Yılda 10 milyar TL'lik atık ekonomiye kazandırılacak

ZEHRA ORUÇ-BURSA

COVID-19 pandemisi sürecinde sanayide çarkların durması nedeniyle atığa ulaşmada zorlanan geri dönüşüm sektörü çalışmalarını durdurmadı. Sektörde faaliyet gösteren pek çok firma bu dönemde yüzde 50 kapasite seyrinde çalışırken, 1 Haziran itibarıyla normalleşme sürecine girdi. Öte yandan mücbir sebep kapsamına da alınmayan sektörün temsilcileri, sektörün kanayan yarası olan evsel ambalaj atıkların kaynağında daha fazla toplanması ve ekonomiye kazandırılması için bir proje başlatıyor. Geri dönüşüm sektörünün çatı kuruluşlarından olan TÜDAM; proje kapsamında aynı zamanda Türkiye’de depozito uygulamasının başlatılması için Çevre ve Şehircilik Bakanlığına danışman olarak katkı sunan İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erdem Görgün ile birlikte çalışıyor. Proje TÜDAM haricinde diğer başka STK’lar, yetkilendirilmiş kuruluşlar, yazılım şirketleri ve paydaş belediyelerin işbirliği ile hazırlanıyor. TÜDAM Yönetim Kurulu Başkanı Vedat Kılıç yurtdışında başarıya ulaşmış ülkelerin çalışmaları incelenerek, Türkiye’ye uygun bir proje oluşturulmak istendiğini ve projenin finansal desteğinin İstanbul Kalkınma Ajansı tarafından sağlanmasının planlandığını söyledi.       

Evsel kaynaklı ambalaj atıkların toplanıp ayrıştırılarak yeniden geri kazanımında başarılı bir sonuç alınamadığına dikkati çeken Vedat Kılıç, “Evlerde oluşan ambalaj atıklarının sağlıklı, sürdürülebilir bir şekilde toplanması ve ayrıştırılması için tanımlanan bir finansman desteğimiz yok. Mevcut durumda belediyelerle lisanslı işletmeler ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için anlaşma yapıyorlar; ancak yapılan anlaşmanın uzun vadede garantisi olmadığı için işletmeler bu alana yönelik yatırım yapmaktan imtina ediyorlar. Dolayısıyla evlerde oluşan ambalaj atıkları sağlıklı toplanamıyor ve diğer çöplerle beraber belediyelerin çöp depolama sahalarına gömülüyor. Bunun sonucunda yaklaşık yılda 10 milyar TL’ye yakın bir değeri toprağa gömmüş oluyoruz. Atıkların ekonomik değerinden mahrum kaldığımız gibi geri dönüşüm sektörü işleyebilecek atık hammadde bulmakta güçlük çektiği için yurt dışından atık ithal etmek durumunda kalıyor. Bu olumsuz durumu tersine çevirmek için bu projeyi hayata geçirmeyi hedefliyoruz. Projenin belediyelerde pilot uygulama olarak faaliyete geçmesini planlıyoruz. Eğer pilot uygulamalar başarıya ulaşırsa, elde edilen sonuçlar ve proje çıktıları Çevre ve Şehircilik Bakanlığına rol model olarak uygulanması için sunulacaktır” dedi.        

2022 yılında hayata geçirilmesi hedefleniyor         

Planlan pilot uygulamalar hakkında detayları paylaşan Vedat Kılıç “Ambalaj atıklarının toplanması, ayrıştırılması ve sürdürülebilir bir finansman modeli oluşturulması için paydaşlarla birlikte pilot çalışmaları başlatacağız. Projelerin yatırımları, maliyetleri, gelirleri, atık toplama oranları, elde edilen ürünlerin kalitesi gibi birçok parametre, pilot çalışmalar çerçevesinde rapor haline getirilecek. Son aşamada bu raporu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na model olarak sunacağız. Bakanlığın modeli kabul edip ülke genelinde uygulanmasını talep etmesini umuyoruz. Bu aşamada TÜDAM olarak topluma olan sorumluluğumuzun bilinciyle projeyi hayata geçirmeyi öngörüyoruz” şeklinde konuştu. Projenin kabul edilmesi halinde 18 ay içinde tamamlanması ve 2022 içinde hayata geçirilmesi hedefleniyor.      

“Pandemi döneminde ambalaj kullanımı had safhada arttı”        

Atıkların kaynağında ayrı toplanarak ekonomiye tekrar kazandırılabilmesi için altyapı ve tesis yatırımlarına ihtiyacımız var. Bu yatırımların kamu tarafından yapılması beklenmemelidir. Dolayısıyla bu kapsamda projeyi oluşturmaktaki asıl hedefimiz, atık yönetimi sektöründe faaliyet gösteren yatırımcılar için yatırım yapılabilir piyasa koşullarının sağlanabilmesidir. Eğer doğru bir finansman modeli oluşturabilir ve özel sektörün yatırım yapabileceği öngörülebilir piyasa koşulları sağlayabilirsek, sektör temsilcileri uzun vadeli yatırım yapmaktan çekinmeyeceklerdir” dedi. Vedat Kılıç, projenin başarıya ulaşması halinde Türkiye’nin atıkta ithalatçı olmaktan çıkıp ihracatçı konumuna gelebileceğinin de bilgisini verdi. Kılıç öte yandan depozito sisteminin ne zaman hayata geçeceğinin de belirsiz olduğunu ifade ederek, “Bu sistemin 2021’e yetişmesi güç. Salgında ambalaj kullanımı had safhada arttı. Ambalaj atıkları da artmaya başladı. Bu atıkları toplayacak bir sistemi ivedilikle kurmamız gerekiyor” dedi.

Yıllık 35 milyon ton evsel atık oluşuyor

Türkiye’de yıllık ortalama 35 milyon ton civarında evsel atık oluşuyor. Bunun yaklaşık 8 milyon tonu yeniden geri dönüştürülebilir atıklardan oluşuyor. Bugün itibarıyla bunun en fazla 1,5 milyon tonu toplanabiliyor. Bugün halihazırda toplanmış ve ayrıştırılmış çöpün içinde dahi yüzde 25 seviyesinde değerlendirilebilir atık kalıyor ve ayrıştırılamıyor. Türkiye yılda 1 milyon ton kağıt, 500 bin tona yakın plastik atık ithal ederken, yaklaşık 6,5 milyon ton da kendi atığını toprağa gömüyor.