Çiğ sütte üreticiden alıma devam, kooperatiflere 'barter' şartı

Ali Ekber YILDIRIM

Geçen hafta Tarım Kredi Kooperatiflerinin üreticiden çiğ süt alımını azalttığını, kooperatif ve birliklerden süt alımı için süt sanayicileri gibi "yemimi almazsan sütünü almam" dayatmasında bulunduğuna dair haberimiz büyük yankı uyandırdı.

Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği Genel Müdürlüğü çiğ süt alımı ile ilgili açıklama yaptı.

Çiğ süt alımı ve yem dayatması ile ilgili yapılan açıklamada yıl bazında alınan süt miktarları verilirken, yetiştiricilerden doğrudan süt alımının devam ettiği belirtildi. Yem dayatması ve kooperatiflerden süt alımı ile ilgili olarak ise şu bilgilere yer verildi: "İzmir S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ile Aydın ÖR-KOOP Nazilli ve Çevresi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'ne süt arzının fazla olduğu bu dönemde yetiştiricilerimizin mağduriyetini önlemek amacıyla Kurumumuzun ihtiyacı olmamasına rağmen “barter” usulü yem karşılığı alınması teklif edilmiş, bu teklif ilgili iki kooperatif tarafından süt satış sözleşmesi yaptıkları diğer sanayi kuruluşlarından yem alma mecburiyetleri olduğu gerekçesi ile kabul görmemiştir. Her iki kooperatifin yaşadıkları bu durum aslında ülke genelindeki tüm süt kooperatifleri ve yetiştiricilerinin yaşadığı en önemli problemdir."

Kooperatiflerden süt alımı için "barter" şartı

Açıklamada, "Yemimi almazsan sütünü almam" yerine "barter" önerildiği ifade ediliyor. Barter, ürünün başka bir ürün veya ürünlerle takası anlamına geliyor. Yani "benden yem al ben de senden bunun karşılığında süt alayım" deniliyor.

Yapılan açıklama üzerine Aydın ÖR-KOOP Nazilli ve Çevresi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Ünal Önal Tarım Kredi Kooperatifleri İzmir Bölge Müdürü Adnan Yusuf Güney'i telefonla arayarak, yapılan açıklamayı da hatırlatarak süt göndereceklerini söylüyor. İzmir Bölge Müdürü Adnan Yusuf Güney, barter yapılmazsa, dolayısıyla yem alınmazsa süt almayacaklarını aylık ne kadar süt alınıyorsa onun karşılığında o kadar yem alınması durumunda kabul edeceklerini bildiriyor.

"Sanayicinin yemini satan kooperatifler, Tarım Kredi'den de yem alsa ne olur?

Tarım Kredi Kooperatifleri İzmir Bölge Müdürü Adnan Yusuf Güney ile yaptığımız telefon görüşmesinde, üreticilerden doğrudan süt alımına devam ettiklerini ve "yem alırsanız sütünüzü alırız" gibi bir dayatmanın kesinlikle söz konusu olmadığını söyledi. Güney: " Bizim üreticilerden doğrudan süt alımımız devam ediyor. Basın açıklamasında da belirtildiği gibi Tire Süt ve ÖR-KOOP'a ise barter şeklinde bir teklifte bulunduk, fakat, iki kooperatif de kabul etmedi. 2021 yılı için ÖR-KOOP ile süt alımı konusunda bir sözleşmemiz yok. En son günlük 10 ton civarında bu kooperatiften süt alımımız vardı. Barter önerimiz kabul edilmedi. Dolayısıyla süt alımı yapmıyoruz. Bizim şu anda süte ihtiyacımız da yok. Biz üretici mağdur olmasın diye barter ile süt alabiliriz dedik. Ama kabul etmediler. Bu kooperatifler 2 bin 500 ton civarında yem satıyor. Kimin yemini satıyorlar? Süt sattıkları sanayicilerin, alıcıların yemini satıyor. Bizden de 200 ton alsalar olmaz mı? Kooperatifçilik dayanışması bunu gerektirmez mi? Ayrıca, ürettiğimiz yemin hammaddesi olan buğdayı, arpayı ve diğer ürünleri de yine üretici ortaklarımızdan temin ediyoruz. Çiftçiye verdiğimiz diğer hizmetler görülmüyor. Binde 4 oranında alım yaptığımız sütte fırtınalar koparılıyor Biz "yemimi almazsan sütünü almam" dayatmasına karşıyız. Ama 2 bin 500 ton yem satan bir kooperatif de bizim iyi niyetimize istinaden 200 ton yem alsa ne olur?  O zaman sütü alırız. Barter yapmadıkları ve sözleşmemiz olmadığı için süt almıyoruz. Biz süt alımını bırakmadık. Üreticiden almaya devam ediyoruz." görüşünü dile getirdi.

