Kayseri Model Fabrika faaliyete geçiyor

HİLAL SÖNMEZ-KAYSERİ

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü’nün projesi olarak ilki Ankara’da 2019 yılı Ocak ayında, ikincisi Bursa’da 2019 Mart ayında faaliyete geçen model fabrikaların, 2020 yılında da Kayseri, Konya, İzmir, Adana ve Gaziantep’te de hayata geçmeye hazırlanıyor. Şuanda proje aşamasındaki iller içinde en hızlı ilerlemeyi kaydeden Kayseri Model Fabrika (KMF) hakkında, Kayseri Sanayi Odası (KAYSO) ve KMF Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Büyüksimitci ile bir röportaj gerçekleştirdik. Büyüksimitci, DÜNYA’ya yaptığı özel açıklamalarda model fabrikaların üretim ve ticaret süreçleri için neden önemli olduğunu dile getirdi. Mehmet Büyüksimitçi, KMF’nin IoT (internet of things) yani birbiri ile konuşan cihazlara bir örnek teşkil etmesine yönelik çalışmaların sürdüğünü ve bu yönü ile de diğer model fabrikalar arasında ilk olacağını söyledi. Model fabrikaların Türkiye için çok stratejik bir yatırım olduğunun altını çizen Büyüksimitci, sorularımızı şöyle yanıtladı:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü’nün bir projesi olarak daha önce Ankara ve Bursa’da da kurulan Model Fabrika’nın Kayseri’de de kurulduğunu biliyoruz. Nedir bu Model Fabrika, kısaca bahseder misiniz?

Şehrimizde büyük ortağı Kayseri Sanayi Odası (KAYSO) olmak üzere beraberinde Abdullah Gül Üniversitesi (AGÜ) ve Kayseri Ticaret Odası (KTO) ortaklığında Kayseri Model Fabrika adıyla bir anonim şirket kuruldu. Aslında öncelikle şunu söylemek gerekir, Model Fabrika sadece Kayseri’de değil, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın bir projesi olmak üzere ülke çapında Bakanlıkça belirlenen illerde kuruldu ve kuruluyor. Bunlardan ilk ikisi 2019 yılında Ankara ve Bursa’da kuruldu. Kayseri Model Fabrika’nın kurulmasına ilişkin çalışmalar ise 2019 yılı başından beri sürdürülüyordu ve 2020 Ocak ayında resmen kuruldu. Model fabrikada KOBİ’lerimiz başta olmak üzere ticaret erbabı, akademisyenler, öğrenciler ve konuyla ilgili hizmet talep eden tüm paydaşlara üretim verimliliği ve dijital dönüşüm konularında uygulamalı eğitim ve danışmanlık hizmeti vereceğiz.

Model Fabrikaların kurulma amacı ve proje içeriği hakkında ayrıntılı bilgi verebilir misiniz?

Model Fabrikalar (MF), “KOBİ Verimlilik Eğitim Merkezi Projesi” adlı Kamu Yatırım Projesi kapsamında “İmalatçı KOBİ’lere öncelikle yalın dönüşüm (operasyonel verimliliği artırma hedefli) ve dijital dönüşüm (Sanayi 4.0 ilkelerinin uygulanması hedefli) alanlarında eğitim ve danışmanlık sağlamak” amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda hedef illerde kuruluyor. Bakanlık söz konusu projeyi Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Numaralı Cumhurbaşkanı Kararnamesi’ne dayanarak yürütüyor. Model Fabrikaların Türkiye’de kurulum ve yaygınlaştırılması süreci Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile teknik işbirliği kapsamında yürütülüyor. Bu bağlamda Kayseri Model Fabrika’nın da kuruluşu için UNDP aracılığı ile Alman Kalkınma Bankası KfW’dan yatırım fonu sağlanmış olup bu fon makine, teçhizat ve yazılımlara ilişkin yatırımlar ile MF kuruluşuna ilişkin danışmanlık hizmeti alımı için kullanılıyor.

Dijital dönüşüm deyince Endüstri 4.0 kavramı ve buna bağlı olarak karanlık fabrikalar, yapay zekâ, robotlar geliyor akla. KMF ortamı da böyle mi olacak? KMF ne üretecek?

