Dünyanın en güzel işi: Palyaço doktorluk

Ela EROZAN GÜRSEL - Datassist Bordro Servisi/İnovasyon Araştırmacısı

Portekiz’in Venedik’i olarak bilinen Aveiro’da Centro Hospitalar Baixo Vouga’da yağmurlu bir sabah. Geriatri bölümünde kalan Alzheimer ve kanser hastaları sabah rutinlerini, kahvaltı, ilaç alma ve sabah egzersizi ile sürdürüyorlar. Birden koridordan eğlenceli bir müzik geliyor, hemen ardından beyaz önlüklerinin içinde renkli kıyafetleri, çarpıcı makyajları ve aksesuarları ile fado söyleyen çılgın görünümlü iki kişi içeri giriyor. Şarkılar yükselirken tüm hastaların yataklarının çevresinde dolanıyor palyaço doktorlar. Bir çocuk tiyatrosunun içine düşmüş gibi hissediyor seyredenler, ben neredeyim, kim bu çılgın insanlar, yoksa torunumu götürdüğüm bir oyunun içinde miyim?

Kimdir bu palyaço doktorlar?

Palhaços d’Opital, Portekiz hastanelerindeki yaşlılara sevgi ve mutluluk vermek amacıyla kurulmuş bir sosyal girişim. Palyaço doktor adını verdiğimiz profesyoneller hasta ortamında sanatlarını sergilemek ve hastalara yaşam sevinci aşılamak üzere yetiştirilmiş sanatçılar.

Aveiro’daki bu hastaneye ziyaret ve müzikal tiyatro oyunlarıyla Şubat 2013’ten beri devam etmekte. Toplamda 174 ziyaret ve 870 saat yaşlı hastalarla zaman geçirmiş Palhaços d’Opital ekibi.

Ayrıca, Portekiz genelinde 4 ayrı hastaneyle daha ortaklığı var derneğin. Websayfalarına göre, tam 2845 saat yaşlı hastaları ziyaret edip neşeli şovlar gerçekleştirmişler, yaşlı hastalarla sohbet etmişler, onların yaşamlarının parçası olmuşlar. Öyle ki kurdukları ilişki bir sonraki ziyaretlerin sürekliliğini arttırmış. Yaşlılar palyaço doktorların bir sonraki ziyaretlerini dört gözle bekler olmuşlar, bir anneannenin ailesinin ziyaretini beklediği gibi.

Hastane soğuk, korkutucu, gergin bir ortam, hem hasta hem hasta yakını ve aileleri için. Çoğu zaman organizasyonlar çocukları neşelendirmeye yönelik. Oysa, hastanede kalan hastaların büyük çoğunluğu 65 yaş üzeri hastalar ve taburcu olana kadar geçirdikleri süreçte, onların da en az çocuklar kadar neşelenmeye ihtiyaçları var. İşte bu açığı fark etmiş Palhaços d’Opital’ın kurucu ortağı Isabel Rosado ve karanlık duyguların pekiştiği hastane ortamında yaşlı hastalar ve yakınlarına yönelik mutlu anılar yaratmaya odaklanmış. Hemşire ve doktorlardan gelen mesajlara göre, hastalar ısrarla palyaço doktorların bir sonraki ziyaretlerini sormakta ve tedavilerini palyaço doktorun hastanede oldukları güne ve zaman göre ayarlamayı talep etmekteler.

Palhaços d’Opital nasıl doğmuş?

17 yıldır karı koca olan Jorge ve Isabel Rosado, Görsel ve Teknolojik Eğitim alanında uzmanlaşmış eğitmenler. Öğrenim yıllarında tanışıp ortak bir kariyer kurmuş bir çift. 9 yıl kadar önce ailelerinin desteğiyle sosyal girişime atılarak yenilikçi bir sanat ve sosyal gelişim kavramını hayata geçirip hastanelerde yaşlılara odaklanan Palhaços d’Opital’ı kurmuşlar. Öncelikle kendilerinin palyaço doktorluk yaptıkları girişimlerinde, daha sonra ekibi büyütmüş, tıbbi ve sanat ekibinin dirsek teması kurduğu ve Portekiz’in ünlü aktörlerinden Ruy de Carvalho ve çok yönlü komedyen Nilton’un yer aldığı profesyonellerle beraber çalışmaya başlamışlar.

Derneğin sanat yönetmeni, geliştirdikleri çalışmaların mizahın faydasını kullanarak hastaların iyileşmelerine yardımcı olmak olarak özetliyor. Yapılan çalışmalar yaşlıların hastanede yatarken yetlerinin yaklaşık %30 oranında azaldığını ve gülmenin bu azalan yetileri geri kazanmada etkili olduğunu gösteriyor. Sadece hastalar üzerinde değil, hastanın iyileşmesinde büyük etki sahibi olan hasta yakınlarında da, mizah, tiyatro, müzik ve şiir gibi sanat etkinliklerinin olumlu etkisi mevcut. Bugün Isabel Rosario Avrupa genelinde sosyal girişim alanında en etkili 100 kadın arasında anılmakta.

Sanal palyaço doktorlar

Pandemiyle beraber, Portekiz genelinde hastanelerdeki hasta ziyaretleri Mart 2020 itibarıyla yasaklanmış. Bu dönemde, Palhaços d’Opital ziyaret ve şovlarını sanal ortama taşıma durumunda kalmış. YouTube üzerinden yayınladığı kanalı D’Opital TV ile hastaları neşelendiren dijital içerikler yayınlamaya başlamışlar. Bugüne kadar 120 içerik üretmişler, kimi ufak skeçler, Portekiz geleneksel masallarının uyarladıkları videolarla uzaktan yaşlıları eğlendirmeye devam ediyorlar. Ortaklık kurdukları hastanelerin bekleme odalarında sürekli olarak YouTube kanalları gösterilmekte.

Medikal Palyaçolar veya Hastane Palyaçoları olarak da bilinen Palyaço Doktorların hastane ziyaretleri dünyanın birçok ülkesinde gerçekleşmekte. Hastane palyaçoları çoğu zaman çocuk hastaları eğlendirmeye yoğunlaşmakta. 1970’lerde ilk hastane palyaçosu Patch Adams 1998’de Robin Williams’ın başarıyla oynadığı aynı isimli filmle meşhur olmuştu. Big Apple Circus ve Türkiye’de Theodora Sevgi Doktorları olarak faaliyet gösteren Theodora Children’s Charity hastane ziyaretlerinde çocuk hastaları neşelendirmeye odaklanmakta. Hatta 2019 yılında Theodora Çocuk Hizmetleri Derneği Sabancı Vakfı’nın toplumsal gelişmeye katkılarından dolayı Fark Yaratanlar arasında seçilmişti.

Dünyada hepimizin belli amaçları ve hedefl eri var. Başarılı olmak, ünlü olmak, iyi bir insan olmak, mutlu olmak, topluma geri vermek, zengin olmak vs. Mutlu olmak zengin veya fakir, ortalama veya üstün zeka, eğitimli veya okulunu yarım bırakmış pek çoğumuzun nihai hedefl erinden. Mutlu olmayı hedefl eyen bizlerin işinin mutluluk vermek olması sanki bizi bu adıma biraz daha yaklaştırıyor. Topluma geri veren, bizleri daha iyi günlere taşıyan sosyal girişimlerin parçası yeni meslekler doğdukça, yarınlarımıza umut doğacak. Ellerinize sağlık Palyaço Doktorlar ve kendini böyle güzel işlere adamış niceleri…