarak çok farklı bir noktaya geleceğiz. Dolayısıyla alınacak kararları ve yatırım planlarını buna göre belirlemeliyiz. Doğru zamanda doğru kararlar alarak bu süreci minimum zararla atlatmalıyız” dedi.

“Şimdi gemi sipariş etseniz 2024’te teslim alacaksınız”

Bu süreçte yeni gemi siparişi vermenin mantıklı bir yatırım olmayacağını vurgulayan Ergenç, “Şimdi bir gemi sipariş etmek isteseniz, kontrat süreci vs. 6 ay, inşası 2 ise en az yıl sürecek. Gemiye 30 milyon dolar yatırım yapacaksınız ama 2025’te yeni kurallar devreye girecek, diğer yandan yine bu tarihte 'sınırda karbon vergisi uygulaması' başlayacak. 2030’a geldiğinizde o geminin hurdalık olma ihtimali yüksek. 6 ayda gemiye ödediğiniz parayı da çıkaramazsınız” dedi.

Dünyanın en büyük armatörlerinin gemi siparişlerini minimuma indirmelerinin nedeni de bu. Maersk, Evergreen gibi devler, yakın bir geçmişe kadar aynı anda 10-20 adetlik gemi siparişi verirken, şimdilerde bu sayı bir elin parmaklarını geçmiyor. Ergenç’in aktardığı bilgilere göre, Çin’de 10 yıl önce bin 500 olan yeni gemi inşa eden tersane sayısı şimdilerde 90’lara kadar inmiş durumda.

Ancak Ergenç’e göre, IMO ‘bu kararları askıya aldım, şu anda sipariş edilen gemilere serbest’ dese, önümüzdeki hafta belki bin gemi siparişi verilecek, çünkü armatörler önünü görmek istiyor.

Ton başına 2 dolarlık vergi alınması gündemde

Küresel pazarda emisyon hedeflerine ulaşmak için 2030 ile 2050 yılları arasında 1-1,4 trilyon dolarlık yatırıma ihtiyaç duyulacağı belirtiliyor. Sadece Ar-Ge tarafında 5 milyar dolarlık bir yatırımdan bahsediliyor. Bunun da deniz yakıtlarından ton başına alınması planlanan 2 dolarlık vergi ile karşılanması düşünülüyor.

'IMO, armatörleri hedef alıyor' iddiası

Hem küresek hem de Türk denizcilik sektörü temsilcileri, IMO'nun emisyonların azaltılmasına yönelik tavsiyelerini çok sert buluyor. Denizciler, deniz taşımacılığı kaynaklı sera gazı emisyon oranının toplamın içerisnde yüzde 3'ten az pay aldığını vurgulayarak, "BM'ye bağlı IMO'nun burada armatörlük şirketlerini hedef aldığını iddia ediyor. Bazıları da bu konunun küresel ticaret savaşının bir ayağı olduğunu söylüyor.

Navlun 3 kattan fazla artabilir

Cihan Ergenç, emisyon kuralları çerçevesinde gemi yapım ve yakıt maliyetlerinin artmasına bağlı olarak navlun da katlanacak. Ergenç, “Eğer siz 10 milyon dolar daha yüksek bir bedelle gemi yaptırırsanız, yakıtınız da eskiye oranla 4 misli pahalı ise bu demektir ki, 30 dolar olan navlun mesela 100 dolara çıkacak. Dolaysıyla lokal üretimler gündeme gelecek” dedi.

Türk sahipli filo yaşlanıyor

Türk sahipli deniz filosunun toplam tonajı 28 milyon DWT civarında. Filonun yaş ortalaması 20’nin üzerinde. Gemilerin yaş ortalamasının bu derece düşük olmasında yaşlı koster filosunun payı büyük. Akdeniz ve Karadeniz çanağındaki 12 bin DWT'nin altındaki gemileri kapsayan koster filosunda ise yaş ortalaması çok yüksek. Türk koster filosunda toplam tonajı 2 milyon DWT’ye yaklaşan 600’den fazla gemi bulunuyor ve bu gemilerin 200’den fazlasının yaşı 30’u geçiyor. Yasa çıkmış olmasına rağmen, finansman ayağı eksik kaldığı için sektörün en acil konularından biri olan ‘koster yenileme projesi’ yıllardır hayata geçirilemiyor.

“Biz de birlik olup bu yarışta olmalıyız”

Yeni denizcilik düzenine hazırlık kapsamında birçok ülke Ar-Ge çalışmalarına başladı. Özellikle Japonya bu konuda armatörler, gemi inşacılar, tedarik sanayiciler STK, kamu ve akademi işbirliğinde önemli çalışmalar yürütülüyor. Son olarak 140 uluslararası firma bir araya gelerek “Zero Emission Coalition” adı altında bir işbirliği platformu kuruldu. Bu platformun araştırmasına göre çoğunluğu Avrupa’da olmak üzere 100’e yakın sıfır emisyon projesi bulunduğundan bahsediliyor. Avrupa’da bu konuya özel fonlar olduğunu anlatan Cihan Ergenç, “Biz de ortak çalışmalar yürüterek bu fonlardan mutlaka yaralanmalıyız. Biz de bu yarışta olmalıyız. Hem gemileri iyileştirme ile ilgili hem de yeni yakıtlar üretmek konusunda çalışmalar yapmalıyız” diye konuştu.