Aslında projeyi ilk duyanlarda böyle bir algı oluşuyor. Yani içinde yapay zekalı robotların görev aldığı, neredeyse insan elinin değmediği süreçlerle son teknoloji ürünlerin üretildiği bir fabrika….Oysa model fabrikaların misyonu, fonksiyonları ve değer önermeleri incelendiğinde birincil amaç bu değil. Elbette dijital dönüşüm için gerekli altyapımız ve hizmetlerimiz de olacak ancak verimsizlik sorununu çözmeden dijitalleşmeye çalışan bir işletme ancak dijital verimsiz bir işletme olur. Bu bakış açısı ile temelde KOBİ’lerimize hizmet edecek model fabrikalar ülke çapında üretim verimliliğinin artması çabasına katkı sağlayacak. Bu yönüyle hedef kitle KOBİ’ler olunca öncelikle onların model fabrikalara geldiklerinde kendilerini kendi fabrikalarında hissedecekleri bir ortam oluşturmaya çalışıyoruz. Tüm diğer Model Fabrikalarda olduğu gibi KMF’nin de ana hizmet konusu yalın üretim felsefesi ve ilgili teknikler konusunda KOBİ’leri bilgilendirmek, eğitimler vermek ve projenin “öğren-dönüş” dediğimiz safhası kapsamında KOBİ’lerin fiilen üretim verimliliklerini artırmalarına kendi sahalarında yapılacak çalışmalarla destek vermek.

Bu çerçevede, işletmelerde görülen hareketler, stoklar, taşımalar, beklemeler, fazla üretim, hatalı üretim, fazla proses, personelin kullanılmayan yetenekleri gibi temelde 8 israf alanının fark ettirilip bunların 5S, değer akış haritalama, hat dengeleme, SMED, pokeyoke, iş etüdü, kaizen gibi çeşitli tekniklerle giderilmesi konusunda eğitimler ve saha danışmanlığı hizmeti sunulacak.

Söz konusu eğitimlerin görselleştirilmesi ve katılımcının teknikleri bir işletme ortamında deneyimlemesi için, model fabrikalar satış amacı gütmeden çeşitli ürünler üretecekler. Üretim süreçlerinin dijitalleştirilmesi konusunda bilinçlendirme faaliyetleri ise KMF’nin diğer önemli değer önermesi. Dolayısıyla model fabrikalar tamamen robotların çalıştığı karanlık fabrikalar olmayacak. Tam tersine OSB’deki bir KOBİ’miz nasıl üretim yapıyorsa model fabrikalar da benzer makine, teçhizat ve enstrümanlarla üretim yapacaklar. Katılımcılara, model fabrikalarda verilen eğitimlerle israf alanlarını görmeleri ve bunları giderme yöntemleri öğretilecek.

Akabinde ilgili üretim süreçlerinin dijitalleştirilmesi ile süreçlerin nasıl daha hızlı ilerleyebildiği, kapasitenin ve ürün kalitesinin arttığı gösterilecek. Bu safhada makinelerdeki PLC (programmablelogiccontroller - programlanabilir lojik kontrolcü) okuyucular ve MES (ManufacturingExecutionSystem - Üretim Yönetim Sistemi) sayesinde ERP (Enterprise Resource Planning - Kurumsal Kaynak Planlama) sistemine makine duruşları, sebepleri, süreleri, makine performansı, kapasitesi ve benzeri üretim süreçlerinden veriler beslenecek. Bu sayede üretim planlamasının ve yönetilmesinin nasıl kolaylaştığı ve üretimin uçtan uca nasıl dijital ortamda takip edilebildiği gösterilecek. Yine işletme alanındaki süpermarket dediğimiz stok alanlarının yönetimi, buralarda bileklik, gözlük gibi kullanılacak giyilebilir teknolojilerle veya AGV (AutomatedGuidedVehicle - otomatik güdülebilir araçlar) ile lojistiğin ne derece etkin şekilde yönetilebildiği gösterilecek. Bakım-onarım, montaj hattı vb. alanlarda artırılmış gerçeklik enstrümanları veya picktolight dediğimiz montaj işleminde operatörlere sıradaki parça ve işlemi görsel olarak bildiren sistemler kullanılacak. Projenin ilerleyen safhalarında digitaltwin dediğimiz işletme alnının sanal ikizinin oluşturulması ile üretim sürecinde yapılacak değişikliklerin üretim kapasitesi, verimliliği, kalitesi vb.de ne tür değişikliklere sebep olabileceği reel üretim alanında bir cıvatanın dahi yeri değiştirilmeden simule edilmiş olabilecek. Dolayısıyla model fabrikalardaki dijital unsurlar genelde bu yönde olacak.