Özetle, Tarım Kredi Kooperatifleri yetiştiricilerden doğrudan süt alımını sürdürürken kooperatiflerden barter yapmaları halinde süt almayı sürdürecek. Barter yapmazlarsa süt almayacak.

Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği'nin açıklaması şöyle:

“Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri ürün değerlendirme faaliyetleri kapsamında gerçekleştirilen çiğ süt alımlarına ilişkin son günlerde bazı basın yayın organlarında yer alan haber ve iddialarla ilgili kamuoyunu doğru bilgilendirmek adına açıklama yapma ihtiyacı doğmuştur.

Bitkisel ve hayvansal üretimin aracısız olarak tüketici ile buluşturulması amacıyla yapılan çalışmalar kapsamında, üreticilerimizin üretmiş oldukları çiğ sütün değerlendirilmesi faaliyetlerine hız verilmiştir. Bu kapsamda, üreticilerimizin üretmiş oldukları çiğ sütler Ulusal Süt Konseyinin belirlemiş olduğu tavsiye satış fiyatının altında kalmayacak bir fiyattan toplanmakta, böylece de üreticilerimizin ürettikleri çiğ sütün pazar sıkıntısı yaşanmadan tedarik edilmesi ile birlikte üreticilerimizin ekonomik menfaatlerinin korunmasına katkıda bulunulmaktadır.

İştirak şirketlerimizin ve süt fabrikamızın ihtiyaçları doğrultusunda kooperatiflerimiz aracılığı ile ülkemiz genelinde birçok noktada çiftçilerimizden süt alımı yapılmaktadır. Bu kapsamda, 2020 yılında 4 Bölge Birliğimize bağlı 12 Kooperatifimiz tarafından 39.515 ton çiğ süt 94.354.962 TL bedelle alınmıştır. 2020 yılının ilk üç ayında 6.229 ton çiğ süt 14.730.139 TL bedelle alınmış olup, 2021 yılı ilk üç ayında miktar bazında % 68 artışla 10.519 ton çiğ süt 28.464.217 TL bedelle 3 Bölge Birliğimize bağlı 10 Kooperatifimizce alımı yapılmıştır. Sütlerin alımı, söz konusu tarihlerde Ulusal Süt Konseyince belirlenmiş olan fiyattan gerçekleştirilmiştir. TÜİK verilerine göre 2020 yılında Ülkemizde 9.841.522 ton inek sütü toplanmış olup, Kurumumuzca toplanan süt miktarı % 0,4 (binde dört) seviyelerindedir.

Şirketlerimizin ihtiyaçları çerçevesinde üretim planlamasına bağlı olarak Kooperatiflerimizce süt alımları devam etmekte olup, üreticilerden süt alımlarının durdurulması gibi bir durum kesinlikle söz konusu değildir. 2021 Mart ayı sonu itibariyle 205’inci şubesini açan ve yılsonuna kadar 500 şubeye ulaşmayı hedefleyen Tarım Kredi Kooperatif Marketlerin ihtiyaçları doğrultusunda da üreticilerimizden süt alımları artarak devam edecektir.

Tarım Kredi iştiraki olan ve sektörün öncü kuruluşları arasında yer alan Tarım Kredi Yem şirketimiz de bünyesindeki 12 yem fabrikasıyla ülke tarımı ve üreticilerimiz için çalışmalarını sürdürmektedir. 2020 yılı için 1 milyon 290 bin ton satış gerçekleştiren Tarım Kredi Yem, artan üretimiyle yem sektöründeki regülasyon görevini daha iyi şekilde yerine getirmekte, üreticimiz için daha öngörülebilir ve uygun maliyetlerle kaliteli yem temin ederek et ve süt üretimine destek sağlamaktadır.

