'Zeytinyağı ihracatındaki kısıtlamalar pazar kaybettirme noktasına geldi'

NURETTİN BAKİ / İZMİR

Son yıllarda yapılan dikimlerle zeytin ağacı varlığını 90 milyondan 190 milyona ulaştıran, bunun sonucu olarak da dünya zeytin üretiminde lider, zeytinyağı üretiminde ise İspanya’nın ardından ikinciliğe yükselen Türkiye, geçen yıl rekolte ve ihracatı rekor seviyelerle kapattı. Ancak 1 Ağustos 2023 tarihi itibariyle dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına, 22 Ağustos 2023 itibariyle de dökme ve varilli prina yağı ihracatına getirilen ihracat kısıtlamaları nedeniyle sektör 2023-2024 sezonuna endişeyle başladı. Zeytinyağı ihracat sezonunun ilk 2 ayında zeytinyağı ihracatı miktar bazında yüzde 75 azalarak 31 bin tondan 8 bin tona geriledi.

Sektörün daha fazla zarara uğramaması için söz konusu kısıtlama kararlarının bir an önce gözden geçirilmesi gerektiğini belirten Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Davut Er, “Serbest piyasa ekonomisi şartlarının devamı sağlanmalı ve ihracat kısıtlama uygulamaları sonlandırılmalı. Katma değeri yüksek ambalajlı ihracatı artırmak ana hedefimiz olmakla birlikte firmalarımız ithalatçılardan gelebilecek farklı talepleri karşılamak durumunda” dedi.

“Sektör tarihin en yüksek ihracat rakamlarına ulaştık”

Geçen sezon sektör tarihin en yüksek ihracat rakamlarına ulaştıklarını kaydeden Davut Er, “Sofralık zeytin ihracatımız bir önceki sezona kıyasla tutar bazında yüzde 7 artarak 172 milyon dolardan 184 milyon dolara yükseldi. 31 Ekim'de sona eren 2022/23 zeytinyağı ihracat sezonunda ise, 118 ülkeye ihracat gerçekleştirdik ve toplam zeytinyağı ihracatımız miktar bazında yüzde 158 artarak 58 bin tondan 150 bin tona, tutar bazında ise yüzde 259 artarak 201 milyon dolardan 723 milyon dolara yükseldi. 2022-2023 ihracat sezonunda, üretimdeki rekor ile birlikte elde ettiğimiz başarıyla, toplam sektör ihracatımız 947 milyon dolara ulaştı ve sektörümüz dünya pazarlarında çok önemli bir yer edindi. Bu rakamı önümüzdeki birkaç yıl içerisinde 1,5 milyar dolara, 2028’de ise 2 milyar dolar seviyesine çıkarmayı hedefliyoruz” dedi.

“En büyük engel kısıtlamalar”

Sektörün karşılaştığı en büyük engelin 1 Ağustos 2023 tarihi itibariyle dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına, 22 Ağustos 2023 itibariyle de dökme ve varilli prina yağı ihracatına getirilen ihracat kısıtlamaları olduğunu söyleyen Davut Er, “Bu kararlar, maalesef geçmiş yıllarda olduğu gibi, Türkiye’deki tüm ihracatçılarımızı çatısı altında bulunduran sektörün tek ihracatçı birliği olan Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği’nin görüşü alınmadan, sektör temsilcileri ile istişarede bulunulmadan ve önceden bir bilgilendirme olmaksızın alındı” dedi.

“Kısıtlamalar telafisi olmayan hasarlara yol açacak”

Son üç yılda zeytinyağına dört kez ihracat kısıtlaması getirildiğini anımsatan Er, “Bu kısıtlamaların piyasa üzerinde amaçlandığı gibi olumlu bir etkisi kesinlikle olmadı. Fiyat artışlarını yavaşlatmakta yeteri kadar etkili olmadığı gibi, aksine üretici ve mal tedarikçilerini beklenti içine soktu ve yeterli miktarda mal arzı olmadığı için piyasayı daha da bloke etti. Fiyatlar, kısıtlama uygulamasından bu yana yaklaşık yüzde 15-20 civarında artış gösterdi. İhraç edilemediği için depolarda bekletilen zeytinyağları ise, sıcak hava ve olumsuz depolama koşulları nedeniyle bozulmaya maruz kaldı, asidite arttı ve diğer kıymetli spektler zarar gördü, yüksek kaliteli sızma yağlar rafinajlık yağlara dönüştü ve bu da yüzde 30’luk bir değer kaybına neden oldu. Söz konusu kısıtlama uygulaması hem iç piyasada hem de ihracatta hiçbir olumlu sonuç doğurmadı. Uygulama devam ederse, sektörümüzde telafisi mümkün olmayan hasarlara yol açacak” şeklinde konuştu.