Kayseri Model Fabrika ne üretecek sorusuna gelince burada Bakanlığımızın öneri ve yönlendirmelerinin olduğunu belirtmek isterim. Bu ürünler, Bakanlıkça önerilen alternatif birkaç üründen, değerlendirme kriterlerine ve eğitim modüllerinin aktarılmasına en uygun olduğu düşünülen ürünler arasından seçildi. Bu kapsamda, Ankara MF pnömatik silindir, Bursa MF paletli taşıyıcı, Gaziantep MF tartı, Mersin MF anahtar (priz) ve Kayseri MF da “Pilli Baharat Değirmeni” üretmeyi tercih etti. Konya ve İzmir Model Fabrikaları da Ankara ile aynı ürünü yani pnömatik silindir üretecekler. Model fabrikalar, söz konusu ürünlerin üretim süreçleri üzerinden, geleneksel üretim, yalın üretim ve dijital üretim felsefeleri, ilk elden tecrübe edilecek şekilde tasarlandı.

Genel olarak model fabrikalar hakkında bilgi aldık; peki tekrar Kayseri Model Fabrika’ya dönecek olursak projenin içinde neden KAYSO, KTO ve AGÜ var?

Bakanlık, diğer illerde de projenin sanayi ve ticaret odalarının sorumluluğunda olmasını ve proje içinde üniversite-sanayi işbirliğini güçlendirme adına mutlaka bir üniversitenin olmasını istiyor. Bunu da anlamlı buluyoruz keza üreticiler ile aktif iletişim halindeyiz, onların güncel sıkıntı ve ihtiyaçlarını iyi biliyoruz. Üniversitelerimiz de sahip oldukları bilgi birikimi ve ürettikleri güncel bilgilerle firmalarımızın gelişim ve dönüşümüne destek oluyorlar.

Bakanlık yetkilileri konuyla ilgili bahsettiğinde ilk ilgilenen ve destek veren üniversitemiz Abdullah Gül Üniversitesi (AGÜ) oldu. Bu sebeple projeye AGÜ de dâhil oldu. Şu anda projede yarı zamanlı eğitmen/danışman olarak ERÜ ve NNYÜ’den de hocalarımız bulunuyor. Buradan bir kez daha değerli Rektörümüz Sayın Prof. Dr. İhsan Sabuncuoğlu’na ve KTO Başkanımız Sayın Ömer Gülsoy’a da desteklerinden ötürü teşekkürlerimi sunuyorum. Bu projede AGÜ, KMF’ye Sümer Kampusu içerisinde bir yer tahsis etti ve KMF üretim tesisi, eğitim salonları bu kampüs içerisinde yer alıyor.

Kurumlar KMF alanında eğitimler mi alacak? Eğitimleri AGÜ akademisyenleri mi verecek?

Model fabrikaların her biri için Bakanlık temelde 6 personelden oluşan bir kadro önerdi. Bunun içinde bir genel müdür ya da direktör, 2 tam zamanlı eğitmen/danışman, 2 tekniker ve bir yönetici asistanı bulunuyor. Bu tam zamanlı personelin yanı sıra projede akademisyen ve iş dünyasından operasyonel yöneticilerden seçilen yarı zamanlı eğitmenler/danışmanlar da bulunuyor. Biz KMF için söz konusu kadroyu tamamladık. 2020 yılı başında daha önce yine Kayseri Sanayi Odası’nın destekleri ile KAYSO binası içinde hizmet veren Türkiye Kalite Derneği Kayseri Temsilciliği’nin Yöneticisi Sayın Salih Yalçın KMF’nin Genel Müdürü olarak atandı. Akabinde şehrimizin güzide kurumlarında yalın üretim konusunda en az 10-12 yıl mesai yapmış, alanında deneyimli çok kıymetli arkadaşlarımız ekibimize dâhil oldular. İkisi de endüstri mühendisi olan Emre Koşar ve Ebru Takçı uzman eğitmen/danışmanlarımız ve yine endüstri mühendisi olan Furkan Yiğit uzman yardımcısı, Şeyda Çakır da yönetici asistanlığı pozisyonunda görevlerine başladılar. Eğitim ve danışmanlık hizmetleri bu arkadaşlarımız tarafından sağlanacak. Ancak şehrimiz ve civar illerdeki potansiyel gereği bu ekibin taleplere yetemeyeceği durumlar olacağını bu sebeple yarı zamanlı eğitmenlerden de destek alacağımızı düşünüyoruz. AGÜ’den 3 akademisyen başta olmak üzere diğer üniversitemizden birer akademisyen ve iş dünyasından alanında uzman operasyonel yöneticiler de yarı zamanlı eğitmenler olarak kadromuz içindedirler.Dolayısıyla eğitimlere AGÜ’den hocalarımız da destek verecek ancak ağırlıklı olarak kendi tam zamanlı kadromuz bu süreci yürütecek.