Kurumumuzun süt alımı ile ilgili olarak ortaklarına yem alım ön şartı bulunmamakta olup, 2020 yılında 215 bin tonu İzmir Bölge Birliğinde olmak üzere 1 milyon 290 bin ton yemi hiçbir dayatma olmaksızın çiftçilerimize ulaştırmış ve sektörde lider konumdadır. Bu kapsamda yem siparişinde bulunan tüm ortaklarımızın ihtiyaçları tedarik edildiği gibi sütünü aldığımız ortaklarımızın da yem siparişi vermeleri durumunda ihtiyaçları karşılanmaktadır.

Ayrıca, süt alımı yaptığımız S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ile 2018 yılında imzalanan yem alım-satım sözleşmemiz gereğince herhangi bir dayatma olmaksızın, aylık ortalama 100 ton yem verilmekte olup, bunun dışında muhtelif gıda maddeleri ihtiyaçlarının da tedariki yine Kooperatifimizce sağlanmaktadır. 

Bu dönem için yapılan planlamalar çerçevesinde 3 Bölge Birliğimizde görevlendirilen Kooperatifler doğrudan doğruya yetiştiricilerimizden süt alımlarına devam ederken aynı zamanda İzmir S.S. Tire Süt Müstahsilleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ile Aydın ÖR-KOOP Nazilli ve Çevresi Tarımsal Kalkınma Kooperatifi'ne süt arzının fazla olduğu bu dönemde yetiştiricilerimizin mağduriyetini önlemek amacıyla Kurumumuzun ihtiyacı olmamasına rağmen “barter” usulü yem karşılığı alınması teklif edilmiş, bu teklif ilgili iki kooperatif tarafından süt satış sözleşmesi yaptıkları diğer sanayi kuruluşlarından yem alma mecburiyetleri olduğu gerekçesi ile kabul görmemiştir.Her iki Kooperatifin yaşadıkları bu durum aslında ülke genelindeki tüm süt kooperatifleri ve yetiştiricilerinin yaşadığı en önemli problemdir.

Bu bağlamda, Kurumumuz üzerinden başlatılan bu tartışmanın Anadolu sathına yayılmış süt sanayicileri ve irili ufaklı mandıraların her birinin aynı zamanda da yem bayiine dönüşerek yetiştiricilerimizin mağdur olmaları gerçeğinin kamuoyunda tartışılmasına vesile olması açısından olumlu buluyoruz. Yukarıda da ifade edildiği gibi ülkenin yem üretiminde yıllık 1,29 milyon ton ile sektör lideri olan Kurumumuzun ülkemizdeki toplam süt alımının ise sadece binde dördünü aldığı gerçeği, Kurumumuz üzerinde yapılan bu tartışmanın gerçekçi olmadığının göstergesidir.

Diğer yandan süt tebliğinde yer almayan ve tebliğ kapsamındaki desteklerden yararlanmayan Kurumumuzun tebliğ kapsamına alınmasına karşı çıkanların bu konuda Kurumumuzu görevli kabul ederek itham etmeleri tartışılması gereken ayrı bir çelişkidir.

Tarım Kredi Kooperatiflerinin çiğ süt alım faaliyetlerine yönelik gündeme getirilen “yemi benden almazsan sütünü almam” şeklindeki bir yaklaşım kesinlikle söz konusu olmayıp, bu tür iddialar; 150 yılı aşan köklü geçmişiyle güven ve itibar müessesesi olan, ülke tarımı ve çiftçimizin iftihar kaynaklarından biri haline gelen ve misyonu gereği ülkemiz çiftçisini ve tarımını her koşulda destekleyen Tarım Kredi Kooperatifleri hakkında olumsuz algı ve imaj oluşturmaya yönelik haksız girişimlerdir.

Bugüne kadar çiftçimizin en büyük destekçisi olan Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri, üretimin her aşamasında ortağının, çiftçinin bizzat sahada yanında yer alan bir Kurum olarak ülke tarımı için çalışmalarını daha güçlü bir şekilde sürdürecektir.”