Savaş harcamaları barış temettüsünü eritecek
Almanya gibi ülkelerin savunma harcamalarını artırması, tüm dünyada savunma bütçelerinin yükselmesine, hükümetlerin sağlık ve eğitim gibi alanlardaki sosyal harcamalarını azaltmasına, “barış temettüsünün” erimesine yol açabilir.
Hilal Sarı |Hilal SARI
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi ve saldırıların Avrupa kıtasının Polonya gibi NATO üyesi ülkelerine giderek yaklaşması, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana düşme eğiliminde olan savunma harcamalarının tekrar artmasına ve ekonomistlerin “barış temettüsü” adını verdiği barış halinde artan sosyal harcama bütçelerinin tekrar erimesine yol açabilir.
ABD’li ekonomist Kenneth Rogoff , Project Syndicate için kaleme aldığı “Barış Temettüsü Bitti mi?” başlıklı yazısında Batı ekonomilerinde yaşam standartlarının, savunma harcamalarının azaltılmasıyla sağlanan çok yüksek bir “barış temettüsü” sayesinde, son 50 yılda ciddi oranda arttığına vurgu yapıyor. Rogoff “ABD Vietnam Savaşı’nın devam ettiği 1967’de GSYH’sinin yüzde 11,1’ini, Berlin Duvarı’nın yıkıldığı 1989 yılında yılında yüzde 6,9’unu savunma bütçesine ayırıyordu” diyor ve bugün aynı harcamayla devam etmiş olsa devletin kasasından 1,5 trilyon doların savunmaya gitmiş olacağını söylüyor.
ABD’de şu anda GSYH’nin yüzde 3,5’i savunma harcamalarına ayrılırken, NATO üyesi İngiltere ve Fransa’da bu oran yüzde 2’nin biraz üzerinde. Almanya ve İtalya’da ise sadece yüzde 1,5. Ancak NATO’nun da tavsiyesi doğrultusunda Almanya bu oranı yüzde 2’nin üzerine çıkartacak.
Almanya F-35 almaya hazırlanıyor
Ukrayna’nın işgalinin 3. gününde, bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşen Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un “Savunma harcamasını iki katına - 100 milyar Euro’ya” çıkaracaklarını duyurması bu anlamda kritik bir dönüm noktası olarak görülüyor. Yeni bir gelişme ise Almanya Savunma Bakanlığı’ndan bazı kaynakların Reuters’a Berlin’in ABD’li Lockheed Martin tarafından geliştirilen F-35 savaş uçağı alacağını söylemesi oldu. Deutsche Welle gibi Alman hükümetine bağlı yayın kanallarında da teyit edilen haberlere göre, Almanya’nın 1980’lerden bu yana kullanımda olan, 2025-2030 arasında kullanımdan kaldırılması planlanan ve “ABD'nin nükleer bombalarını taşıyabilen tek savaş uçağı olan” Tornado’ları, F-35’lerle değiştireceği aktarılıyor.
Karar, Fransa’yı ve Boeing’i üzebilir
Fransız-Alman uçak şirketi Airbus tarafından geliştirilen ve 2040’larda üretimi tamamlanması beklenen Eurofighter savaş uçaklarının kaderi ise bu haberle belirsizleşti. Alman Başbakan Olaf Scholz sadece iki hafta önce Paris’le yürütülen Fransız-Alman ortak savaş uçağı projesini destekleyen açıklamalar yapmıştı. Ayrıca ABD’li uçak üreticisi Boeing’in geliştirdiği F-18’lere ilişkin bir anlaşma da bu kararla rafa kaldırılmış olabilir. Almanya'nın Merkel hükümetindeki savunma bakanı Annegret Kramp-Karrenbauer Tornado'ların f-18'lerle değiştirilmesini destekliyordu.
Savaşın 19. gününde neler oldu?
■ MÜZAKERELER: Rusya ve Ukrayna’nın müzakere heyetleri video konferans yoluyla bir kez daha bir araya geldi.
■ KIEV’DE SİVİL CAN KAYIPLARI: Ukrayna yetkililerinin verdiği bilgiye göre başkent Kiev etrafındaki kuşatmayı genişleten Rus birliklerinin bir yerleşim bölgesine yaptığı saldırılarda iki sivil hayatını kaybederken, üç kişi de yaralandı.
■ ZELENSKY’DEN “NATO’YA DA SALDIRACAK” UYARISI: Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelensky NATO’ya hava sahasını kapatma çağrılarını yineleyerek “Rus füzelerinin sizin bölgenize, NATO topraklarına düşmesi an meselesi” dedi.
■ UKRAYNA: Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba, yaptırımların dördüncü turunda küresel limanların Rus gemilerine kapatılmasını talep ettiklerini açıkladı ve Rusya'da faaliyetlerini sürdüren şirketlerin boykot edilmesi için çağrı yaptı.
■ BMGK: BM, Ukrayna’ya barış gücü gönderilmesinin henüz BMGK gündeminde olmadığını duyurdu.
■ YÜZ TANIMA SİSTEMİ: Ukrayna Savunma Bakanlığı tartışmalı bir yüz tanıma yazılımı olan Clearview AI hizmetlerini kullanmaya başladı. Şirketin CEO’su Ukrayna Savunma Bakanlığı’na ücretsiz erişim sağladıklarını duyurdu.
■ POLONYA: NATO üyesi Polonya’nın Dışişleri Bakanı Polonya sınırına çok yakın bir noktadaki askeri üssün vurulmasını “NATO’yu tehdit etme girişimi” olarak nitelendirdi.
■ İNGİLTERE: İngiltere Savunma Bakanlığı Rus deniz kuvvetlerinin Ukrayna’nın Karadeniz’deki tüm kıyılarını kontrol altına alarak ülkeyi deniz ticaretinden tamamen kopardığını söyledi.
■ MÜLTECİLER: Sayıları 2,7 milyona yaklaşan Ukrayna savaşı mültecilerinin en ağır yükü Polonya’da (1,6 milyon). İngiltere 4.000 vize sağladığını ve evine mültecileri almak isteyen vatandaşlara ayda 350 sterlin yardım sağlayacağını duyurdu.