Eğitim ve danışmanlıklarda yöntem şöyle olacak: 6’lı gruplar halinde KOBİ’lerimizden 2’şer 3’er çalışanı KMF’de eğitimlere davet edeceğiz. Katılımcılar yalın üretim tekniklerinden oluşan 15 eğitim modülü ve değişim yönetimi odaklı 5 eğitim modülü ile toplamda 20 farklı eğitim alacaklar. Bir eğitim gününde ağırlığına göre birkaç modül aktarılacak ve akabinde model fabrika alanında uygulaması gösterilecek. Daha sonra model fabrika danışmanları söz konusu 6 işletmenin sahasına dağılıp kurumların kendi çalışanlarından oluşturacakları ekiplerle söz konusu eğitimleri sahada hayata geçirecekler. İlk parti eğitimlerin sahada da karşılığının bulmasının ardından bu işlemler kalan eğitim modülleri için tekrarlanarak 20 modülün hem eğitiminin hem de saha uygulamasının aktarılması planlanmaktadır. Biz bu sürece Bakanlığımızın da literatüre eklediği bir tanımlama olarak “öğren – dönüş” diyoruz.

Bu hizmetler ücretsiz mi sunulacak yoksa verilen hizmetlerden ücret alınacak mı?

Hizmetlerden elbette ücret talep edilecek. Ancak Bakanlığımızın bir projesi olması hasebiyle kar amacına yönelik bir ücretlendirme olmayacak. Daha önce de bahsettiğim üzere projeden maksat işletmelerimizin üretim ve hizmet verimliliğini artırmak. Hissedarları olan KAYSO, AGÜ ve KTO’nın her zaman desteklemeye hazır olması ile birlikte KMF’nin kendi ayakları üzerinde duran ve giderlerini karşılayabilen bir işletme olmasını planlıyoruz.

Diğer taraftan Sayın Bakanımız Mustafa Varank tarafından bir ay kadar önce açıklandığı üzere KOSGEB, Model Fabrikalardan eğitim alan KOBİ’lere 70 bin TL’ye kadar destek verecek. Bu da bir KOBİ’nin işletme alanında verimliliği artırması için yapılacak çalışmaları önemli ölçüde desteklemeye yetecek bir tutardır. Yeri gelmişken Sayın Bakanımızın da bu desteği için hem sanayicimiz hem de model fabrikalar adına teşekkürlerimizi iletmek isterim.

Peki, KMF üreteceği pilli baharat değirmeninin satışını yapacak mı?

Hiç bir model fabrika ürettiği ürünü satmayacak. Model fabrikalar eğitim müesseseleri olup bu yönüyle ürünlerden satış geliri gibi bir beklenti bulunmuyor. Bakanlığımız da böyle olması konusunda hassas bir tutum sergiliyor. Üretim, eğitim esnasında uygulamaları göstermek için yapılacak. Üretilen ürünler kısmen demonte edilerek parçaları da tekrar üretimde kullanılabilir.

Pilli baharat değirmeni ne öğütecek ve neden bu ürün seçildi?

Üretimini yapacağımız ürün baharat, tuz, kahve öğütebilecek. Fonksiyonu basit gibi görünse de verimlilik dönüşümü sağlamak üzere gerekli tüm üretim süreçlerini görmemizi sunan bir ürün. Bu üründeki parçalar aslında ilimiz sanayinin büyük bir bölümünde de kullanılan, tornalama, firezeleme, yıkama, lehimleme, lazer markalama ve montaj gibi üretim süreçlerinden geçecek. Kayseri Model Fabrikada eğitim alan firma temsilcileri üretim süreçlerinin metodik uygulamalarla nasıl verimli hale getirileceğini deneyimleyecek. Seçilen ürünün ana fonksiyonu farklı senaryolardaki farklı kurguların ne kadar rekabetçi ürün üretilmesine sebep olabileceğinin gözlemlenmesini sağlamak.

Bununla beraber hem üründe hem de üretim süreçlerinde dijitalleşmeyi göstermek istediğimiz için ürün tasarımına bir takım dijital unsurlar ilave ettik. Arkadaşlarımızın konu üzerinde çalışmaları sürüyor. Olgunlaştığında bilgi vermek isterim. Bu ürünün IoT (internet of things) yani birbiri ile konuşan cihazlara bir örnek teşkil etmesini istiyoruz. Bu yönü ile de diğer model fabrikalar arasında ilk olacak.

Bize zaman ayırdığınız ve yaptığınız ayrıntılı paylaşımlar için çok teşekkür ederiz. Son olarak eklemek istediğiniz bir husus var mıdır?

Ben de size teşekkür ederim. Sohbeti sonlandırmadan önce birkaç şey ilave etmek isterim. Şuana kadarki açıklamalarımda KMF Yönetim Kurulu Başkanı sıfatı ile daha çok KMF hakkında bilgiler paylaştım. Diğer taraftan bir sanayici ve Kayseri Sanayi Odası Başkanı olarak da şunları ifade etmek isterim.

Yapılan çalışmalar işletmenin büyüklüğüne ve sektöre göre değişmekle beraber yalın üretim sayesinde üretim verimliliğinde yüzde 25 ile yüzde 65 arasında verimlilik artışını neredeyse taahhüt ediyor. Bazı projelerde yüzde 400 –yüzde 700 iyileşmelerin olduğunu görebiliyoruz. Bildiğiniz gibi bir ürün ya da hizmetin fiyatı pazarda belli olur. İşletmelerimizin karlarını maksimize etmek için fiyat belirleme konusunda ellerindeki değişken sınırlıdır. Öte yandan yıllık üretim maliyeti 10 milyon TL olan bir işletmemizde yüzde 25’lik bir iyileşme yıllık 2.5 milyon TL’lik bir tasarruf demektir. Bunlar hayal değil, yapılan çalışmaların gösterdiği sonuçlar. Bu çalışmalara gönül verip uygulayan KOBİ’lerimizin yapılan iyileştirmeleri görmelerinden sonra uykularının kaçacağını, bunca yıl bu yöntemlerle çalışmış olmaktan dolayı hayıflanacaklarını düşünüyorum. Ama hepimiz için zararın neresinden dönersek kardır diyorum. Ülke olarak istihdamın yüzde 90’ına yakınını sağlayan KOBİ’lerimizin üretim verimliliklerinde yapılacak iyileştirmelerden sonra kendimizi dijital çağa dahi iyi hazırlayacağımızı düşünüyorum.

Bakınız, birkaç yıl öncesinin verilerine göre Almanya’nın üretim maliyet endeksi 121, Fransa’nınki 124 ve gelişmiş Batı ülkelerinin çoğunda bu seviyelerde. Bu endeks Çin için 96’lı seviyelerde. Çoğu Batılı işletmelerin üretim alanlarını, fabrikalarını Çin’e kaydırmalarının temelinde bu bulunuyor.

Öte yandan, Türkiye’nin üretim maliyet endeksi ise 98’de. Hem bu açıdan hem de lojistik açıdan stratejik lokasyonumuz gereği pek çok sektörde Çin’e göre tercih edilen konumdayız. Ancak Endüstri 4.0 sayesinde Batılı ülkelerin maliyetlerini aşağı çekerek üretim maliyet endekslerini 100’ün altına indirmeleri söz konusu. Yerimizde saymamız durumunda ülke olarak rekabetten uzak kalırız. Bu yönüyle model fabrikaları ülkemiz için çok stratejik bir yatırım olarak görüyorum. Bir kez daha Bakanlığımıza bir sanayici olarak teşekkür ediyor, tüm sanayicilerimizi model fabrikalardan yararlanmaya davet ediyorum.